Ο εξαφανισμένος καταδρομέας Παναγούλης. Τι απέγινε ο μεγάλος αδερφός του Αλέκου και του Στάθη, που θέλησε να ανατρέψει τη Χούντα

Ο Αλέκος Παναγούλης έμεινε στην ιστορία ως η κορυφαία μορφή του αντιδικτατορικού αγώνα. Αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και, παρότι υπέμεινε φρικτά βασανιστήρια, δεν λύγισε, δεν πρόδωσε τα “πιστεύω” του.

Η οικογένεια Παναγούλη στοχοποιήθηκε όσο καμία άλλη την περίοδο της Χούντας, λόγω του αγωνιστικού της φρονήματος και των αγώνων της για τη δημοκρατία.

Εκτός από τον Στάθη, ο Αλέκος Παναγούλης, που σκοτώθηκε μυστηριωδώς την Πρωτομαγιά του 1976, είχε έναν ακόμη αδερφό, τον Γιώργο, ο οποίος ήταν αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού.

Η ιστορία του όχι μόνο δεν είναι ευρέως γνωστή, αλλά καλύπτεται και από πέπλο μυστηρίου, καθώς θεωρείται ότι τον “εξαφάνισε” η Χούντα και το παρακράτος.

Τα ίχνη του χάθηκαν επτά μήνες μετά την επιβολή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, κατά τη μεταφορά του στην Ελλάδα με πλοίο από το Ισραήλ. Έκτοτε θεωρείται αγνοούμενος.

Η υπόθεση απασχόλησε τον Τύπο μεταπολιτευτικά, αλλά δεν διαλευκάνθηκε ποτέ. Ήταν μία από τις πολλές σκοτεινές ιστορίες της επτάχρονης δικτατορίας.

Ικανός καταδρομέας, τέλειος αναρριχητής, δεινός κολυμβητής

Ο Γιώργος Παναγούλης γεννήθηκε το 1938, στα ταραγμένα χρόνια πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ήταν ο μεγαλύτερος από τα τρία αγόρια της οικογένειας του Βασίλη και της Αθηνάς Παναγούλη, το γένος Κακαβούλη.

Τα τρία αδέρφια ήταν αγαπημένα και ανυπότακτα. “Tόσο άτακτα ήταν που αναγκαζόμουν να τους …δένω στο δωμάτιο για να μην αρπαχτούν όσο έλειπα για ψώνια“, έλεγε η μητέρα τους σε ένα φίλο του Αλέκου Παναγούλη.

Ο Γιώργος Παναγούλης ήταν άνθρωπος της φύσης και λάτρης της γυμναστικής. Ανέβαινε συχνά πυκνά τον Υμηττό και με τον κατά ένα χρόνο μικρότερό του, Αλέκο πήγαιναν στη θάλασσα για μπάνιο χειμώνα – καλοκαίρι.

Αποφάσισε να “βαδίσει στα χνάρια” του πατέρα του, που ήταν αξιωματικός εξ εφέδρων του Πεζικού. Το 1959, εισήχθη με την πρώτη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και το 1963 ονομάστηκε ανθυπολοχαγός. Έφτασε μέχρι το βαθμό του υπολοχαγού.

Εντάχθηκε άμεσα στις Δυνάμεις Καταδρομών, όπου απέκτησε πολύ γρήγορα φήμη εξαιρετικού καταδρομέα και αξιωματικού. Η φήμη αυτή και οι σωματικές του ικανότητες βοήθησαν τον Γιώργο Παναγούλη να ξεχωρίσει στη 3η Αμφίβια Μοίρα Καταδρομών στο Μεγάλο Πεύκο, όπου υπηρετούσε.

Όπως περιέγραφαν οι συμφοιτητές του, ήταν δεινός κολυμβητής και τέλειος αναρριχητής, ειδικά στις νυχτερινές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τα στάνταρ της σχολής, κολυμπούσε επί 5,5 ώρες, καλύπτοντας 10 ναυτικά μίλια. Επίσης, έτρεχε την απόσταση Θήβα – Σκαραμαγκά με πλήρη εξάρτυση και είχε εκπαιδευτεί ως βατραχάνθρωπος.

Τα σχέδια των δύο αδερφών εναντίον των Συνταγματαρχών

Με την επιβολή της δικτατορίας, τον Απρίλιο του 1967, ο Γιώργος Παναγούλης πήρε τη γενναία και γεμάτη ρίσκο για τη ζωή του απόφαση να λιποτακτήσει. Δεν ενέδωσε στον εκβιασμό να αποκηρύξει εγγράφως την οικογένειά του.

Μαζί με τον Αλέκο, που επίσης κηρύχθηκε λιποτάκτης, κατέστρωσε ένα σχέδιο εναντίον των Απριλιανών. Με βάση αυτό, ο Γιώργος Παναγούλης θα καταλάμβανε με άλλους λοκατζήδες τη Βουλή και ο Αλέκος, επικεφαλής σαμποτέρ, θα έκανε μπαράζ ανατινάξεων.

Στην τελευταία του συνέντευξη στο δημοσιογράφο των “Νέων”, Άρη Σκιαδόπουλο, ο Αλέκος Παναγούλης είχε αναφέρει μεταξύ άλλων:

“Από τον Μάιο του 1967 συζητούσαμε με τον Γιώργο την οργάνωση της αντίστασης. Και ήταν βέβαιο ότι, με τα ταχυκίνητα μέσα που διαθέτει μια μοίρα καταδρομών, βγάζοντάς την έξω από το πρωί μπορούσαμε μέσα σε μια μιάμιση ώρα, πριν προλάβη ν’ αντιδράσει κανείς, νά’ χαμε πιάσει το κυβερνητικό μέγαρο, το Ραδιοφωνικό Σταθμό και μερικά πόστα.

Το πρόβλημα από’ κεί και περά ήταν αν θα μπορούσαν οι θέσεις αυτές να κρατηθούν τρεις ώρες. Και μπορούσαν. Στο διάστημα αυτό θα γίνονταν λαϊκές εκδηλώσεις. Με ένα κείμενο κατάλληλο που θα ανακοινωνόταν από το Σταθμό είναι βέβαιο ότι οι περισσότερες μονάδες θα έρχονταν στο πλευρό μας“.

Στην ίδια συνέντευξη, ο Αλέκος Παναγούλης είπε ότι τα σχέδια που εκπόνησε με το Γιώργο ματαιώθηκαν, διότι συνελήφθη ο έτερος αδερφός τους, ο Στάθης. Από τότε άρχισε, επίσης, η στενή παρακολούθηση του Γιώργου από τη δικτατορία.

Η λιποταξία και η περιπλάνηση στη Μέση Ανατολή

Το Σεπτέμβριο του 1967, ο Γιώργος Παναγούλης πέρασε στην Τουρκία από τον Έβρο κολυμπώντας. Παρουσιάστηκε στην ιταλική πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης και ζήτησε πολιτικό άσυλο.

Οι διπλωματικοί υπάλληλοι απέρριψαν το αίτημά του, με την αιτιολογία ότι δεν είχε διαβατήριο, και ο Παναγούλης πήγε στη Συρία. Ζήτησε ξανά άσυλο και εισέπραξε ξανά το “όχι”. Η ίδια ιστορία επαναλήφθηκε στην Δανέζικη πρεσβεία, με τη διαφορά ότι ένας υπάλληλος τον συμβούλεψε να πάει στο Λίβανο.

Δραπέτευσε μέσα από τα χέρια της συριακής αστυνομίας και κατάφερε να περάσει τα συρολιβανικά σύνορα, φτάνοντας τελικά στην πρωτεύουσα Βηρυτό. Εκεί πληροφορήθηκε ότι στην Κοπεγχάγη υπήρχε ελληνική επιτροπή κατά της δικτατορίας.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1967, ο Γιώργος Παναγούλης αποφάσισε να στείλει γράμμα στην οργάνωση, διαμέσου του διπλωματικού ταχυδρομείου της δανέζικης πρεσβείας, με αίτημα τη χορήγηση ασύλου και διαβατηρίου. Περιέγραψε τα πάνδεινα που πέρασε και κατέληξε γράφοντας: “Περαίνων παρακαλώ υμάς όπως ενεργήσετε ταχέως, εάν βεβαίως έχετε τη διάθεσιν να με βοηθήσετε“.

Όλες οι επόμενες επιστολές του ίδιου και του αδερφού του, Στάθη, που βρισκόταν στην Ιταλία, “έπεσαν στο κενό”. Ένας Λιβανέζος φυγάδευσε τον Γιώργο Παναγούλη στο Ισραήλ, διότι “από εκεί θα ήταν ευκολότερη η πρόσβαση στην Ευρώπη”.

Όμως, συνελήφθη διότι θεωρήθηκε σαμποτέρ των Αράβων. Δεν κατάφερε να πείσει τους αστυνομικούς για τα λεγόμενά του και παραπέμφθηκε σε δίκη.

Το τελευταίο δρομολόγιο

Ο Παναγούλης συναντήθηκε, παρουσία ανακριτών, με τον Έλληνα πρόξενο στη Χάιφα. Εκείνος πρότεινε να καλύψει το προξενείο το εισιτήριό του, ώστε να μεταφερθεί με ασφάλεια στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο αρχηγός της ισραηλινής αστυνομίας έδωσε εντολή να αντιμετωπιστεί η περίπτωση του Παναγούλη σύμφωνα με το νόμο περί παράνομης εισόδου.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Παναγούλης να εκδοθεί στην Ελλάδα με σκοπό να περάσει από στρατοδικείο. Στις 23 Νοεμβρίου 1967, μπήκε στο υπερωκεάνιο “Άννα-Μαρία“. Οι μυστικές υπηρεσίες της Χούντας έστειλαν δύο πράκτορες για να τον παρακολουθούν.

Τον Παναγούλη παρέλαβε ο πλοίαρχος Γεώργιος Γεωργίου. Επειδή, όμως, ήταν αξιωματικός του στρατού, δεν τον φυλάκισε. Τον κλείδωσε στην καμπίνα του νοσοκομείου του πλοίου. Την είσοδο φρουρούσαν ναύτες.

Όταν το πλοίο έφτασε κοντά στην Αίγινα, στις 24 Νοεμβρίου, ένας ναύτης πήγε φαγητό στον Παναγούλη, αλλά εκείνος δεν απαντούσε και το ανέφερε στον πλοίαρχο. Όταν οι υπεύθυνοι άνοιξαν την πόρτα, βρήκαν την πόρτα του μπάνιου ξεκολλημένη.

Οι κουβέρτες και τα σεντόνια του κρεβατιού ήταν κομμένα σε λουρίδες. Η μία άκρη δεμένη στο κρεβάτι και η άλλη κρεμόταν έξω από το σπασμένο φινιστρίνι.

“Τελευταίος που είδε τον Γιώργο ήταν ένας καμαρότος που άνοιξε την καμπίνα έξω από τη Σύρο. Βρήκα εκείνο το παιδί και μου είπε: Τού’ δωσα το φαγητό και του είπα καλή τύχη, κύριε υπολοχαγέ. Ο αδελφός μου είπε “ευχαριστώ”, έκλεισε η πόρτα σε εκείνο το σημείο και είναι βέβαιο ότι δεν ξανάνοιξε“, είχε αναφέρει ο Αλέκος Παναγούλης στον Άρη Σκιαδόπουλο.

Το πλοίο ανέκοψε τον πλουν. Το Λιμενικό και η ΕΣΑ έκαναν έρευνες σε όλη τη θαλάσσια περιοχή του Σαρωνικού και στις ακτές από το Σούνιο μέχρι τη Γλυφάδα, αλλά δεν βρήκαν ίχνος του Παναγούλη.

Αρκετοί υπέθεσαν ότι πνίγηκε στην προσπάθειά του να δραπετεύσει. Ωστόσο, το γεγονός ότι ήξερε πολύ καλό κολύμπι και ήταν πολύ καλά εκπαιδευμένος σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης καθιστά ελάχιστα πιθανό το ενδεχόμενο του πνιγμού. Οι αστυνομικοί ανέσυραν πτώματα από τη θάλασσα, αλλά κανένα δεν ήταν του Γιώργου Παναγούλη.

Άλλοι υποστήριξαν ότι παρασύρθηκε από τη δίνη της προπέλας και κομματιάστηκε και πολλοί περισσότεροι πιστεύουν ότι ο Παναγούλης δολοφονήθηκε από όργανα της Χούντας. Μέχρι το τέλος της ζωής της, η Αθηνά Παναγούλη κρατούσε ζωντανή την ελπίδα της ότι ο μεγάλος της γιος δεν είχε πεθάνει.

Ο πρώην διευθυντής του στρατιωτικού γραφείου του Γεωργίου Παπανδρέου, στρατηγός Μιχάλης Βενετάκης είχε πει ότι στα στρατιωτικά αρχεία αναγραφόταν ότι ο Γιώργος Παναγούλης δεν θεωρείται νεκρός, αλλά αγνοούμενος.

Ο πλοίαρχος του “Άννα-Μαρία” καταδικάστηκε σε φυλάκιση πέντε μηνών, καθώς θεωρήθηκε ένοχος απελευθέρωσης κρατουμένου από αμέλεια.

Τι είπαν τα αδέλφια του Γιώργου Παναγούλη

Μετά την πτώση της Χούντας, τον Ιούλιο του 1974, ο Τύπος ασχολήθηκε αρκετά με την υπόθεση της εξαφάνισης του Γιώργου Παναγούλη. Σε εκτενές ρεπορτάζ, το Μάρτιο του 1976, η εφημερίδα “Το Βήμα” διερωτώταν: “Θα βρεθεί η αλήθεια για την εξαφάνιση του Γ. Παναγούλη;“.

Και παρακάτω συμπλήρωνε: “Τα βασικά όργανα του στρατιωτικού καθεστώτος παρουσιάζονται αποφασισμένα να μην ανοίξουν το στόμα τους. Αν τουλάχιστον ένας ήθελε να μιλήσει από τύψη, θα μιλούσε…

Η περίπτωση του Γιώργου Παναγούλη […] ήταν σε ειδικό φάκελο των αρχείων της αμαρτωλής ΕΣΑ, αλλά τα αρχεία αυτά εξαφανίστηκαν“.

Στις 4 Μαΐου 1976, δηλαδή τρεις μέρες μετά το θάνατο του Αλέκου Παναγούλη, η εφημερίδα “Τα Νέα” έγραψε:

“Με τον θάνατο του Αλέξανδρου Παναγούλη, σβήνονται οι ελπίδες που είχαν γεννηθεί για την εξιχνίαση των συνθηκών της εξαφάνισης και του τέλους του αδερφού του Γεώργιου. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης επρόκειτο να φέρη το ζήτημα του χαμένου αδελφού του στην Βουλή“.

Το δημοσίευμα δεν στερείτο ερεισμάτων. Ο Αλέκος Παναγούλης είχε πει στην τελευταία συνέντευξή του πως έκανε μια επερώτηση στον τότε Υπουργό Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελο Αβέρωφ για τον αδερφό του. “Μόλις όμως έφτασε ν’ απαντήση σε’ μένα επεκαλέσθη φόρτον εργασίας και έφυγε“.

Την απογοήτευσή του για την αδιαφορία των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων να βρουν την αλήθεια εξέφρασε σε συνέντευξή του στα “Νέα“, το Μάιο του 1981, και ο Στάθης Παναγούλης:

“Πέρασαν δεκατέσσερα χρόνια. Δε λέω να ενδιαφερθεί η χούντα για την τύχη του Γιώργου Παναγούλη. Αλλά να μην ενδιαφερθούν και οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης; Κι όμως, ουδείς ενδιαφέρθηκε! Ουδείς ασχολήθηκε με την εξαφάνιση ενός Έλληνα αξιωματικού εν ενεργεία! Λες κι ο Γιώργος ήταν ένα φάντασμα…“.

Οι πληροφορίες του κειμένου βασίστηκαν στις εξής πηγές:

• Κώστας Μαρδάς, “Αλέξανδρος Παναγούλης – Πρόβες θανάτου“, εκδόσεις Νίκας
• Εφημερίδες “Το Βήμα” και “Τα Νέα“
• Vima.gr

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: εφημερίδα “Το Βήμα” και αρχείο Στάθη Παναγούλη (Facebook)