Ο λοιμός “του Γαληνού”, που διέλυσε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Αποδεκατίστηκαν οι λεγεώνες, διαλύθηκε η οικονομία και σταμάτησε η πρωτογενής παραγωγή. Όσοι επιβίωναν συνέρχονταν τη 12η μέρα

Το κείμενο έστειλε ο αναγνώστης μας: Αθανάσιος Γκάντος.

Ιατρός.

Το 166 μ.Χ. ανείπωτη συμφορά χτύπησε την κραταιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία!

Τα νικηφόρα ρωμαϊκά στρατεύματα που επέστρεφαν από τον Ρωμαϊο-Παρθικό πόλεμο του 161-166 μ.Χ μετέφεραν μια θανατηφόρο επιδημία, η οποία έθεσε τέρμα σε μια εποχή, που κατά τον μεγάλο ιστορικό Έντουαρντ Γκίμπον ήταν η “η πιο ευτυχισμένη και ευημερούσα εποχή της Ανθρωπότητας” υπό τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο (161-180 μ.Χ). Σύμφωνα με έναν αρχαίο θρύλο η επιδημία εξαπλώθηκε στο ρωμαϊκό στράτευμα, όταν ο διοικητής τους, ο συναυτοκράτορας του Μάρκου Αυρήλιου, Λεύκιος Βέρος (161-169 μ.Χ.) άνοιξε έναν τάφο, στη διάρκεια της λεηλασίας της πόλης Σελεύκειας.

Ο λοιμός των Αντωνίνων

Η επιδημία ονομάστηκε λοιμός των Αντωνίνων από τη κυβερνώσα δυναστεία ή λοιμός του Γαληνού. Ο σπουδαίος Έλληνας ιατρός Γαληνός (129-200 μ.Χ), ο “δεύτερος Ιπποκράτης”, ήταν αυτόπτης μάρτυρας και περιέγραψε την ασθένεια. To 166 μ.Χ. βρισκόταν στη Ρώμη, όταν η επιδημία έφτασε εκεί, αν και σύντομα αποχώρησε για τη γενέτειρα του, Πέργαμο. Δύο χρόνια αργότερα, οι δύο συναυτοκράτορες κάλεσαν πίσω τον Γαληνό. Όταν η επιδημία έπληξε με σφοδρότητα τις συγκεντρωμένες λεγεώνες στην Ακυληία, του ανέθεσαν την αντιμετώπιση της. Τα συμπτώματα ήταν πυρετός, ολοσωματικό φλυκταινώδες εξάνθημα, βήχας, διάρροιες, έμετοι. Μάλιστα, ορισμένοι ασθενείς είχαν μέλαινες κενώσεις, που υποδηλώνουν αιμορραγία πεπτικού. Όσοι επιβίωναν, ανάρρωναν μετά από τη δωδέκατη ημέρα της νόσου. Ο Γαληνός  παρομοίασε την ασθένεια με τον λοιμό των Αθηνών (430 π.Χ.), που περιγράφηκε από τον Θουκυδίδη στην ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Διαβάστε επίσης: Οι γυναίκες της Βικτωριανής εποχής. Σοβαρές, υποταγμένες στον άνδρα, απαλλαγμένες από σεξουαλικά πάθη, δέχονταν την απιστία

Εκατομμύρια ζωές χάθηκαν 

Η επιδημία διαδόθηκε από άκρη σε άκρη στην αυτοκρατορία, κοστίζοντας τη ζωή εκατομμυρίων την περίοδο 166 – 180 μ.Χ. , με μία τελευταία έξαρση το 189 μ.Χ. Μεταξύ άλλων, θύματα ήταν ο Λεύκιος Βέρος, ίσως και ο ίδιος ο Μάρκος Αυρήλιος. Στο αποκορύφωμα της 2.000 άτομα πέθαιναν καθημερινά στην πρωτεύουσα. Με βάση κάποιες εκτιμήσεις, εξολόθρευσε το 1/4-1/3 των κατοίκων της αυτοκρατορίας. Ωστόσο, πιο σύγχρονες και έγκριτες αναλύσεις υπολογίζουν ότι ο λοιμός πιθανόν εξόντωσε το 7-10% του πληθυσμού, φτάνοντας στο 13-15% στις λεγεώνες και σε μεγάλες πόλεις. Χαρακτηριστικά, ο Μάρκος Αυρήλιος χαλάρωσε τα κριτήρια στελέχωσης του Αρείου Πάγου, διοικητικού οργάνου τότε της Αθήνας, καθώς η άρχουσα τάξη της είχε ξεκληριστεί.

Ο λοιμός του Γαληνού και ο επόμενος λοιμός του Κυπριανού (249-262 μ.Χ.) συγκαταλέγονται στις κύριες αιτίες πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το αντίκτυπο ήταν συντριπτικό στην άμυνα και στην οικονομία. Έχοντας να αντιμετωπίσουν βαρβαρικές εισβολές, οι Ρωμαίοι εξαναγκάστηκαν να στρατολογήσουν σκλάβους, μονομάχους και εγκληματίες για τις αποδεκατισμένες λεγεώνες. Παράλληλα, η οικοδομική δραστηριότητα μαράζωσε, τα χωράφια έμειναν ακαλλιέργητα και το εμπόριο παρήκμασε.

Διαβάστε επίσης: Ο λοιμός. Οι μεγαλύτερες πανδημίες που άλλαξαν την παγκόσμια ιστορία. Πως ξεκίνησαν και με ποιο τρόπο αντιμετωπίστηκαν 

Όσον αφορά τους Χριστιανούς, υπέστησαν διώξεις. Οι ειδωλολάτρες Ρωμαίοι θεωρούσαν ότι προκαλούσαν με τη μορφή της επιδημίας την οργή των θεών τους, που αρνούνταν να τιμήσουν. Αξιοσημείωτο, πάντως,  είναι ότι κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο λοιμός του Γαληνού συνέβαλε στην επικράτηση του Χριστιανισμού. Σε αντίθεση με άλλες θρησκείες, οι Χριστιανοί επιδείκνυαν φιλευσπλαχνία. Σε μια εποχή απόγνωσης δεν απέφευγαν να συμπαραστέκονται τους νοσούντες. Εξάλλου, ο Χριστιανισμός κήρυττε το μήνυμα της μετά θάνατον σωτηρίας.

Στην χαρακτηριστική εικόνα του άρθρου απεικονίζεται ο “Άγγελος του Θανάτου” στη πληγείσα από τον λοιμό Ρώμη.

Πηγή εικόνας: Elie Delaunay Pinxt – Societe Francaise Gravure

Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Η ευθύνη για το περιεχόμενο ανήκει στους συγγραφείς των άρθρων. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected]