Ο ελληνολάτρης στρατηγός που “αερίστηκε” για να στείλει μήνυμα στον Φαραώ και κατάφερε να τον ανατρέψει

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 570 π.Χ., ο Απριής ήταν 19 χρόνια φαραώ της Αιγύπτου. Μέχρι τότε η διακυβέρνησή του ήταν πετυχημένη. Η Αίγυπτος ευημερούσε και είχε καταφέρει να αποκρούσει εισβολές από τους μεγάλους αντιπάλους της, τους Βαβυλωνίους. Όμως εκείνη τη χρονιά ο Απριής έκανε το λάθος να επιτεθεί στην ελληνική πόλη της Κυρήνης (στη σημερινή Λιβύη).

Εκστρατεία στην Κυρήνη

Η εκστρατεία απέτυχε παταγωδώς και πολλοί Αιγύπτιοι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες με τους κατοίκους της Κυρήνης, αλλά και από τις κακουχίες και την πείνα. Όσοι επιβίωσαν θεώρησαν υπεύθυνο τον φαραώ για την κακή επιμελητεία της εκστρατείας που οδήγησε στην αποτυχία της.

Επιπλέον, θεωρούσαν ότι ο Απριής ευνοούσε περισσότερο τους Έλληνες μισθοφόρους παρά τους ίδιους που ήταν Αιγύπτιοι. Για το λόγο αυτό είχε στείλει μόνο ντόπιους στη δύσκολη εκστρατεία εναντίον της Κυρήνης.

Ο ηττημένος αιγυπτιακός στρατός καθώς επέστρεφε στην Αίγυπτο στασίασε εναντίον του Απριή. Αυτός αρχικά αδιαφόρησε για τη στάση των στρατιωτών όμως καθώς άρχισε να επεκτείνεται η εξέγερση, αποφάσισε να δράσει.

Πριν χτυπήσει τους στασιαστές με πιστά στρατεύματα που αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες μισθοφόρους, αποφάσισε να τους δώσει μία ευκαιρία να παραδοθούν.

Άμασις

Ο Απριής έστειλε τον Άμαση, ένα έμπιστο στρατηγό, για να τους πείσει να σταματήσουν την ανταρσία. Οι στρατιώτες σέβονταν τον Άμαση γιατί όπως οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν ταπεινής καταγωγής και «μιλούσε τη γλώσσα τους».

Λόγω της ανδρείας του σε διάφορους πολέμους είχε προαχθεί σε αξιωματικό. Το 592 π. Χ. ήταν από τους επικεφαλής της πετυχημένης εκστρατείας εναντίον της Νουβίας. Στην εκστρατεία αυτή πήραν μέρος Αιγύπτιοι στρατιώτες που διοικούσε ο Άμασις καθώς και Έλληνες μισθοφόροι, κάποιοι από τους οποίους έκαναν γκράφιτι στα πόδια ενός από τα τεράστια αγάλματα του Ραμσή Β΄ στο ναό του Αμπού Σιμπέλ.

Για την εκστρατεία εναντίον της Νουβίας δείτε εδώ:

Το γκράφιτι των αρχαίων Ελλήνων μισθοφόρων στο ναό του Ραμσή Β΄. Αντέχει 2610 χρόνια και αποτελεί αντικείμενο μελέτης

Ο Άμασις εκτέλεσε τη διαταγή του φαραώ και συναντήθηκε με τους στασιαστές.

Όμως πριν προλάβει να τους μιλήσει, ένας στρατιώτης φόρεσε στο κεφάλι του ένα κράνος. Με την ενέργεια αυτή ο στρατός τον ανακήρυσσε φαραώ. Ο Άμασις αιφνιδιάστηκε, αλλά αποδέχτηκε αυτό που είχε συμβεί.

Ο Απριής ήταν γνωστός για την καχυποψία του και ο Άμασις πιθανόν φοβήθηκε ότι ο φαραώ δεν θα πίστευε ότι είχε άγνοια της πρόθεσης των στασιαστών να τον ανακηρύξουν φαραώ. Αν την απέρριπτε και επέστρεφε στον φαραώ μάλλον θα τον σκότωνε.

Μια “ιστορική” πορδή

Όταν ο Απριής ενημερώθηκε για τον Άμαση έστειλε τον Παταρμπέμη, ένα σημαντικό αριστοκράτη, να τον συναντήσει και να τον πείσει να παραδοθεί.

Ο Παταρμπέμης συνάντησε τον Άμαση στο στρατόπεδο των στασιαστών και άρχισε να τον μαλώνει για τη συμπεριφορά του απέναντι στον φαραώ. Κάποια στιγμή ο Άμασις, που ήταν έφιππος, βαρέθηκε να ακούει τις «κατσάδες» του Παταρμπέμη και έστριψε το άλογό του για να φύγει.

Ο Παταρμπέμης τότε του ζήτησε να δώσει μία απάντηση στη διαταγή του Απριή να παραδοθεί. Ο Άμασις σταμάτησε το άλογο, σήκωσε τον πισινό του προς το μέρος του Παταρμπέμη και “αερίστηκε” λέγοντάς του να πάει αυτή την απάντηση στον Απριή!

Επιπλέον, πρόσθεσε ότι σύντομα θα τον επισκεπτόταν με τους νέους του φίλους στη Σάιδα που ήταν η τότε πρωτεύουσα της Αιγύπτου.

Ο Παταρμπέμης επέστρεψε στη Σάιδα και είδε τον Απριή. Όταν ο φαραώ έμαθε τι είχε κάνει ο Άμασις θίχτηκε τόσο πολύ που ξέσπασε πάνω στον άτυχο ευγενή. Διέταξε να του κόψουν τη μύτη και τα αυτιά ως τιμωρία. Ήταν η αρχή του τέλους του Απριή. Ο Παταρμπέμης ήταν από τους πιο δημοφιλής άρχοντες στη Σάιδα και η συμπεριφορά του Απριή αποξένωσε πολλούς Αιγυπτίους που τάχθηκαν στο πλευρό του Άμαση.

Ο Άμασις γίνεται φαραώ

Ο στρατός του Άμαση νίκησε τελικά τον Απριή, ο οποίος συνελήφθη και αργότερα εκτελέστηκε. Έτσι, ο Άμασις Β΄ έγινε φαραώ το 570 π.Χ. και κυβέρνησε μέχρι το θάνατό του σε βαθιά γεράματα το 526 π.Χ.

Θεωρείται ο τελευταίος σημαντικός φαραώ της Αιγύπτου πριν κατακτηθεί από τους Πέρσες. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η Αίγυπτος γνώρισε μεγάλη ακμή και ευημερία υπό τον Άμαση Β΄. Είχε υπό τον έλεγχό της την Κύπρο και ασκούσε μεγάλη επιρροή ακόμη και στην Κυρήνη. Ο Ηρόδοτος περιγράφει τον Άμαση ως ελληνολάτρη που είχε στην αυλή του πολλούς Έλληνες συμβούλους.

Ο Άμασις παντρεύτηκε μια Ελληνίδα πριγκίπισσα, την Λαδίς, και συμμάχησε με τον τύραννο της Σάμου, Πολυκράτη.

Εκτός από το «ιστορικό» αέρισμα του Άμαση, ο Ηρόδοτος έχει καταγράψει και άλλες ιστορίες γι’ αυτόν που δείχνουν την ιδιαίτερη αίσθηση χιούμορ που διέθετε.

“Οι άνθρωποι πρέπει να χαλαρώνουν…”

Όταν έγινε φαραώ ο Άμασις, συνήθιζε να εργάζεται για τις κρατικές υποθέσεις από νωρίς το πρωί μέχρι και το μεσημέρι. Μετά περνούσε την ώρα του πίνοντας με τους φίλους του και λέγοντας αστεία ή κάνοντας φάρσες.

Οι φίλοι του κάποτε του είπαν ότι καλό θα ήταν να αλλάξει συμπεριφορά. Θα έπρεπε να κάθεται όλη μέρα στο θρόνο και να ασχολείται με σοβαρότητα με τις κρατικές υποθέσεις. Με τον τρόπο αυτό θα κέρδιζε το σεβασμό των Αιγυπτίων.

Εκείνος τους απάντησε ότι οι άνθρωποι τεντώνουν τα τόξα όταν θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν. Όταν δεν τα χρησιμοποιούν λύνουν τις χορδές του. Αν οι χορδές των τόξων τεντώνονταν συνέχεια θα έσπαζαν!

Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Αν είναι πάντα σοβαροί και δεν χαλαρώνουν κάποιες ώρες θα τρελαίνονταν ή θα κατέρρεαν σωματικά. Έτσι, σύμφωνα με τον Άμαση, μέσα στη μέρα τους οι άνθρωποι θα πρέπει να εργάζονται και στη συνέχεια να χαλαρώνουν διασκεδάζοντας!

Η λεκάνη που έγινε θεός

Στην αρχή της βασιλείας του Άμαση πολλοί ευγενείς του έλεγαν ότι δεν ήταν άξιος να είναι φαραώ γιατί ήταν ταπεινής καταγωγής. Τότε ο Άμασις τους έδωσε μία έξυπνη απάντηση.

Είχε μία χρυσή λεκάνη μέσα στην οποία συνήθιζε να πλένει τα πόδια του, να κατουράει και να κάνει εμετό μετά από κάποιο μεθύσι. Έδωσε διαταγή να λιώσουν τη λεκάνη και να την κάνουν το άγαλμα κάποιου θεού. Το τοποθέτησε σε δημόσιο χώρο και κάλεσε τους ευγενείς να το δουν.

Αυτοί άρχισαν να λατρεύουν το άγαλμα και να του αποδίδουν μεγάλες τιμές.

Τότε ο Άμασις τους αποκάλυψε ότι αυτό που λάτρευαν ήταν προηγουμένως η λεκάνη όπου έπλενε τα πόδια, κατουρούσε και έκανε εμετό!

Οι ευγενείς πήραν το μήνυμα και «ο ταπεινής καταγωγής» Άμασις Β΄ βασίλεψε στην Αίγυπτο για το επόμενο σχεδόν μισό αιώνα.

Για τον Άμαση Β΄, βλ. Ηρόδοτος, 2, 161-163