Οι φυλακές Αβέρωφ σήμερα δεν υπάρχουν. Γκρεμίστηκαν και στη θέση τους αναγέρθηκε το δικαστικό μέγαρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας που στεγάζει το εφετείο και τον Άρειο Πάγο.
Αυτές οι φυλακές αποτέλεσαν θέατρο σκληρών μαχών κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών του 1944 ανάμεσα στις αντάρτικες ομάδες του ΕΛΑΣ και των Βρετανών στρατιωτών και των κυβερνητικών συνεργατών τους. Η αεροφωτογραφία της RAF αποτελεί ένα σπάνιο πειστήριο των σφοδρών μαχών που συγκλόνισαν τη διχοτομημένη Αθήνα της εποχής.
Την κατάληψη των φυλακών πέτυχαν οι ΕΛΑΣίτες με εντυπωσιακή έφοδο κατά τις βραδινές ώρες της 18ης Δεκεμβρίου, με σκοπό να συλλάβουν τους δοσίλογους που είχαν προφυλακιστεί μετά την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποτελούμενες από το 3o Σύνταγμα Αθηνών και το II/6 Τάγμα Κορίνθου, επιτέθηκαν στις φυλακές όπου κρατούνταν 450 άτομα με την κατηγορία της συνεργασίας με τους Γερμανούς, μεταξύ αυτών και ιδιαίτερα σημαίνοντα στελέχη των κατοχικών κυβερνήσεων, όπως ο στρατηγός Τσολάκογλου και ο Ιωάννης Ράλλης που διετέλεσαν κατοχικοί πρωθυπουργοί.
Ο Ιωάννης Ράλλης βρέθηκε στο στόχαστρο του ΕΛΑΣ κατά την έφοδο στις φυλακές Αβέρωφ. Στη φωτογραφία εικονίζονται ο αρχηγός των Ες-Ες, Βάλτερ Σιμάνα και ο κατοχικός πρωθυπουργός Ράλλης.
Ένας από τους λόγους που ο ΕΛΑΣ κινητοποίησε πολυάριθμες δυνάμεις για την επιχείρηση ήταν ψυχολογικός και απέβλεπε στην εξύψωση του δοκιμαζόμενου ηθικού των δυνάμεων και των οπαδών του, όταν θα συλλάμβανε και θα παρέπεμπε σε λαϊκά δικαστήρια τους κατηγορούμενους για συνεργασία με τους Γερμανούς.
Το πρωί της επομένης, η φρουρά των φυλακών που αποτελούνταν από 100 χωροφύλακες, βρέθηκε σε απελπιστική θέση, ενώ κάποιες προσπάθειες για ενίσχυσή της από βρετανικές περιπόλους απέτυχαν. Λέγεται μάλιστα ότι για να ενισχύσουν την άμυνά τους έδωσαν όπλα στους κρατούμενους. Ετσι, δοσίλογοι και δεσμοφύλακες πολέμησαν δίπλα δίπλα. Ανάμεσά τους ήταν ο Μπουραντάς, ο Πλυτζανόπουλος, ο Παπαδόγκωνας και ο Βρεττάκος.
Επικεφαλής των δυνάμεων του ΕΛΑΣ ήταν ο Σταύρος Μαυροθαλασσίτης (1898 – 1986), έφεδρος αξιωματικός, πολεμιστής της Μικράς Ασίας, στέλεχος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τον βαθμό του ταγματάρχη, εξόριστος στον εμφύλιο και στη χούντα. Αργότερα έγινε δήμαρχος Αιγάλεω για μεγάλο διάστημα (από το 1956 ως το 1967 και από το 1974 ως το 1978) και το όνομά του δόθηκε στο ποδοσφαιρικό γήπεδο της ομάδας του Αιγάλεω.
Αεροφωτογραφία από βρετανικό αεροσκάφος που συμμετείχε σε βομβαρδισμό των φυλακών Αβέρωφ που φλέγονται. Διακρίνονται οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Λ.Αλεξάνδρας. Δεξιά των φυλακών στέκεται ακόμα το μέγαρο Λάσκο, ενώ είναι άδειο ακόμα το μεγάλο οικόπεδο που είναι σήμερα το ΙΚΑ. Το γήπεδο του Παναθηναϊκού είναι χωρίς εξέδρες. Πληροφορίες τεκμηρίωσης από Γκυζιακά Νέα
Βρετανοί και Ριμινίτες αντεπιτίθενται
Λίγο μετά το μεσημέρι, δύο λόχοι oπλιτών της Ελληνικής Ταξιαρχίας Ρίμινι με την υποστήριξη έξι βρετανικών αρμάτων, πέτυχαν να εξασφαλίσουν τη φυγή των κρατουμένων, της φρουράς και του προσωπικού των φυλακών με τη διάνοιξη οδού προς το στρατόπεδο Παραπηγμάτων. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης μέρος των κρατουμένων δοσίλογων σκοτώθηκε επί τόπου ή συνελήφθη από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Οι Βρετανοί ανακατέλαβαν τις φυλακές Αβέρωφ με τη βοήθεια της αεροπορίας και των τεθωρακισμένων
Παρά ταύτα, οι πιο σημαντικοί εξ’ αυτών διασώθηκαν χάρη στην ελληνοβρετανική επέμβαση και δικάστηκαν αργότερα στις περίφημες «δίκες των δοσίλογων». Καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά, αλλά απέφυγαν τα λαϊκά δικαστήρια στα οποία η εκτέλεσή τους θεωρούνταν σίγουρη. Συνολικά οι κυβερνητικές δυνάμεις διέσωσαν από τα χέρια των μαχητών του ΕΛΑΣ 189 κρατούμενους, τους οποίους μετέφεραν στο Παλαιό Φάληρο.
Οι φυλακές ανατινάχτηκαν από τον ΕΛΑΣ στις 23 Δεκεμβρίου. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ημερών που οι φυλακές βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των ΕΛΑΣιτών, αποτέλεσαν επανειλημμένα στόχο των αεροσκαφών της RAF.
Στους βομβαρδισμούς τραβήχτηκαν και οι αεροφωτογραφίες. Τα πειστήρια αυτά συνοδεύονται από την πληροφορία ότι επιχείρησαν πέντε αεροσκάφη, που είχαν 36 επιτυχή χτυπήματα, που οδήγησαν στην κατάρρευση της άμυνας στο ανατολικό τμήμα των φυλακών.
Πληροφορίες από ROYAL AIR FORCE και Imperial War Museum London. Η αρχική φωτογραφία είναι τραβηγμένη από αεροσκάφος της RAF και αποτυπώνει τον βομβαρδισμό των φυλακών Αβέρωφ στις 4 Δεκεμβρίου -12 Ιανουαρίου 1944: αρχείο Australian War Memorial.
Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η αιματηρή μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι. Πως αντάρτες του ΕΛΑΣ Κοκκινιάς και κάτοικοι εμπόδισαν του υποχωρούντες Γερμανούς να ανατινάξουν το εργοστάσιο ρεύματος
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr