Ο ιθαγενής που έγινε έκθεμα σε ζωολογικό κήπο των ΗΠΑ. Οι Τάιμς υπερασπίστηκαν την αιχμαλωσία και τον εξευτελισμό του

Το 1906, ο μεγαλύτερος ζωολογικός κήπος των ΗΠΑ έγραψε τη μελανότερη σελίδα στην ιστορία του, παρουσιάζοντας ως έκθεμα τον ιθαγενή Αφρικανό, Ότα Μπένγκα.

Ο Μπένγκα ήταν πυγμαίος της φυλής των Μπούτι από το Κονγκό και ζούσε σε μια δασική περιοχή, κοντά στον ποταμό Κασάι. Τα περισσότερα μέλη της φυλής του, συμπεριλαμβανομένου της γυναίκας και των παιδιών του, δολοφονήθηκαν από την Βελγική χωροφυλακή, ύστερα από διαταγή του βασιλιά Λεοπόλδου Β’. Ο ίδιος κατάφερε να επιζήσει, καθώς όταν οι βέλγικες δυνάμεις επιτέθηκαν στο χωριό του, έλειπε σε κυνήγι.

Το 1904 αφρικανοί δουλέμποροι τον αιχμαλώτισαν και πουλήθηκε για λίγο αλάτι και μερικά υφάσματα στον Αμερικανό επιχειρηματία και εξερευνητή Σάμιουελ Φίλιπς Βέρνερ. Ο επιχειρηματίας ήταν στην περιοχή, με εντολή να προμηθεύσει πυγμαίους στην “Εκθεση της Λουιζιάνας”.

Το κοινό ζητούσε να δει τα μυτερά του δόντια

Σκόπος της έκθεσης ήταν να υπάρχουν “αντιπροσωπευτικά δείγματα όλων των λαών του κόσμου, από τους μικρότερους πυγμαίους έως τους ψηλότερους γίγαντες, από τους σκοτεινότερους των μαύρων έως τους κυρίαρχους λευκούς”. Ο Βέρνερ κατάφερε να πείσει μερικούς ακόμη ιθαγενείς να τον ακολουθήσουν στις ΗΠΑ, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο γιος του βασιλιά Ντόμπε (Ndombe) της φυλής των Μπακούμπα (Bakuba), καθώς και άτομα από άλλες γειτονικές φυλές τους οποίους οι ανθρωπολόγοι της εποχής ονόμαζαν “κόκκινους Αφρικανούς”.

Η ομάδα των ιθαγενών έφτασε στο Σαιντ Λούις του Μισσούρι στα τέλη του Ιουνίου του 1904. Η περίφημη “έκθεση της Λουιζιάνας” είχε ήδη ξεκινήσει. Όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι ιθαγενείς, οι επισκέπτες της έκθεσης έσπευσαν να τους δουν από κοντά. Ο Ότα Μπένγκα έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, λόγω των κοφτερών δοντιών του, τα οποία είχαν τροχιστεί από τη φυλή του σε μικρή ηλικία.

Αμερικανοί πολίτες ζητούσαν από τον Μπένγκα να τους δείχνει τα δόντια του ενώ παρόμοιες απαιτήσεις είχαν και από τους υπόλοιπους ιθαγενείς. Η προσέλευση του κοινού ήταν τόσο μεγάλη, ώστε χρειάστηκε να επέμβει δύναμη του στρατού, για να ελέγξει το συγκεντρωμένο πλήθος.

Αιχμάλωτος στον ζωολογικό κήπο

Το 1906 και σε συννενοήση με το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ο Μπένγκα βρέθηκε έγκλειστος στον ζωολογικό κήπο του Μπρονξ της Νέας Υόρκης, όπου αρχικά, ήταν ελεύθερος να κινείται σε όλους τους χώρους του πάρκου. Σύντομα, όμως, ο διευθυντής του ζωολογικού κήπου θεώρησε πως θα προσέλκυε περισσότερους θεατές, αν ο Μπένγκα παρουσιαζόταν ως έκθεμα. Αφού τον έπεισε να στήσει την αιώρα του στο κλουβί των μαϊμούδων, του έδωσε ένα τόξο και μερικά βέλη, ώστε να γίνει ένα πιο ρεαλισιτκό θέαμα.

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1906, ο Μπένγκα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ως έκθεμα. Η περιγραφή στην πινακίδα του εκθέματος έγραφε:

Ο Αφρικανός Πυγμαίος, Ότα Μπένγκα

Ηλικία, 23 ετών. Ύψος, 4 πόδια 11 ίντσες

Βάρος, 103 λίβρες.

Από τον ποταμό Κασάι, Ελεύθερη Πολιτεία του Κονγκό, ΝοτιοΚεντρική Αφρική,

από τον Δρ. Σάμιουελ Π. Βέρνερ

Εκτίθεται κάθε απόγευμα κατά τον Σεπτέμβριο

Ήδη από τις πρώτες μέρες αιχμαλωσίας του Μπένγκα οργανώθηκαν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας που ζητούσαν την απελευθέρωσή του, από μια ομάδα Αφροαμερικανών ιερέων, με επικεφαλής τον αιδεσιμότατο Τζέιμς Γκόρντον. Υποστήριζαν πως με την παρουσία του Μπένγκα ως έκθεμα στον ζωολογικό κήπο, εξομοιώνονταν οι μαύροι με τους πιθήκους ενώ “θα έπρεπε να θεωρούνται μέλη της ανθρώπινης φυλής, με ψυχή“.

Ωστόσο, οι New York Times είχαν διαφορετική άποψη.

Σε άρθρο τους υποστήριζαν:

“Δεν γίνεται κατανοητό γιατί το θέμα αυτό δημιουργεί τέτοια ένταση και πάθη. Είναι παράλογο να υπάρχει γκρίνια για την υποτιθέμενη ταπείνωση και εξευτελισμό, τον οποίο υφίσταται ο Μπένγκα.

Οι πυγμαίοι βρίσκονται πολύ χαμηλά στην ανθρώπινη κλίμακα και η πρόταση πως ο Μπένγκα θα έπρεπε να βρίσκεται στο σχολείο αντί στο κλουβί αγνοεί την υψηλή πιθανότητα, πως το σχολείο θα ήταν ένα μέρος, από το οποίο ο Μπένγκα δεν θα είχε τη δυνατότητα να μάθει τίποτα απολύτως.

Η ιδέα πως όλοι οι άνθρωποι είναι το ίδιο και πως οι διαφορές τους προκύπτουν από τις ευκαιρίες που έχουν ή μη στην απόκτηση εκπαίδευσης, είναι πλέον κατά πολύ ξεπερασμένη.”

Ακολούθησαν δεκάδες συγκεντρώσεις έξω από τον ζωολογικό κήπο, που απαιτούσαν την απελευθέρωση του Μπένγκα ενώ και ο ίδιος  άρχισε να γίνεται βίαιος απέναντι στο απαιτητικό κοινό, που τον παρενοχλούσε. Τελικά, η διεύθυνση του πάρκου αποφάσισε να ελευθερώσει τον Μπένγκα στα τέλη του 1906. Λίγους μήνες αργότερα, ο αιδεσιμότατος Τζέιμς Γκόρντον ανέλαβε την κηδεμονία του.

Ένας ιθαγενής στις μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ

Ο Μπένγκα βρήκε στέγη σε ένα άσυλο ορφανών στη Νέα Υόρκη, το οποίο διαχειριζόταν η εκκλησία. Ωστόσο, σύντομα στάλθηκε στο Λιντσμπούργκ της Βιρτζίνια, για να αποφύγει την ανεπιθύμητη δημοσιότητα που είχε λάβει. Ο Γκόρντον του παρείχε χρήματα, ρούχα, προσθήκες για τα δόντια ενώ προσέλαβε την ποιήτρια Αν Σπένσερ ως δασκάλα, προκειμένου να βελτιώσει τα αγγλικά του. Ύστερα εγγράφτηκε στο δημοτικό σχολείο της περιοχής.

Όταν σταμάτησε την εκπαίδευσή του, ξεκίνησε να εργάζεται στο τοπικό εργοστάσιο καπνού. Αν και μικρόσωμος ήταν ιδιαίτερα ικανός εργάτης. Οι συνάδελφοί του τον θαύμαζαν, καθώς μπορούσε να σκαρφαλώσει προκειμένου να μαζέψει τα φύλλα καπνού χωρίς να χρειάζεται σκάλα, τον αποκαλούσαν χαιδευτικά “Μπίνγκο” και συχνά τους διηγούνταν την ιστορία του με αντάλλαγμα σάντουιτς και μπύρα.

Ο Μπένγκα δεν είχε ξεχάσει την πατρίδα του και σχεδίαζε να επιστρέψει κάποια στιγμή. Ωστόσο, με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα διατλαντικά δρομολόγια των πλοίων σταμάτησαν και η επιστροφή του Μπένγκα αναβλήθηκε επ αόριστον.

Τον Μάρτιο του 1916, έχοντας διαγνωστεί με κατάθλιψη, άναψε μια εστία φωτιάς, έβγαλε τις προσθήκες από τα δόντια του και αυτοκτόνησε πυροβολώντας τον εαυτό του στην καρδιά με ένα πιστόλι που είχε κλέψει.