Ο μεγάλος καρόδρομος που έγινε η Λεωφόρος Συγγρού. Πότε σχεδιάστηκε, πότε έγινε το πρώτο θανατηφόρο τροχαίο και γιατί ασφαλτοστρώθηκε μέσα σε μια ημέρα

«Φουλαριστός τράβα ντουγρού, στη λεωφόρο του Συγγρού» έλεγε το παλιό αρχοντορεμπέτικο για το κορίτσι που ήθελε θάλασσα και όντως η Λεωφόρος Συγγρού ήταν το συνώνυμο του δρόμου της ανεμελιάς αφού ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τη θάλασσα.

Φυσικά η Λεωφόρος Συγγρού είχε χαραχτεί πολύ πριν το 1951 όατν οι Σακελάριος-Γιαννακόπουλος έγραψαν τους στίχους του «Τραμπαρίφα» σε μουσική Μιχάλη Σογιούλ. Η αρχική αεροφωτογραφία είναι τραβηγμένη περίπου το 1920. Κάτω αριστερά εικονίζεται ο χώρος που ανεγέρθηκε το σημερινό «Σταύρος Νιάρχος». Εκεί για χρόνια λειτούργησε ο Ιππόδρομος. Κατασκευάστηκε σχεδόν στην ίδια ευθεία που βρισκόταν κατά την αρχαιότητα πλατιά οδός από και προς το λιμάνι του Φαλήρου. Μέχρι να πάρει την σύγχρονη μορφή της ήταν ένας μεγάλος καρόδρομος.

Η χάραξη του δρόμου και τα πρώτα έργα

Ένας μηχανικός του στρατού, ο Ιωάννης Γενίσαρλης, ανέλαβε το έργο της υλοποίησης των σχεδίων του πλέον χαρακτηριστικού αυτοκινητόδρομου της Αθήνας. Η κατασκευή άρχισε το 1898. Στην αρχή εκατέρωθεν του δρόμου ήταν χωράφια και διάσπαρτα μικρά χαμόσπιτα.

Μεγάλο μέρος των εξόδων της χάραξης και λειτουργίας του δρόμου καλύφθηκε από τον τραεζίτη και πολιτικό Ανδρέα Συγγρό που έδωσε και το όνομά του στην πρώτο μεγάλο αυτοκινητόδρομο της Αθήνας. Το 1904, τον Οκτώβριο, δημοπρατήθηκε το έργο με κονδύλι 135.000 δραχμών για τη δενδροφύτευση της λεωφόρου. Είχε προηγηθεί το έργο επιτροπής από το 1902 για να γίνει η μελέτη για τα δέντρα που θα φυτευτούν υπό τον διευθυντή του γεωργικού σταθμού Αθηνών κ. Μουράτογλου και του αρχιδενδροκόμου κ. Χριστίνη. Τέλη Νοεμβρίου του 1904 η καινούργια λεωφόρος της Αθήνας δόθηκε στην κυκλοφορία.

Το πρώτο θανατηφόρο τροχαίο

4 Μαρτίου 1907, η ώρα είναι 11 και μισή το πρωί. Δύο αυτοκίνητα κατευθύνονταν από τη Συγγρού προς το Παλαιό Φάληρο (σήμερα έχει γίνει υπόγεια γέφυρα στο σημείο). Το ένα το οδηγούσε ο Πρίγκιπας Ανδρέας και το άλλο ο βουλευτής Φθιώτιδας, Νικόλαος Σιμόπουλος. Σημειωτεόν ότι τότε στην Αθήνα κυκλοφορούσαν συνολικά …επτά αυτοκίνητα. Δεν είχαν πινακίδες. Όλοι ήξεραν ποιοι ήταν οι επτά ιδιοκτήτες αυτοκινήτων στην πόλη.

Στο ύψος του εργοστασίου ΦΙΞ, μια γυναίκα, η 25χρονη Ευφροσύνη Βαμβακά, ήταν στο πεζοδρόμιο με τον 6χρονο γιο της. Η γυναίκα κατέβηκε στο δρόμο για να περάσει ο απέναντι. Το αυτοκίνητο του βουλευτή προσπάθησε να την αποφύγει – είναι κάπως συγκεχυμένες οι πληροφορίες – όμως η γυναίκα έχασε την ισορροπία της και έπεσε στο οδόστρωμα. Το αυτοκίνητο του Πρίγκιπα που ακολουθούσε δεν πρόλαβε να κόψει ταχύτητα και πέρασε πάνω από την άτυχη γυναίκα που εξέπνευσε. Ο μικρός γιος της δεν είχε κατέβει από το πεζοδρόμιο και σώθηκε.

Τα πρώτα μεγάλα κτίρια

Ο μόνος που ίσως είχε προβλέψει την χάραξη αυτής της σπουδαίας οδικής αρτηρίας ήταν ο Κάρολος Φιξ, ο οποίος το 1893, στη δυτική όχθη του Ιλισού, έχτισε το πρώτο του μεγάλο εργοστάσιο για την παραγωγή της ομώνυμης μπύρας. Το πρώτο κτίριο έμεινε στη θέση του ως τη δεκαετία του ’50 οπότε και γκρεμίστηκε για να χτιστεί ένα νέο, μεγαλύτερο και πιο σύγχρονο κτίριο – που τμήμα του παραμένει ως σήμερα και στεγάζει το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης.

Το 1927, στις 2 Ιανουαρίου ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έβαλε τον θεμέλιο λίθο του Παντείου Πανεπιστημίου. Το Πάντειο υποδέχτηκε τους πρώτους φοιτητές τρία χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1930. Ήταν το τρίτο μεγάλο κτίριο στον καινούργιο μεγάλο αυτοκινητόδρομο της Αθήνας. Ένα χρόνο πριν, το 1929, στο ύψος της Νέας Σμύρνης, και συγκεκριμένα στον αριθμό 221 (ρεύμα ανόδου προς Αθήνα) είχε χτιστεί το μεγάλο Ιωσιφόγλειο ορφανοτροφείο με έξοδα του μικρασιάτη τραπεζίτη Χαράλαμπου Ιωσηφόγλου.

Η πρώτη ανακατασκευή

Το 1954 έγιναν οι πρώτες εργασίες ανακατασκευής του δρόμου και το καλοκαίρι του 1959 εγκαινιάστηκε το δίκτυο ηλεκτροφωτισμού της λεωφόρου. Το 1966 εγκαινιάστηκε το Ίδρυμα Ευγενίδου με το πρώτο πλανητάριο στην Ελλάδα, χαμηλά στη λεωφόρο, στο ρεύμα ανόδου. Τότε απέναντι ήταν η τεράστια έκταση που στέγασε τον Ιππόδρομο και σήμερα το Κέντρο Πολιτισμού.

Η Ελλάδα στην ΕΟΚ και η ασφαλτόστρωση εξπρές

Την άνοιξη του 1979 η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν σε δημιουργικό αναβρασμό. Τον Μάιο, θα υπογραφόταν στο Ζάππειο η συμφωνία εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Για την τελετή θα έφτανε στην Αθήνα ο Γάλλος Πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν με το προεδρικό αεροπλάνο, το ίδιο που είχε παραχωρήσει στον Καραμανλή για να έρθει στην Αθήνα το 1974 μετά την πτώση της Χούντας.

Ο Καραμανλής είχε σχεδιάσει μια μεγαλειώδη υποδοχή στον Ντ’ Εστέν που περιελάμβανε τη μεταφορά τους από το τότε αεροδρόμιο του Ελληνικού με ανοιχτό αυτοκίνητο, ώστε να μπορούν να χαιρετούν τον κόσμο που θα είχε συγκεντρωθεί. Φυσικά η πομπή θα περνούσε από τη Λεωφόρο Συγγρού που χρειαζόταν μεγάλη ανακαίνιση. Η νέα ασφαλτόστρωση έγινε σε χρόνο ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα. Σχεδόν σε 24 ώρες ο δρόμος άλλαξε όψη και τα διαρκώς αυξανόμενα αυτοκίνητα των Αθηναίων δεν θα χοροπηδούσαν πλέον στις λακκούβες.

Η «σκοτεινή» πλευρά του δρόμου

Όσο τα χρόνια περνούσαν η Λεωφόρος Συγγρού έγινε πόλος έλξης του αγοραίου έρωτα. Στο ρεύμα καθόδου προς παραλία, γυναίκες και άντρες-τραβεστί έκαναν πιάτσα τις νύχτες. Πολλές φορές ο παράδρομος είχε τόση κίνηση από αυτοκίνητα με τους οδηγούς που έψαχναν ερωτική εκτόνωση, λες και έβλεπες δρόμο του κέντρου σε ώρα αιχμής. Η αστυνομία συχνά έκανε κάποιες επιχειρήσεις να διώξει τις «πεταλούδες της νύχτας» όπως αποκαλούσαν τις ιερόδουλες της Συγγρού και η πιάτσα «έσπασε». Πάντως ακόμη και σήμερα από το ύψος του Παντείου Πανεπιστημίου μέχρι και την Καλλιθέα κάποιοι τραβεστί περιμένουν τους πελάτες τους, μόλις πέσει η νύχτα.

Η Συγγρού σήμερα

Στις μέρες μας η Λεωφόρος Συγγρού έχει γίνει μια τεράστια επιχειρηματική αρτηρία  αφού μεγάλες εταιρείες της Ελλάδας και του εξωτερικού, εφοπλιστικά γραφεία, κοινωφελή Ιδρύματα και φυσικά ξενοδοχειακές μονάδες την έχουν επιλέξει για έδρα τους. Πολλά από τα κτίρια εκατέρωθεν της λεωφόρου είναι σπουδαία έργα μεγάλων αρχιτεκτόνων.

Η αρχική αεροφωτογραφία δημοσιεύτηκε στην ομάδα Παλιές φωτογραφίες της Αθήνας. 

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι σχέση έχει ο Άγιος Σώστης στη Συγγρού με τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ και την απόπειρα δολοφονίας του. Γιατί ο λαός τη θεώρησε σκηνοθετημένη και τι απέγιναν οι δράστες