Ο Ισπανός φασίστας που λάτρευε τον Μουσολίνι, εξυμνούσε τη βία και αγιοποιήθηκε από τους Φρανκιστές. Χοσέ Αντόνιο Πρίμο Ντε Ριβέρα

Στην Ισπανία του πρώτου μισού της δεκαετίας του ’30, ο Χοσέ Αντόνιο Πρίμο Ντε Ριβέρα αναδείχθηκε σε κεντρική μορφή του φασιστικού κινήματος.

Δήλωνε μαθητής του Μπενίτο Μουσολίνι, διακήρυττε την αξία της βίας στην πολιτικής, έκανε αγώνα κατά των κομμουνιστών, των καπιταλιστών και των κληρικών.

Θεμελίωσε τον φασισμό στην Ισπανία, υπήρξε βασικός υποκινητής του εμφυλίου, προκάλεσε χάος, δολοφονίες και ανεξέλεγκτες συγκρούσεις με την οργάνωσή του Ισπανική Φάλαγγα.

Έδωσε θεωρητική υπόσταση στον φασισμό, επιχειρήματα εναντίον της δημοκρατίας και υποστήριξε με φανατισμό τη θεωρία ότι, όπως στη φύση, έτσι και στη ζωή υπερισχύουν οι πιο δυνατοί. Κάτι που στη δημοκρατία είναι αδιανόητο και γι’ αυτό την απέρριπτε.

Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στις 24 Απριλίου 1903 στη Μαδρίτη και ήταν ο πρωτότοκος γιος του στρατιωτικού Μιγκέλ Πρίμο Ντε Ριβέρα, ο οποίος κυβέρνησε την Ισπανία ως δικτάτορας από το 1923 έως το 1930. Αποκαλείτο συχνά μόνο με το μικρό του όνομα για να ξεχωρίζει από τον πατέρα του.

Μετά από σπουδές νομικής στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, ο Χοσέ Αντόνιο κατατάχθηκε στο ιππικό. Δικάστηκε στο στρατοδικείο επειδή γρονθοκόπησε τον ταξίαρχο Γκονζάλο Κέιπο Ντε Γιάνο, ο οποίος είχε γράψει ένα δυσφημιστικό γράμμα για τον πατέρα του.

Μέχρι το θάνατο του πατέρα του, το Μάρτιο του 1930, ο Χοσέ Αντόνιο ασκούσε το δικηγορικό επάγγελμα και δεν είχε εμπλακεί στην πολιτική. Όμως, αποφάσισε να το κάνει προκειμένου όχι μόνο να υπερασπιστεί τη μνήμη του πατέρα του, αλλά και να τον ξεπεράσει.

“Είμαι σαν τον μαθητή που πηγαίνει να δει τον δάσκαλο”

Ο Χοσέ Αντόνιο δεν έκρυψε ποτέ τη συμπάθειά του προς το πρόσωπο του Μπενίτο Μουσολίνι. Στις 19 Οκτωβρίου 1933, ταξίδεψε στην Ιταλία για να τον γνωρίσει.

Όπως είπε στις ιταλικές αρχές, ήθελε να μάθει περισσότερα πράγματα για τα “επιτεύγματα του καθεστώτος” και να ακούσει “συμβουλές για την οργάνωση παρόμοιου κινήματος στην Ισπανία”.

Λίγο πριν από την επίσκεψή του στον Μουσολίνι, ο Χοσέ Αντόνιο φέρεται να είπε σε ένα δημοσιογράφο: “Είμαι σαν τον μαθητή που πηγαίνει να δει τον δάσκαλο“.

Για τον Χοσέ Αντόνιο, “o φασισμός δεν είναι απλώς ένα ιταλικό κίνημα“, αλλά “ένα συνολικό, παγκόσμιο νόημα ζωής“, οι φιλοδοξίες του οποίου δεν ενδιαφέρουν μόνο τους Ιταλούς.

Η ίδρυση της Ισπανικής Φάλαγγας

Στις 29 Οκτωβρίου 1933, ο Χοσέ Αντόνιο ίδρυσε το κίνημα Ισπανική Φάλαγγα, σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Teatro de la Comediamtx της Μαδρίτης.

Στην ομιλία του επέκρινε με σφοδρότητα τον Ρουσσώ και τη φιλελεύθερη δημοκρατία και εξυμνούσε τη βία:

“Αν αυτό που θέλουμε πρέπει σε κάποια περίπτωση να επιτευχθεί μέσω της χρήσης βίας, δεν θα μας σταματήσει η βία. Γιατί ποιος είπε, όταν μιλούσε για «όλα εκτός από τη βία», ότι η υψηλότερη ιεραρχία ηθικών αξιών βρίσκεται στην καλοσύνη;

Ποιος είπε ότι, όταν προσβάλλονται τα συναισθήματά μας, πριν αντιδράσουμε σαν άντρες, είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ευγενικοί; Λοιπόν, ναι, η διαλεκτική είναι το πρώτο όργανο επικοινωνίας.

Δεν υπάρχει όμως πιο παραδεκτή διαλεκτική από τη διαλεκτική των γροθιών και των πιστολιών όταν προσβάλλεται η δικαιοσύνη ή η Πατρίδα”.

Επίσης, η Πιλάρ Πρίμο Nτε Ριβέρα, αδερφή του Χοσέ Αντόνιο ήταν επικεφαλής της Sección Femenina, του γυναικείου τμήματος της Ισπανικής Φάλαγγας.

Η μετεξέλιξη σε κόμμα

Το Φεβρουάριο του 1934, η Ισπανική Φάλαγγα του Χοσέ Αντόνιο συγχωνεύτηκε με τo φασιστικό κίνημα JONS του Ραμίρο Λεντέσμα και του Ονέσιμο Ρεντόντο.

Η Falange Española de las JONS, όπως ονομάστηκε, έγινε το κύριο φασιστικό κόμμα στην Ισπανία της προεμφυλιακής περιόδου. Αριθμούσε περί τα 33.000 μέλη.

Σύμφωνα με τον Ζοάν Μαρία Τομάς, Ισπανό ιστορικό και συγγραφέα του βιβλίου “Η πραγματικότητα και ο μύθος ενός Ισπανού φασίστα ηγέτη“, επρόκειτο για ένα αυθεντικό φασιστικό, αντιαριστερό, αντιαποσχιστικό και αντιδημοκρατικό κόμμα.

Παρομοίως, ο Στάνλεϊ Πέιν, Αμερικανός ιστορικός και εξέχων μελετητής του φασιστικού φαινομένου, θεωρεί πως οι Ισπανοί Φαλαγγίτες δεν διέφεραν ουσιαστικά από τους Ιταλούς φασίστες, μια και συχνά χρησιμοποιούσαν την ίδια ρητορική.

Σε ένα μανιφέστο 27 σημείων, το κόμμα αποκήρυττε το δημοκρατικό σύνταγμα, τα πολιτικά κόμματα, τον καπιταλισμό, τον μαρξισμό και τον κληρικαλισμό.

Διακήρυττε την ιδέα ενός ολοκληρωτικού εθνικοσυνδικαλιστικού κράτους, στο οποίο επιχειρηματίες και εργαζόμενοι θα έρχονταν κοντά για να βρίσκονται στην υπηρεσία του έθνους.

Ο αντισημιτισμός δεν ήταν ανάμεσα στα προτάγματα του ισπανικού φασιστικού κινήματος και του Χοσέ Αντόνιο, αλλά δεν απουσίαζε εντελώς.

Την άνοιξη του 1935, Φαλαγγίτες επιτέθηκαν στα γραφεία της αλυσίδας πολυκαταστημάτων SEPU, οι ιδιοκτήτες των οποίων ήταν Ελβετοί εβραϊκής καταγωγής.

Η κλιμάκωση της βίας των Φαλαγγιτών

Το κόμμα του Χοσέ Αντόνιο λάμβανε οικονομική βοήθεια από το Μουσολίνι, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να κερδίσει μεγάλη εγχώρια λαϊκή υποστήριξη.

Όμως, οι βιαιότητες και οι αντιπαραθέσεις των Φαλαγγιτών με ομάδες της αριστεράς συνέβαλαν στη δημιουργία κλίματος βίας και ανασφάλειας και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων που οδήγησαν στον Εμφύλιο Πόλεμο.

Ο στόχος του Χοσέ Αντόνιο ήταν ξεκάθαρος: να καταλύσει τη δημοκρατία.

Στρατολόγησε νέους στις τάξεις της Ισπανικής Φάλαγγας, για να οργανώσει μια παραστρατιωτική δομή. Η πολιτοφυλακή που σχηματίστηκε ονομάστηκε “Primera Linea”.

Στις εθνικές εκλογές του Φεβρουαρίου 1936, η Ισπανική Φάλαγγα απέσπασε μόνο το 0,7% των ψήφων. Την κυβέρνηση ανέλαβε το Λαϊκό Μέτωπο, ένας αριστερός συνασπισμός σοσιαλιστών, κομμουνιστών, ρεπουμπλικάνων και αναρχικών, που καταδίωξε τους Φαλαγγίτες. Οι συγκρούσεις και οι αιματοχυσίες έγιναν όλο και πιο έντονες.

Στις 11 Μαρτίου 1936, ένας Φαλαγγίτης αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον σοσιαλιστή νομικό, Λουίς Χιμένεθ Ντε Ασούα. Ο Ντε Ασούα σώθηκε, αλλά ο αστυνομικός που τον συνόδευε σκοτώθηκε.

Λίγες ώρες μετά, ένοπλοι Φαλαγγίτες σκότωσαν το δικαστή Μανουέλ Πεδρεγάλ σε αντίποινα για τη δίωξη που άσκησε στον παρ’ ολίγον δολοφόνο του Ντε Ασούα.

Στις 16 Απριλίου 1936, Φαλαγγίτες άνοιξαν πυρ εναντίον εργατών στο κέντρο της Μαδρίτης, σκοτώνοντας τρεις και τραυματίζοντας σαράντα.

Το τέλος του Χοσέ Αντόνιο και η αγιοποίησή του

Στις 14 Μαρτίου 1936, ο Χοσέ Αντόνιο συνελήφθη στη Μαδρίτη και κατηγορήθηκε για παράνομη οπλοκατοχή. Μετά από μερικές εβδομάδες, μεταφέρθηκε στη φυλακή του Αλικάντε.

Τόσο στη Μαδρίτη όσο και στο Αλικάντε, διατηρούσε μυστικές επαφές με μέλη της Ισπανικής Φάλαγγας και, αρκετές φορές, με τον Εμίλιο Μόλα, έναν από τους ηγέτες του πραξικοπήματος του Ιουλίου 1936 που οδήγησε στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

Οι κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν ήταν για συνωμοσία κατά της Δημοκρατίας και στρατιωτική εξέγερση. Στις 20 Νοεμβρίου 1936, εκτελέστηκε με πυροβολισμό  από τις τοπικές αρχές στο Αλικάντε.

Μετά το θάνατό του, ο Χοσέ Αντόνιο Πρίμο Ντε Ριβέρα αντιμετωπίστηκε ως μάρτυρας του αντικομμουνιστικού αγώνα από το κόμμα του στρατηγού Φράνκο.

Τα άρθρα και οι ομιλίες του διαμόρφωσαν το δόγμα του εθνικιστικού κινήματος του Φράνκο στα χρόνια μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο.

Σύμφωνα με τον Ζοάν Μαρία Τομάς, η φιγούρα του έγινε εργαλείο του μηχανισμού προπαγάνδας των Φρανκιστών. Η εικόνα του τοποθετείτο δίπλα σε εκείνη του Ισπανού δικτάτορα σε δημόσια κτίρια και διαδηλώσεις και το όνομά του σε αναμνηστικές πλάκες.

Με διάταγμα του 1938, η 20η Νοεμβρίου καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικού πένθους. “Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Χοσέ Αντόνιο ήταν ένας πανταχού παρών νεκρός που χρησιμοποιήθηκε ευκαιριακά από το καθεστώς. Ήταν προς όφελος του ίδιου του Φράνκο να παρουσιάζει τον εαυτό του ως υπερασπιστή, εγγυητή και συνεχιστή του Χοσέ Αντόνιο“, συμπεραίνει η καθηγήτρια Ζίρα Μποξ.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia