Ο κουρασμένος Ηρακλής που κρατά με το δεξί χέρι τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Το σπουδαίο έργο του γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τι λέει ο μύθος

Ο Ηρακλής του Αθηναίου γλύπτη Γλύκωνα είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα αγάλματα που φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης. Πρόκειται για κολοσσιαίο ρωμαϊκό αντίγραφο του αγάλματος του Ηρακλή που είχε φιλοτεχνήσει ο διάσημος γλύπτης του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Λύσσιπος τον 4ο αιώνα π.Χ..

Την εποχή εκείνη οι Ρωμαίοι γλύπτες συνήθιζαν να αντιγράφουν τα αριστουργήματα των αρχαίων Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο Λύσιππος αποτύπωσε τον Ηρακλή με μοναδικό τρόπο. Ο μυώδης ημίθεος λυγίζει το ένα του πόδι και στηρίζεται στο ρόπαλό του που είναι καλυμμένο με το δέρμα του λιονταριού της Νεμέας, το οποίο είχε εξοντώσει στον πρώτο του άθλο. Στο δεξί του χέρι, το οποίο έχει πίσω από την πλάτη του, κρατάει τα μήλα των Εσπερίδων που αποδεικνύουν ότι απεικονίζεται μετά τον τελευταίο του άθλο, γι’αυτό μοιάζει να είναι κουρασμένος.

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης – Museo Archeologico di Napoli

Το άγαλμα είναι γνωστό ως ο Ηρακλής του Φαρνέζε και είναι αρκετά μεγαλύτερο από το αυθεντικό. Ο Γλύκωνας ο Αθηναίος ο οποίος εργαζόταν στη Ρώμη, το έκανε μεγαλύτερο καθώς τοποθετήθηκε στα Λουτρά του Καρακάλλα στη Ρώμη, όπου ανακαλύφθηκε το 1545. Το κεφάλι του αγάλματος βρέθηκε σε ένα πηγάδι, ενώ τα πόδια του αρχικά ανήκαν σε σύγχρονο γλύπτη και αντικαταστάθηκαν όταν βρέθηκαν τα αυθεντικά μετά από εκτεταμένες ανασκαφές στα λουτρά. Το άγαλμα περιήλθε στη συλλογή του διπλωμάτη Αλεσάντρο Φαρνέζε απ’ο τον οποίο φέρει την τωρινή του ονομασία.

Αριστερά η γκραβούρα . Στο κέντρο αντίγραφο του αγάλματος στο Pallazio Pitti στη Φλωρεντία και δεξιά αντίγραφο στο Keyworth στη Μεγάλη Βρετανία

Ο καρδινάλιος Φαρνέζε ήταν εγγονός του πάπα Παύλου Γ’ και διέθετε την εντυπωσιακότερη συλλογή αρχαίων αντικειμένων που είχε αποθηκεύσει στο δωμάτιο του στο παλάτι Φαρνέζε στη Ρώμη. Το άγαλμα παρέμεινε στη Ρώμη επί δύο αιώνες και όταν ο Γερμανός σκιτσογράφος Hendrik Goltzius είδε το άγαλμα από κοντά το 1590 εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που δημιούργησε μια γκραβούρα με τη μορφή του αγάλματος στο προαύλιο του παλατιού.

Το 1757 μεταφέρθηκε στη Νάπολη και σήμερα εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης. Ρωμαϊκά αντίγραφα του αγάλματος του Ηρακλή φιλοξενούνται σε διάφορα μουσεία του κόσμου.

Τα μήλα των Εσπερίδων

Ο Ηρακλής που συγκινήθηκε από το μαρτύριο του Προμηθέα, μ’ ένα βέλος του σκότωσε τον αητό και ελευθέρωσε από τις αλυσίδες τον ευεργέτη των ανθρώπων. Ο Προμηθέας συνόδευσε στη συνέχεια τον Ηρακλή στον κήπο των Εσπερίδων.

Ο Άτλαντας παραδίνει τα μήλα των Εσπερίδων. Στο μέσον ο ήρωας, έχοντας πάρει για λίγο τη θέση του Άτλαντα κρατά τον Ουρανό, βοηθούμενος από τη θεά Αθηνά που βρίσκεται πίσω του. Ανάγλυφη μετόπη από τον Ναό του Διός. Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας

Σύμφωνα με την πρώτη και πλέον διαδεδομένη εκδοχή του μύθου, ο Ηρακλής ακολούθησε τη συμβουλή του Προμηθέα να μην μπει ο ίδιος στον κήπο. Συμφώνησε λοιπόν με τον Άτλαντα να κρατήσει για λίγο εκείνος το φορτίο του, μέχρι ο Άτλας να του φέρει τα χρυσά μήλα.

Ο Άτλας όμως όταν επέστρεψε από τον κήπο, αρνήθηκε να παραδώσει τους καρπούς στον Ηρακλή. Του είπε ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα μήλα στον Ευρυσθέα και ότι θα άφηνε τον Ηρακλή στη θέση του για πάντα. Ο Ηρακλής επιστράτευσε τότε όλη του την ευστροφία για να μπορέσει να ξεφύγει από την αιώνια καταδίκη. Άφησε τον Άτλαντα να πιστέψει ότι αποδέχτηκε τη μοίρα του, του ζήτησε όμως πρώτα να κρατήσει για λίγο τον ουρανό προκειμένου να φτιάξει ένα μαξιλάρι για το κεφάλι του. Ο Άτλας δέχτηκε, ο Ηρακλής όμως δραπέτευσε παίρνοντας μαζί του και τα μήλα.

Η δεύτερη εκδοχή φέρει τον Ηρακλή να πηγαίνει ο ίδιος στον κήπο, να φονεύει το Λάδωνα και να παίρνει τα μήλα, ενώ η τρίτη τις Εσπερίδες να παραδίδουν τα μήλα στον Ηρακλή με τη θέλησή τους, αφού πρώτα αποκοίμισαν το δράκοντα.

Όταν ο Ηρακλής έφτασε στις Μυκήνες παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα. Εκείνος τα έδωσε πίσω στον ήρωα σαν δώρο. Ούτε ο Ηρακλής όμως κράτησε τα μήλα. Τα παρέδωσε στην Αθηνά, η οποία τα επέστρεψε στον κήπο των Εσπερίδων, καθώς εκεί ήταν η θέση στην οποία έπρεπε να βρίσκονται.

Διαβάστε επίσης: Γιατί τα γεννητικά όργανα σε αγάλματα της Αρχαίας Ελλάδας ήταν μικρά σε μέγεθος; Οι μεγάλοι φαλλοί ήταν δείγμα ανοησίας και οι μικροί αρετής και μετριοπάθειας