Ο μοναχικός Ρώσος ασυρματιστής του Αρκτικού κύκλου. Επί χρόνια μετέδιδε ψεύτικα δελτία καιρού και ανήγγειλε το θάνατό του

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Οι καταδίκες και οι εξορίες αντιφρονούντων στην Σταλινική προπολεμική Σοβιετική Ρωσία, αποτελούσαν μια σκληρή, αλλά υπαρκτή καθημερινότητα.

Οι κατηγορούμενοι σχημάτιζαν σειρές έξω από τις δικαστικές αίθουσες, όπου σιδηροδέσμιοι περίμεναν την εκδίκαση της υπόθεσής τους. Η κατάληξη συνήθως τέτοιων δικών, ήταν η επιβολή πολυετών καθείρξεων.

Όμως τον Απρίλιο του 1937, ανάμεσα στους κατηγορούμενους βρισκόταν κι ένας, ο μοναδικός ίσως την ημέρα εκείνη, που θα δικαζόταν όχι για τις ιδέες του ή τη νομιμοφροσύνη του προς το σύστημα, αλλά διότι ανήγγειλε τον θάνατό του δια ασυρμάτου!

Το παράξενο τηλεγράφημα

Μια ημέρα οι ραδιοτηλεγραφητές της Μόσχας παρέλαβαν ένα τηλεγράφημα που τους πληροφορούσε: «Μετά λύπης σας αναγγέλλω τον θάνατό μου». Συντάκτης και αποστολέας του τηλεγραφήματος ήταν ο Ιβάν Βοζνεσέφσκυ.

Η εκπομπή είχε γίνει από έναν απομακρυσμένο σταθμό στον Αρκτικό κύκλο, από το σοβιετικό σταθμό του Τίκυ Μπάι στη νήσο του Ροδόλφου. Στην πραγματικότητα ο χειριστής ασυρμάτου αυτού του σταθμού ήταν και ο μοναδικός κάτοικος της νήσου.

Αποστολή του σταθμού σε αυτό το απομακρυσμένο και στην κυριολεξία κατεψυγμένο νησί, ήταν η καθημερινή αποστολή μετεωρολογικών δελτίων.

Όμως και μετά την τηλεγραφική αναγγελία του θανάτου του ο Ιβάν Βοζνεσέφσκυ όχι μόνο συνέχιζε να ζει, αλλά και να εκπέμπει συστηματικά τις μετεωρολογικές αναφορές του.

Η αντίδραση της Μόσχας

Τα κεντρικά της Μόσχας θεώρησαν ότι να αναγγείλει κάποιος τον θάνατό του σημαίνει ότι έχει αποφασίσει την αυτοκτονία του. Το να αναγγέλλει όμως τον θάνατό του και να συνεχίζει ατάραχα να εκτελεί τα καθήκοντά του, ήταν τελείως διαφορετικό. Διότι στην μεν πρώτη περίπτωση έπασχε από κατάθλιψη ή από άλλη ψυχική νόσο.

Στην δεύτερη περίπτωση όμως… θεωρήθηκε ότι ειρωνεύτηκε και περιέπαιζε το καθεστώς. Και αυτό φυσικά δεν ήταν αποδεκτό!

Η αποστολή σύλληψης του ασυρματιστή

Για αυτό και αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί ειδική αποστολή στη Νήσο Ροδόλφου ειδικά για το σκοπό αυτό. Η πραγματοποίηση μιας τέτοιας αποστολής την εποχή εκείνη δεν ήταν εύκολη και απαιτούσε πολλούς μήνες προετοιμασίας. Όμως η Μόσχα δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να αφήσει κάποιον να την εμπαίζει… στέλνοντας της καθημερινώς δελτία καιρού, ενώ είχε ανακοινώσει τον θάνατό του!

Η καταδίκη

Το παράξενο ήταν ότι η αποστολή έγινε παρά τις δυσκολίες και ο Ιβάν Βοζνεσέφσκυ συνελήφθη και οδηγήθηκε σε δίκη όπου και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλάκιση!

Ο κατηγορούμενος κατά την διάρκεια της δίκης δεν προσπάθησε να δικαιολογήσει την πράξη του, ούτε να ζητήσει την επιείκεια των δικαστών. Αντιθέτως φάνηκε να ικανοποιείται με την ποινή που του επιβλήθηκε.

Η ομολογία

Μόνο κατά τη μεταγωγή του στις φυλακές, άρχισε να μιλά στους συνοδούς του: «Δεν μπορείτε να καταλάβετε τι συνέβαινε εκεί πάνω» επαναλάμβανε.

«Τι σημαίνει για κάποιον η καθημερινότητα στις παγωμένες εκτάσεις του πολικού κύκλου. Το συνεχές φοβερό κρύο, το ατέλειωτο χιόνι, οι τρομερές θύελλες, η ανυπόφορη μοναξιά! Κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να το αντέξει.

Μέρα τη μέρα άγγιζα τα όριά μου. Μόνο στο αλκοόλ έβρισκα μια μικρή ελπίδα ανακούφισης. Τότε άρχισα να πίνω συστηματικά.

Και μέσα στη στενοχώρια μου άρχισα να στέλνω καθημερινά ψεύτικα δελτία καιρού. Αμφέβαλα για τη χρησιμότητα της αποστολής μου. Αγνοούσα αν λάμβανε κάποιος υπόψη του τα δελτία μου».

Η αποκάλυψη του μακάβριου μυστικού

“Για αυτό και όλες οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις που τόσα χρόνια σας μετέδιδα ήταν ψεύτικες! Τίποτα δεν φαινόταν να αλλάζει και κανένας να ενοχλείται. Κάθε φορά λοιπόν όλο και διεύρυνα το ψέμα μου περισσότερο. Μέχρι που κάποια ημέρα εξαιτίας ενός ψεύτικου δελτίου καιρού κατέπεσε το αεροπλάνο που είχατε στείλει, του αεροπόρου Λεβανέσφκυ.

Η πτώση οφειλόταν σε χιονοθύελλα που ουδέποτε μετέδωσα. Είχα βρει και το αεροπλάνο με τον τραυματισμένο Λεβανέφσκυ στους πάγους. Τον εγκατέλειψα για να μη μιλήσει για τον καιρό που προκάλεσε την πτώση του.  

Αγωνιζόμουν κατά της ανίας και της μοναξιάς σκεπτόμενος το ύφος που θα παίρνατε, όταν θα διαβάζατε τα ψεύτικα δελτία μου. Αντί αυτού τα πιστεύατε, ενώ ήταν τόσο αναληθή… Άρχισα να πιστεύω ότι κανείς τελικά δεν διάβαζε τα δελτία. Έστειλα την αναγγελία θανάτου μου για να δω αν επιτέλους κάποιος θα απαντούσε. Προτιμώ 20 χρόνια με άλλους στη φυλακή παρά έξι μήνες ακόμα στη νήσο Ροδόλφου».

Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε ο ασυρματιστής του Πόλου μετά την ομολογία των πράξεών του. Γνωρίζουμε όμως ότι οι Ρώσοι έκτοτε, άρχισαν να επανδρώνουν τους απομακρυσμένους σταθμούς τους με ομάδες ανδρών.

Ποτέ ξανά κανείς δεν έμεινε μόνος στα απομακρυσμένα φυλάκια των πόλων.

(Πηγή πρώτης φωτογραφίας ανάρτησης: The arctic)