Ο φαρμακοποιός που έγινε συνώνυμο των λουκουμάδων. “Συνετέλεσε εις την φαρμακολογία”… και τη ζαχαροπλαστική!

Στην οδό Αιόλου 87, βρίσκεται ένα από τα πιο γνωστά και ιστορικά ζαχαροπλαστεία της Αθήνας: ο “Κρίνος” με τους περίφημους λουκουμάδες.

Λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1923 και έχει θρέψει γενιές και γενιές Αθηναίων με τις γεύσεις του. Μέχρι σήμερα, πολλοί θυμούνται με νοσταλγία τα παιδικά τους χρόνια, όταν οι γονείς τούς πήγαιναν για λουκουμάδες στο κέντρο της πόλης.

Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως στη θέση του “Κρίνου” βρισκόταν για χρόνια το πρώτο φαρμακείο της Αθήνας. Το είχε ανοίξει ο Σταμάτιος Κρίνος, ένας εξέχων φαρμακοποιός που έγινε καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το πρώτα χρόνια

Ο Σταμάτιος Κρίνος γεννήθηκε στα Ταυτάλα της Κωνσταντινούπολης το 1815, όπου διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα. Ο πατέρας του, Δημήτριος ήταν ευκατάστατος έμπορος γουναρικών.

Το 1829, ο Σταμάτιος Κρίνος μετέβη στη Σύρο, όπου ο αδελφός του, Αθανάσιος διατηρούσε φαρμακείο. Παρέμεινε εκεί έως το 1834.

Τότε μετακόμισε στην Αθήνα και παρακολούθησε μαθήματα σε σχολή που είχε συσταθεί για την επιμόρφωση εμπειρικών φαρμακοποιών.

Εκεί δίδασκαν ο Ξαβέριος Λάνδερερ, στρατιωτικός φαρμακοποιός του βασιλιά Όθωνα και μετέπειτα καθηγητής χημείας, και ο Νικόλαος Κωστής, γιατρός και καθηγητής.

Ο Κρίνος πήρε το δίπλωμα του φαρμακοποιού το 1836, αφού πρώτα πέρασε τις εξετάσεις του Ιατροσυνεδρίου. Επρόκειτο για έναν από τους πρώτους θεσμούς που εισήγαγαν οι Βαυαροί Αντιβασιλείς στο νεοελληνικό κράτος και αποτέλεσε την πρώιμη μορφή του Ανωτάτου Υγειονομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Λειτουργούσε ως γνωμοδοτικό και συμβουλευτικό όργανο για ζητήματα δημόσιας υγιεινής και ήταν υπεύθυνο για την χορήγηση άδειας εξασκήσεως επαγγέλματος γιατρών, οδοντιάτρων, κτηνιάτρων, φαρμακοποιών και μαιών.

Το φαρμακείο του Κρίνου: στέκι των γιατρών και “μικρό κοινοβούλιο”

Το 1837, τρία χρόνια αφότου η Αθήνα έγινε η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, ίδρυσε φαρμακείο υπό τη φίρμα Σ. Δ. ΚΡΙΝΟΣ.

Το σημείο που επέλεξε ήταν η οδός Αιόλου 171-173 κοντά στο εμπορικό κέντρο της πόλης. Ήταν το πρώτο φαρμακείο της Αθήνας, αλλά όχι και το πρώτο στην Ελλάδα. Αυτό είχε ανοίξει στο Ναύπλιο.

Στο φαρμακείο του Κρίνου σύχναζαν οι πιο σημαντικοί γιατροί της πόλης, για συζήτηση και πολιτικές ζυμώσεις.

Εκτός από την παρασκευή φαρμάκων και σκευασμάτων και την εκτέλεση μικροβιολογικών εξετάσεων, τα φαρμακεία αποτελούσαν και στέκια αστών και μορφωμένων. Γι’ αυτό το λόγο, θεωρούνταν ως “μικρά κοινοβούλια”.

Το 1841 εγκαταστάθηκε στην Πίζα και για δύο χρόνια παρακολούθησε μαθήματα βοτανικής και χημείας. Κατόπιν, στο Παρίσι όπου έμεινε μέχρι το 1846, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις του.

Με την επιστροφή του στην Αθήνα, ο Κρίνος έγινε υφηγητής οργανικής χημείας και, το 1861, διορίστηκε τακτικός καθηγητής φαρμακολογίας και φαρμακευτικής στην Ιατρική Σχολή. Υπήρξε, επίσης, πρόεδρος του Ιατροσυνεδρίου από το 1853 μέχρι το θάνατό του, το 1886.

“Μόνον αυτός δύναται επαξίως να φέρη τον τίτλον του “σοφού επαγγελματίου φαρμακοποιού””

Μετά το θάνατό του, το φαρμακείο ανέλαβε ο γιος του, Αθανάσιος. Η προσφορά του πατέρα του στο κοινωνικό σύνολο ήταν μεγάλη και πολυσχιδής.

Δεν παρείχε μόνο τις φαρμακευτικές του υπηρεσίες, αλλά αφοσιώθηκε με ζήλο στη διαμόρφωση του φαρμακευτικού κλάδου στην Ελλάδα. Διετέλεσε, ακόμη, “αστυνομικός χημικός” των αγορών Αθηνών και Πειραιώς κατά την επιδημία χολέρας του 1854.

Συνέγραψε φαρμακευτικές πραγματείες, εξέδωσε περιοδικό για τρία χρόνια και τιμήθηκε με το Τάγμα του Σωτήρος. Ο ακαδημαϊκός Εμμανουήλ Ι. Εμμανουήλ τον εξύμνησε στο πόνημά του “Έλληνες αριστείς της φαρμακευτικής“:

“Ο Κρίνος ήτο πολυμαθής, εργατικός και λίαν πρακτικός επιστήμων και μόνον αυτός εξ όλων των Ελλήνων δύναται επαξίως να φέρη τον τίτλον του “σοφού επαγγελματίου φαρμακοποιού”. Αν, η εν τω Πανεπιστημίω δράσις του ήτο μικρά, προσέφερεν εν τη κοινωνία και πρακτική φαρμακευτική μεγάλα ωφελήματα διά της αφοσιώσεως αυτού εν τω κοινωφελεί φαρμακευτικώ ιδρύματι του συνετέλεσε δε […] εις την βελτίωσιν του φαρμακευτικού επαγγέλματος και ενίσχυσιν της φαρμακευτικής βιομηχανίας“.

Το άνοιγμα του ζαχαροπλαστείου και οι λουκουμάδες που έκαναν “θραύση”

Το ιστορικό φαρμακείο του Κρίνου λειτούργησε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Το 1923, ο Μηνάς Κασιμάτης, επιχειρηματίας με καταγωγή από την Πόλη, νοίκιασε το χώρο όπου στεγαζόταν το φαρμακείο του Κρίνου, για να ανοίξει ζαχαροπλαστείο-γαλακτοπωλείον.

Σύμφωνα με δήλωση του Κασιμάτη, δόθηκε το όνομα “Κρίνος” από το ομώνυμο άνθος. Ακόμη κι έτσι, όμως, τίμησε το επώνυμο του αείμνηστου φαρμακοποιού και συνέβαλε ώστε να διατηρηθεί στη συλλογική μνήμη.

“Ευτυχής κατά τούτο, ότι οι τέως δικαιούχοι [σ.σ.: του ακινήτου] είχον την ευγενικήν καλωσύνην να με διευκολύνουν εις την μίσθωσιν του καταστήματος και την αυτόθι εγκατάστασίν μου“, ανέφερε ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας.

Στις 20 Μαρτίου 1924, το ζαχαροπλαστείον-γαλακτοπωλείον “Κρίνος” άνοιξε κι επίσημα τις πόρτες του. “Με όλα τα εκλεκτά Αθηναϊκά, Πολίτικα και Ανατολικά είδη της Ζαχαροπλαστικής“, όπως έγραφαν οι αγγελίες.

Έκτοτε, ο “Κρίνος” αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τους Σμυρνιώτες. Γρήγορα, όμως, προσέλκυσε και τους Αθηναίους, οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με συνταγές και γλυκά που ήταν μια νέα εμπειρία για τον ουρανίσκο τους.

Γλυκά ταψιού, σμυρναίικα κουλούρια, πάστες, τάρτες και, κυρίως οι λουκουμάδες, έκαναν “θραύση”. Οι ουρές έξω από την Αιόλου 171-73, που αργότερα άλλαξε σε 87, ήταν μεγάλες και συχνές. Η συνταγή για τους λουκουμάδες παραμένει ίδια από το 1923.

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Η Παληά Αθήνα, Η Αθήνα μέσα στο χρόνο και Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο