Ο Έλληνας που έγινε στρατηγός του Ναπολέοντα Γ΄. Του προτάθηκε ο ελληνικός θρόνος και υπήρξε η “ελπίδα της Γαλλίας”

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η μυθιστορηματική ιστορία, που θα διαβάσετε είναι του Καρόλου Διονυσίου Βούρβαχη, γιου ήρωα της Επανάστασης του 1821 που έφθασε να γίνει στρατηγός στο γαλλικό στρατό. Του προτάθηκε να γίνει βασιλιάς της Ελλάδας το 1862 και θεωρήθηκε η “τελευταία ελπίδα” των Γάλλων στον Πόλεμο του 1870-1 εναντίον των Πρώσων.

Αναγκάστηκε να παραδοθεί στους Ελβετούς, όταν ηττήθηκε από τους Πρώσους και συγχρόνως είχε κάνει και μια αποτυχημένη απόπειρα να αυτοκτονήσει. Η παράδοσή του θεωρείται ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Ελβετίας.

Ένας Έλληνας στο γαλλικό στρατό

Ο Κάρολος Διονύσιος Βούρβαχης γεννήθηκε στο Πάου της νοτιοδυτικής Γαλλίας το 1816. Ήταν γιος του Έλληνα συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Διονύσιου Βούρβαχη που πήρε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση. Το 1827 αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στη μάχη του Καματερού και εκτελέστηκε.

Ο Κάρολος Βούρβαχης ξεκίνησε στρατιωτική εκπαίδευση στη Γαλλία σε νεαρή ηλικία. Αποφοίτησε από την École Spéciale Militaire de Saint- Cyr, την αντίστοιχη σχολή Ευελπίδων της Γαλλίας.

Το 1836 εντάχθηκε ως αξιωματικός σε μονάδα των Ζουαβών. Επρόκειτο για μία επίλεκτη γαλλική αποικιακή δύναμη ελαφρού πεζικού στην Αλγερία. Οι Γάλλοι είχαν αρχίσει την κατάκτηση της Αλγερίας το 1831 και συνέχισαν τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις και τα επόμενα χρόνια.

Διακρίνεται στους πολέμους της Γαλλίας

Τις μονάδες Ζουαβών συγκροτούσαν Γάλλοι και ντόπιοι στρατιώτες. Μαζί με τη Λεγεώνα των Ξένων που συστάθηκε τότε, οι Ζουαβοί αποτελούσαν την αιχμή του δόρατος στους αποικιακούς πολέμους των Γάλλων στη Βόρεια Αφρική.

Ο Βούρβαχης επέδειξε μεγάλη γενναιότητα στις επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική και το 1838 προήχθη σε υπολοχαγό της Λεγεώνας των Ξένων. Την ίδια χρονιά έγινε υπασπιστής του Λουδοβίκου Φιλίππου, βασιλιά της Γαλλίας.

Η ανέλιξή του στα γαλλικά αποικιακά στρατεύματα ήταν ραγδαία. Το 1842 ήταν λοχαγός των Ζουάβοι ενώ το 1854 είχε φθάσει στο βαθμό του ταξίαρχου.

Στον Πόλεμο της Κριμαίας, ο Βούρβαχης διοικούσε ένα τμήμα των γαλλικών αποικιακών στρατευμάτων της Αλγερίας εναντίον των Ρώσων. Αυτοί πήραν μέρος στις πιο γνωστές μάχες, της Άλμας, του Ίνκερμαν, και της Σεβαστούπολης.

Όλες ήταν νίκες των Γάλλων και των Βρετανών συμμάχων τους. Ο Βούρβαχης έγινε διάσημος όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και διεθνώς. Μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου, το 1857 προήχθη σε στρατηγό και διορίστηκε στρατιωτικός διοικητής της Λυών. Το 1859 ήταν ένας από τους επικεφαλής των γαλλικών δυνάμεων που νίκησαν τους Αυστριακούς στη Βόρεια Ιταλία κάτι που συντέλεσε στην ενοποίηση της χώρας.

Καθώς ήταν ελληνικής καταγωγής και γιος ήρωα της Επανάστασης του 1821, ο Κάρολος Βούρβαχης ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στους Έλληνες. Μάλιστα, το 1862 μετά την έξωση του Όθωνα του έγινε πρόταση να γίνει ο επόμενος βασιλιάς της Ελλάδας.

Ο Βούρβαχης δήλωσε συγκινημένος από τη μεγάλη τιμή που του έγινε αλλά απέρριψε την πρόταση.

Στο Γαλλοπρωσικό Πόλεμο

Το 1870 ο Ναπολέων Γ’ Βοναπάρτης κήρυξε τον πόλεμο στην Πρωσία του Μπίσμαρκ. Ο Γάλλος αυτοκράτορας εμπιστεύτηκε στον Βούρβαχη τη διοίκηση της Αυτοκρατορικής Φρουράς, της πιο επίλεκτης μονάδας του γαλλικού στρατού.

Όμως ο γαλλοπρωσικός πόλεμος εξελίχθηκε καταστροφικά για τους Γάλλους που γνώρισαν επανωτές ήττες κυρίως γύρω από την περιοχή του Μετς στη Βόρεια Γαλλία. Το αποτέλεσμα ήταν το Σεπτέμβριο του 1870 οι Πρώσοι να συλλάβουν πάνω από 100.000 αιχμαλώτους μαζί με τον Ναπολέοντα Γ΄.

Δείτε εδώ 

Η εξευτελιστική ήττα των Γάλλων από τους Γερμανούς το 1870. Γιατί οι στρατιώτες σκάλιζαν ακόμη και ρωμαϊκά όργια πάνω σε κέρματα με την μορφή του Ναπολέοντος Γ΄

Αν και ο Βούρβαχης απέφυγε την αιχμαλωσία κατηγορήθηκε ότι στην κρίσιμη μάχη του Γκραβελότ, τον Αύγουστο του 1870, αρνήθηκε να ρίξει στη μάχη τις εφεδρείες της Αυτοκρατορικής Φρουράς γιατί θεώρησε ότι οι Γάλλοι είχαν ήδη ηττηθεί. Οι κατήγοροί του ισχυρίζονταν ότι σε εκείνη τη φάση της μάχης οι Πρώσοι ήταν εξαντλημένοι και ίσως οι εφεδρείες του Βούρβαχη να κέρδιζαν τη μάχη.

Οι ήττες των Γάλλων από τους Πρώσους οδήγησαν στην ανατροπή του αυτοκρατορικού καθεστώτος και την ανακήρυξη της Γ΄ Γαλλικής Δημοκρατίας υπό τον Λέοντα Γαμβέτα. Αυτός ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει τον πόλεμο. Άμεσος στόχος του ήταν να εμποδίσει τους Πρώσους να καταλάβουν το Παρίσι.

Ο Βούρβαχης ήταν από τους ελάχιστους ανώτατους αξιωματικούς που δεν είχαν αιχμαλωτιστεί. Αρχικά ήταν να αναλάβει τη διοίκηση της γαλλικής «Βόρειας Στρατιάς» ή «του Ρήνου». Όμως αυτή παραδόθηκε στους Πρώσους στις 27 Οκτωβρίου 1870.

“Η τελευταία ελπίδα”

Έτσι στις 10 Νοεμβρίου 1870 ο Κάρολος Βούρβαχης μετατέθηκε στη γαλλική Στρατιά «της Ανατολής». Ήταν η τελευταία σημαντική στρατιωτική μονάδα που διέθεταν οι Γάλλοι. Έτσι είχαν εναποθέσει στον Βούρβαχη και τους άνδρες του τις τελευταίες ελπίδες τους να ανατρέψουν την κατάσταση στα μέτωπα με τους Πρώσους.

Μάλιστα, η συγκεκριμένη μονάδα έμεινε στην ιστορία ως «Στρατός του Βούρβαχη». Αν και αριθμούσε τον τεράστιο αριθμό των 150.000 ανδρών, οι περισσότεροι ήταν ανεκπαίδευτοι και είχαν στρατευτεί εσπευσμένα μετά τις πρώτες ήττες του γαλλικού στρατού. Ακόμη και όσοι ήταν βετεράνοι των προηγούμενων μαχών είχαν χαμηλό ηθικό. Επιπλέον υπήρχε σοβαρό πρόβλημα ανεφοδιασμού.

Ο Βούρβαχης είχε αναλάβει μία εξαιρετικά δύσκολη αποστολή.

Αρχικά προσπάθησε να λύσει την πολιορκία της πόλης Μπελφόρ από τους Πρώσους. Στο πλαίσιο αυτό ο Βούρβαχης πέτυχε μία σπάνια νίκη για τους Γάλλους στη μάχη του Βιλερσεξέλ. Όμως στη συνέχεια ηττήθηκε στην τριήμερη μάχη της Λισέν.

Οι εχθρικές δυνάμεις άρχισαν να περικυκλώνουν το στράτευμα του Βούρβαχη που αναγκάστηκε να υποχωρήσει προς τα γαλλοελβετικά σύνορα. Οι Γάλλοι ήταν σε απελπιστική κατάσταση, λόγω έλλειψης τροφής και των πολλών τραυματιών και ασθενών που είχαν. Τελικά από τους 150.000 άντρες μόνο 87.000 κατάφεραν στις αρχές Φεβρουαρίου 1871 να διαφύγουν στην ουδέτερη Ελβετία.

Απόπειρα αυτοκτονίας

Πριν γίνει αυτό, στις 26 Ιανουαρίου 1871 ο Βούρβαχης παραιτήθηκε από διοικητής της Στρατιά της Ανατολής και διόρισε στη θέση του τον στρατηγό Τζάστιν Κλίντσαντ. Εκείνο το ίδιο βράδι αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει.

Αυτοπυροβολήθηκε στο μέτωπο με το πιστόλι του. Όμως η σφαίρα αντί να τρυπήσει το κρανίο του εξοστρακίστηκε στο κεφάλι του και τον τραυμάτισε. Ο στρατηγός Κλίντσαντ τον μετέφερε μαζί του στην Ελβετία, όπου τελικά ανάρρωσε.

Οι Ελβετοί αφόπλισαν τους άνδρες του Βούρβαχη και τους κράτησαν αιχμαλώτους για έξι εβδομάδες.

Το γεγονός αυτό έκανε μεγάλη εντύπωση στους Ελβετούς. Ο αριθμός των Γάλλων που κατέφυγε στην Ελβετία ήταν τεράστιος για τα δεδομένα της χώρας τους.

Υπολογίζεται ότι αντιπροσώπευε το 3% του συνολικού πληθυσμού. Για τα επόμενα χρόνια ο ελβετικός στρατός εξοπλίστηκε με τα όπλα των ανδρών του Βούρβαχη.

“Πανόραμα του Βούρβαχη”

Οι Ελβετοί περιέθαλψαν τους Γάλλους με όσα μέσα διέθεταν και κυρίως τον Ερυθρό Σταυρό που είχε ιδρυθεί πρόσφατα.

Πολλοί Γάλλοι στρατιώτες ήταν ρακένδυτοι και με τρύπιες αρβύλες. Έτσι μπήκε στο καθημερινό λεξιλόγιο των Ελβετών η φράση «στρατός του Βούρβαχη» για να περιγράψουν στρατιώτες που είναι σε κακή κατάσταση.

Ακόμη και σήμερα στον ελβετικό στρατό ένας στρατιώτης χαρακτηρίζεται ως «στρατιώτης του Βούρβαχη» όταν εμφανίζεται ατημέλητος.

Η παράδοση του «στρατού του Βούρβαχη» στους Ελβετούς απαθανατίστηκε με το λεγόμενο “Πανόραμα του Βούρβαχη” που βρίσκεται στο κέντρο της Λουκέρνης. Είναι ένας κυκλικός πανοραμικός πίνακας που απαθανατίζει το γεγονός και εκτίθεται σ’ ένα κυκλικό κτήριο.

Το Μάρτιο του 1871 και αφού είχε λήξει ο γαλλοπρωσικός πόλεμος, οι Ελβετοί άφησαν τον Βούρβαχη και τους άνδρες του να επιστρέψουν στη Γαλλία.

Αν και ο Βούρβαχης δεν μπόρεσε να σώσει τη Γαλλία η δράση του με τη «Στρατιά της Ανατολής», και ιδιαίτερα η απόπειρα αυτοκτονίας του, εν μέρει αποκατάστησε τη φήμη του.

Έτσι τον Ιούλιο του 1871 διορίστηκε ξανά στρατιωτικός διοικητής της Λυών. Ο Βούρβαχης αποστρατεύτηκε το 1881. Πέθανε το 1897 σε ηλικία 81 ετών.