Ο δραπέτης της χούντας Σήφης Βαλυράκης. Κολύμπησε από την Κέρκυρα ως την Αλβανία και συνελήφθη. Η άγνωστη επιστολή του Ανδρέα Παπανδρέου προς τον Χότζα για να τον σώσει

Κυριακή 21 Ιανουαρίου του 2021. Ο πρώην υπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ βρίσκεται πνιγμένος στα παγωμένα νερά του Eυβοϊκού. Σχεδόν μισό αιώνα πριν, το όνομα του Σήφη Βαλυράκη έγινε γνωστό στο πανελλήνιο, όταν ο νεαρός τότε πολιτικός, δραπέτευσε από τις φυλακές της Κέρκυρας και έφτασε κολυμπώντας ως τις ακτές της Αλβανίας.

Ο Σήφης Βαλυράκης, κορυφαίο στέλεχος της αντιχουντικής αντίστασης και του ένοπλου κλάδου του ΠΑΚ, συνελήφθη για πρώτη φορά το 1971. Ήταν μόλις 28 ετών και επέστρεφε στην Ελλάδα μετά από πολυετή απουσία στο εξωτερικό, όπου ζούσε, δρούσε και εργαζόταν. Βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και κρατήθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού και της Κέρκυρας. Από το ΕΑΤ-ΕΣΑ δοκίμασε να δραπετεύσει δεκαέξι φορές. Τη μία τα κατάφερε, όμως όπως έλεγε, “κρατήθηκε κρυφό από την Χούντα γιατί μάλλον την ταπείνωσε”.

Η απόδρασή του από τις φυλακές της Κέρκυρας όμως δεν μπορούσε να μείνει μυστική. Ο Βαλυράκης αποπειράθηκε να δραπετεύσει μαζί με τον συγκρατούμενό του Χαράλαμπο Γεωργακάκη, στις 17 Μαΐου 1972. Ο δεύτερος, ωστόσο, στην προσπάθειά του να δρασκελίσει τον τοίχο τραυματίστηκε και συνελήφθη.

 Μας ανακάλυψαν στον τοίχο την ώρα που σκαρφαλώναμε. Ρίξαν τα φώτα πάνω μας, θα μας πυροβολούσαν. Ο Μπάμπης γλίστρησε, έπεσε. Εγώ ξέφυγα

Έτσι, ο Βαλυράκης έμεινε μόνος του. Επί έξι μέρες περιπλανιόταν σε ερημικές περιοχές του νησιού, την ώρα που όλη η αστυνομία τον αναζητούσε. Αφού αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχε εναλλακτική, πήρε τη μεγάλη απόφαση.

Τίτλος σε πρωτοσέλιδο εφημερίδας της εποχής.

«Ήμουν μόνος μου και η μόνη επιλογή που είχα ήταν η απόδραση στην Αλβανία. Έβγαλα τα ρούχα μου, τα έβαλα σε μια νάιλον σακούλα για να τα έχω στεγνά όταν φτάσω, αλείφτηκα με μαγειρικό λίπος που είχα κλέψει από τα μαγειρεία ώστε να αντέχω στο κρύο και έπεσα στη θάλασσα. Ξεκίνησα να κολυμπάω και έφθασα εξουθενωμένος, σχεδόν λιπόθυμος, στις αλβανικές ακτές. Ντύθηκα τουρτουρίζοντας και στριμώχτηκα σε κάτι θάμνους μέχρι να έρθει το πρωί. Την άλλη ημέρα, είχα ανακτήσει τις δυνάμεις μου και ήμουν χαρούμενος καθώς θεωρούσα ότι πλέον βρισκόμουν σε ελεύθερη γη», εξιστόρησε αργότερα σε ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ.

Έχοντας διανύσει μια απόσταση τριών και πλέον ναυτικών μιλίων, βγήκε σε ερημική ακτή κοντά στο χωριό Εξαμίλια, όπου εντοπίστηκε από στρατιωτική περίπολο. Ο διδάκτωρ ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Σταύρος Ντάγιος, ειδικός σε ζητήματα Αλβανικής ιστορίας, αναζήτησε και βρήκε τον φάκελο Βαλυράκη στα αρχεία της διαβόητης Σιγκουρίμι, της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος Χότζα.

Απόκομμα από εφημερίδα της εποχής.

Όπως προκύπτει από τα αρχεία, αρχικά οδηγήθηκε στην ασφάλεια των Αγίων Σαράντα και στις 27 Μαΐου στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο της πόλης. Στις 27 Ιουλίου καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών χρόνων σύμφωνα με το άρθρο 255 του ποινικού κώδικα, για παράνομη είσοδο στη χώρα. Η απόφαση αιφνιδίασε τον νεαρό Βαλυράκη, ο οποίος περίμενε μια υποδοχή ήρωα.

Οι Αλβανοί, όμως, δεν τον αντιμετώπισαν έτσι, διότι Ελλάδα και Αλβανία είχαν συνάψει διπλωματικές σχέσεις από τον Μάιο του ’71 και ο Χότζα δεν ήθελε να τις διαταράξει. Έτσι, ο Βαλυράκης φυλακίστηκε με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς όμως να του απαγγελθεί κατηγορία περί κατασκοπείας, όπως κυκλοφόρησε στον ελληνικό τύπο.

Η περίοδος 1972-1974 καταγράφεται ως περίοδος ομαλότητας, χωρίς γεγονότα και επεισόδια. Ιδιαίτερα φιλικές παρουσιάζονταν οι σχέσεις το δεύτερο εξάμηνο του 1972. Από τη μεριά της και η Αλβανία είχε μετριάσει τις βίαιες ρητορικές επιθέσεις και δεν κατηγορούσε αναφανδόν την “μοναρχοφασιστική” Ελλάδα. Όλα θύμιζαν ένα σιωπηρό μορατόριουμ. Το στοιχείο της «κατασκοπείας Βαλυράκη» –όπως ανακριβώς εισήχθη στη δημόσια συζήτηση– δεν θα είχε καμιά λελογισμένη εξήγηση τη συγκεκριμένη περίοδο.

Ο Βαλυράκης παραδέχθηκε ενώπιον του δικαστηρίου ότι εισήλθε λαθραία στην Αλβανία και τυπικά διέπραξε το αδίκημα που του αποδόθηκε, αλλά πρόσθεσε πως «οι περιστάσεις στην Ελλάδα με υποχρέωσαν να φύγω και να ζητήσω προστασία και άσυλο στη χώρα σας». Χαρακτήρισε βαριά και άδικη την ποινή που του επιβλήθηκε, τονίζοντας πως «εγώ διώκομαι πολιτικά και γι’ αυτό σκέφτηκα να καταφύγω στη χώρα σας».

«1η Ιουνίου 1974, Στοκχόλμη.

Αγαπητέ σύντροφε Εμβέρ Χότζα:

Θα ήθελα να εκφράσω τη βαθιά εκτίμησή μας για την απελευθέρωση του πολύτιμου συντρόφου μας Ιωσήφ Βαλυράκη.

Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να σας επισημάνω, αγαπητέ σύντροφε, την περίπτωση ενός άνδρα με μακρά και διακεκριμένη ιστορία ως μαχητή ενάντια στον ιμπεριαλισμό και στην καπιταλιστική καταπίεση. Το όνομά του είναι Βασίλης Φιλίππου. Γεννηθείς στην Ελλάδα το 1923, βρίσκεται τώρα στην Αλβανία, ως φυλακισμένος. Δεν γνωρίζω τους λόγους γι’ αυτό, ούτε επιθυμώ να κάνω έρευνες.

Θα ήθελα, ωστόσο, να σημειώσω ότι ο Φιλίππου, ως ηγετικό μέλος του ΕΛΑΣ και της επανάστασης του 1946-1949, έχει θυσιάσει τόσο τον ίδιο όσο και την οικογένειά του προς το συμφέρον του καταπιεσμένου ελληνικού λαού. Θα είμαστε πραγματικά ευγνώμονες εάν εξετάσετε την αποφυλάκισή του, με χάρη. Παρακαλώ δεχθείτε, αγαπητέ σύντροφε, τους πιο ειλικρινείς, αδελφικούς χαιρετισμούς μου.

Ανδρέας Γ. Παπανδρέου»

Η επιστολή του Ανδρέα Παπανδρέου προς τον Χότζα. (ΑΡΧΕΙΟ δρ. Ιστορίας Σταύρου Ντάγιου)

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τον κ. Ντάγιο, στα αλβανικά αρχεία δεν υπάρχουν αναφορές του Βαλυράκη περί βασανιστηρίων του. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπέστη βία. Σε δύο έγγραφα, το ΥΠΕΞ της Αλβανίας εμφανίζεται να ενημερώνει το Κόμμα ότι ο Βαλυράκης σε μια σουηδική εφημερίδα κατήγγειλε ότι έπεσε θύμα βασανιστηρίων.

Πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό αντλήθηκαν από την έρευνα του ιστορικού Σταύρου Ντάγιου και από τον τύπο της εποχής.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ενβέρ Χότζα. Ο Αλβανός «Στάλιν» των Βαλκανίων. Δίδαξε σε λύκειο της Κορυτσάς, πολέμησε τους Ιταλούς, «αυτοκτόνησε» τους αντιπάλους του, έκανε τους ναούς και τα τζαμιά στάβλους