Οι Έλληνες συνεργάτες των Ναζί στην κατοχή διέφυγαν στην Αυστρία και έκαναν κυβέρνηση για να σωθούν. Τι απέγινε ο “πρωθυπουργός” τους Έκτωρ Τσιρονίκος

Στο Ειδικό Δικαστήριο των Δοσίλογων, υπουργοί των κατοχικών κυβερνήσεων κατηγορούσαν άλλους υπουργούς των κατοχικών κυβερνήσεων, για τη συνεργασία με τους κατακτητές.

Κυρίως εκείνους που είχαν προλάβει να διαφύγουν στο εξωτερικό και δεν κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Στο στόχαστρο βρέθηκαν πολλάκις ο Έκτορας Τσιρονίκος και ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης οι οποίοι το 1945 καταδικάσθηκαν ερήμην στην εσχάτη των ποινών για τη διευκόλυνση του έργου της Κατοχής, αλλά οι ποινές τους δεν εκτελέστηκαν ποτέ. Ο Γκοτζαμάνης μάλιστα πολιτεύτηκε το 1954 διεκδικώντας τη δημαρχία Θεσσαλονίκης.

Ο Τσιρονίκος υπήρξε αντιπρόεδρος στη γερμανοδιορισμένη κατοχική «κυβέρνηση» του Ιωάννη Ράλλη και λίγο πριν την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα έφυγε για την Αυστρία. Στη Βιέννη τον Νοέμβριο του 1944 έκανε την πρώτη άτυπη συγκέντρωση των γερμανόφιλων Ελλήνων. Μαζί του ήταν οι δοσίλογοι Γεώργιος Πούλος (απότακτος συνταγματάρχης) και ο συνεργάτης του Ξενοφών Γιοσμάς, ο Αριστείδης Ανδρόνικος (γιατρός και φανατικός αντισημίτης), Κων. Γούλας (δικηγόρος της Θεσσαλονίκης, αρχηγός της ΕΕΕ) και οι κατοχικοί υπουργοί Ταβουλάρης και Ιωάννης Πασσαδάκης (δικηγόρος, πρώην υπουργός, γενικός διοικητής Κρήτης επί Κατοχής).

Μαζί με άλλους φιλογερμανούς που δραπέτευσαν από την ελεύθερη Ελλάδα δημιούργησαν την αποκαλούμενη Εθνική Κυβέρνηση των Ελλήνων Εθνικοσοσιαλιστών. Δραστηριοποιήθηκαν στην κωμόπολη Kitzbuehel, 80 χιλιόμετρα μακριά από το Σάλτσμπουργκ. Η συγκρότηση της Κυβέρνησης Τσιρονίκου έγινε στο πολυτελές ξενοδοχείο Grand Hotel στους πρόποδες των Άλπεων. Ο ίδιος ήταν φανατικός τζογαδόρος και συχνά έπαιζε στο Casino Kitzbuehel, το οποίο παρέμεινε ανοιχτό και στον πόλεμο.

Η σύλληψη και η μεταφορά στην Αθήνα

Η εξόριστη “κυβέρνηση” των φιλοναζί δεν μπόρεσε να διαπραγματευθεί με του Συμμάχους μετά την οριστική ήττα της ναζιστικής Γερμανίας. Ο Τσιρονίκος μαζί με τους Πούλο, Ταβουλάρη και Πασσαδάκη συνελήφθησαν από τον αμερικανικό στρατό τον Ιούνιο του 1945. Παραδόθηκαν στις ελληνικές αρχές σχεδόν έναν χρόνο μετά, τον Αύγουστο του 1946. Το τι μεσολάβησε σε αυτό το διάστημα αποτελεί μυστήριο. Ένα ισχυρό σενάριο είναι πως τον έστειλαν οι Αμερικανοί στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων να δώσει στοιχεία για την οικονομική κατάσταση της χώρας την περίοδο της κατοχής.

Ο τύπος της εποχής έδωσε δημοσιότητα στην επιστροφή του στην Αθήνα. Μάλιστα έκανε δηλώσεις και δικαιολόγησε τη συμμετοχή του στις κατοχικές κυβερνήσεις και την επιλογή να διαφύγει στο εξωτερικό μετά την αποχώρηση των Γερμανών.

Η εφημερίδα «Εμπρός» περιέγραψε την επιστροφή του  Έκτορα Τσιρονίκου στο τότε αεροδρόμιο Χασανίου, μετέπειτα Ελληνικού.

«Είναι αδύνατος και πολύ γερασμένος. Φοράει καπαρντίνα χρώματος μολυβί και άρβυλα του αμερικανικού στρατού. Καπέλο «πομπέ», υποκάμισον λερωμένο και σχισμένο και γραβάτα μαύρη». Ο Τσιρονίκος συνοδευόταν από Αμερικανό αξιωματικό και έναν Αρμένιο ονόματι Μπατεβιάν, ο οποίος περιγραφόταν ως καταδότης Ελλήνων πατριωτών.

Οι αμερικανικές αρχές τον παρέδωσαν στη Γενική Ασφάλεια και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οι δημοσιογράφοι πρόλαβαν να του θέσουν κάποια ερωτήματα. Ο Τσιρονίκος τους δήλωσε ότι “έπραξεν το καθήκον του απέναντι των Ελλήνων και ότι επανειλλημένως ζήτησε να έλθει δια να δώση λόγον των πράξεών του”. Ισχυρίστηκε ότι αγνοεί τον νόμο περί δοσιλόγων και ρώτησε τους δημοσιογράφους αν πρέπει να ετοιμάζεται για το απόσπασμα.

Ο πρώην υπερυπουργός της κατοχής ισχυρίστηκε πως μπήκε στην κυβέρνηση Ράλλη, γνωρίζοντας ότι η Γερμανία είχε χάσει τον πόλεμο, αφού τον παρότρυναν πρόσωπα υψηλής κοινωνικής θέσης, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν πως θα πατούσαν επί πτωμάτων για να τον υποστηρίξουν σε περίπτωση που κάποιοι τον αποκαλούσαν προδότη.

Ο Τσιρονίκος ανέπτυξε μια δική του θεωρία συνομωσίας και απέδωσε τη φυγή του δήθεν σε εθνική αποστολή με τη συνεργασία των Άγγλων:

«Όταν επρόκειτο να αποχωρήσουν τα γερμανικά στρατεύματα, ήρθε και με είδε ένα πρόσωπο της Ιντέλιτζεντ Σέρβις στις 28 Αυγούστου 1944 το οποίο μου είπε ότι πρέπει να φύγω για το Βελιγράδι για να συναντήσω τον Νόιμπάχερ και τους άλλους Γερμανούς ηγήτορες για να σώσω την Αθήνα που απειλείτο με καταστροφή.»

Πρόσθεσε ότι είχε υπονομευθεί με τόνους εκρηκτικών το φράγμα του Μαραθώνα και πολλά άλλα σημαντικά έργα υποδομής, καθώς και το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής. Και ότι έκανε παρέμβαση στους αποχωρούντες Γερμανούς ώστε να μην πραγματοποιήσουν τις καταστροφές. Μάλιστα υποστήριξε ότι συνάντησε τον Νόιμπάχερ στο Γερμανικό Στρατηγείο στο Βελιγράδι και ότι ο Γερμανός τον βοήθησε να εκδοθεί διαταγή που θα προέβλεπε την τμηματική εκκένωση της Αθήνας.

Τόνισε ότι είχε συμφωνήσει και με τον άνθρωπο της Ιντέλιτζεντ Σέρβις να μη γίνει καμιά αεροπορική επιδρομή κατά των Αθηνών και να δημιουργηθεί μια ουδέτερη ζώνη μεταξύ Γερμανών και Άγγλων οι οποίοι εισήλθαν στην Αθήνα 24 ώρες μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο Τσιρονίκος είναι πως «αυτά που ελέχθησαν ότι το ΕΑΜ έσωσε τας Αθήνας είναι παραμύθια», εννοώντας ότι σε αυτόν οφείλεται η κήρυξη της Αθήνας σε ανοχύρωτη πόλη και η σωτηρία της από πιθανούς βομβαρδισμούς.

Φανατικός αντικομμουνιστής με ισχυρές διασυνδέσεις   

Ο Έκτωρ Τσιρονίκος ήταν υπουργός Οικονομικών και Οικονομίας στην κατοχική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη και ανέλαβε στη συνέχεια τα υπουργεία Γεωργίας και Πρόνοιας, ενώ έγινε και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Είχε σπουδαίο βιογραφικό σημείωμα ως οικονομολόγος και προτού ξεσπάσει ο πόλεμος ήταν σημαίνων στέλεχος της ελληνικής ομογένειας στην Ευρώπη. Αυτό που τον χαρακτήριζε όμως ήταν το ισχυρό αντικομουνιστικό του μένος και θεωρούσε υπεύθυνη την Οκτωβριανή επανάσταση για την προσωπική οικονομική του καταστροφή.

Γεννήθηκε στην Αράχοβα Αρκαδίας το 1882 και αποφοίτησε από την Ανωτάτη Εμπορική Σχολή στη Γαλλία όπου ξεκίνησε να δουλεύει σε τράπεζα. Το 1903 πήγε στον Ροστόβ της Ρωσίας όπου σταδιακά ίδρυσε μια τράπεζα και άλλες βιομηχανικές επιχειρήσεις.

Ταυτόχρονα, δημιούργησε δεσμούς με τους Έλληνες του εξωτερικού και έγινε πρόεδρος της τοπικής κοινότητας, αλλά και πρόξενος της Αγγλίας!

Όταν το 1917 ξέσπασε η Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Τσιρονίκος σταμάτησε τη δραστηριότητά του στη Ρωσία και πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασχολήθηκε με εφοπλιστικές επιχειρήσεις. Το 1928 πήγε στις Βρυξέλλες όπου ίδρυσε επενδυτική και κατασκευαστική εταιρία. Το 1934 διορίσθηκε εμπορικός σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας των Βρυξελλών και το 1940, όταν το Βέλγιο κατελήφθη, απελάθηκε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Ο άνθρωπός του Νοϊμπάχερ και του Χίτλερ 

Σε αυτή την πολυετή διαδρομή στο εξωτερικό, ο Τσιρονίκος έκανε πολλές γνωριμίες. Μεταξύ των ανθρώπων με τους οποίους είχε αναπτύξει στενές σχέσεις στο Βέλγιο ήταν ο προσωπικός απεσταλμένος του Χίτλερ στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, Χέρμαν Νοϊμπάχερ.

Ο Νοϊμπάχερ διορίστηκε ειδικός οικονομικός πληρεξούσιος της Γερμανίας στην Ελλάδα και λίγο καιρό αργότερα άλλαξε η σύνθεση της κατοχικής κυβέρνησης και μπήκε ο Τσιρονίκος, αν και όπως υποστηρίζει ο Ράλλης, η προώθηση του Τσιρονίκου δεν έγινε με υπόδειξη των Γερμανών, αλλά των οικονομολόγων Δ. Μάξιμου, Αθ. Σμπαρούνη και Δ. Φιλάρετου.

Από τον Μάρτιο του 1944 ο Τσιρονίκος ήταν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ράλλη και τον Ιούνιο του 1944 στηλίτευε την απόβαση της Νορμανδίας λέγοντας ότι «οι Αγγλοαμερικανοί δεν ηννόησαν ακόμη τον τρομερόν κίνδυνο τον οποίον διατρέχει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και αι ηθικαί αυτού αξίαι, και έγιναν τυφλά όργανα του Στάλιν και της εβραϊκής κλίκας η οποία τους περιστοιχίζει».

Υπάρχει μια φημολογία ότι το κατά το συγκεκριμένο διάστημα ο Τσιρονίκος συμμετείχε σε χρηματιστηριακά παιχνίδια με οικονομικό αντίκρισμα. Πάντως, είναι δεδομένο ότι πέθανε φτωχός και έχοντας χάσει όλη την περιουσία που είχε πριν από τον πόλεμο. Δεν είναι ωστόσο σαφές πότε χάθηκαν αυτά τα χρήματα, αν δηλαδή εξανεμίστηκε η περιουσία του μετά τον πόλεμο. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Μακεδονία» (4.6.1964) οι οικείοι του μετά το θάνατό του εκποίησαν αμέσως τα προσωπικά του αντικείμενα και τα βιβλία του.

Η “απόδραση” από την Ελλάδα και η εξόριστη κυβέρνηση γερμανόφιλων

Ο Έκτωρ Τσιρονίκος υποστήριξε μεταπολεμικά ότι δεν είχε την πρόθεση να διαφύγει από την Ελλάδα. Είναι δεδομένο όμως ότι  με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων εγκαταστάθηκε στη Βιέννη για να αποφύγει την σύλληψη και ενδεχομένως γιατί πίστευε στην τελική νίκη των Γερμανών. Άλλωστε, στις 20 Νοεμβρίου 1944 μίλησε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Βερολίνου υπέρ της Γερμανίας φυσικά και μεταξύ άλλων κατήγγειλε τον βασιλιά Γεώργιο Β΄ ότι φεύγοντας από την Αθήνα πήρε τον χρυσό και το προϊόν του εράνου κοινωνικής πρόνοιας.

Ο Τσιρονίκος καταδικάσθηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων τον Μάϊο 1945. Όταν τον Αύγουστο 1946 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, φυλακίσθηκε. Στη συνέχεια υπέβαλε αίτηση χάριτος και τελικά αποφυλακίσθηκε το 1952 αφού του δόθηκε χάρη.

Πέθανε στο Γηροκομείο Αθηνών το 1964.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η λέξη «δοσίλογος» αρχικά δεν σήμαινε προδότης και εμπεριείχε το τεκμήριο της αθωότητας. Γιατί αριστεροί και δεξιοί επέλεξαν αυτόν τον όρο έναντι του «συνεργάτη» ή «προδότη»