Ο δημοσιογράφος του Πόντου που αποκάλυπτε τη γενοκτονία των Ελλήνων, παρά τις απειλές. Τον εκτέλεσαν δι’ απαγχονισμού

Ο δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας “Εποχή“, Νικόλαος Καπετανίδης υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του Ελληνισμού του Πόντου.

Μέσα από τα δημοσιεύματά του, ο Καπετανίδης στηλίτευε τις κτηνωδίες των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων του Πόντου. Πάλεψε για να αποκαλύψει την αλήθεια και δεν έκανε πίσω ούτε στιγμή. Όπως έλεγε, “η δημοσιογραφία του καιρού μας είναι, πρέπει να είναι, αγών και πάλη και ακατάσχετος ορμή προς τα πρόσω“.

Πλήρωσε, όμως, τη μαχητική αρθρογραφία και την πατριωτική δράση με τη ζωή του. Το Μάρτιο του 1921, συνελήφθη από το εθνικιστικό καθεστώς του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και οδηγήθηκε στα αποκαλούμενα “Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας” της Αμάσειας.

Εκτελέστηκε δια απαγχονισμού στις 21 Σεπτεμβρίου 1921. Τα τελευταία του λόγια στο ικρίωμα ήταν: “Ζήτω η Ελλάς!“. Ήταν μόλις 32 ετών και έγινε, έτσι, ένας από τους χιλιάδες εθνομάρτυρες του Ποντιακού Ελληνισμού.

Τα πρώτα βήματα στη δημοσιογραφία

Ο Νικόλαος Καπετανίδης γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα του Πόντου. Ο πατέρας του, Χαραλάμπος προερχόταν από οικογένεια καπετάνιων του Εύξεινου Πόντου, οι οποίοι κυριαρχούσαν στο εμπόριο μεταξύ των πόλεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ρωσίας.

Ο Καπετανίδης αποφοίτησε από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του ποντιακού ελληνισμού. Είχε όνειρο να έρθει στην Αθήνα και να σπουδάσει λογοτεχνία και φιλοσοφία. Ωστόσο, δεν είχε αρκετά χρήματα για να το πραγματώσει και αναγκάστηκε να εργαστεί ως λογιστής στην τράπεζα των αδερφών Φωστηρόπουλων.

Όμως, η έφεσή του στο γράψιμο, φανερή ήδη από τα μαθητικά του χρόνια, δεν τον άφηνε να συμβιβαστεί με τα νούμερα της λογιστικής ρουτίνας.  Στα 17 του χρόνια, έδινε κείμενά του σε έντυπα της Τραπεζούντας με το ψευδώνυμο “Σίσυφος”.

Πήρε το δημοσιογραφικό “βάπτισμα του πυρός” στο 15ήμερο περιοδικό “Επιθεώρηση“, το οποίο εξέδιδε ο Φίλων Κτενίδης, συμμαθητής του στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας και καρδιακός φίλος του.

“Δεν ξέρω αν γράφαμε παίζοντας ή αν παίζαμε γράφοντας“, είχε πει ο Κτενίδης για τη μεταξύ τους σχέση.

Επίσης, ο Καπετανίδης αρθρογραφούσε και χρονογραφούσε για λογαριασμό των εφημερίδων “Ηχώ του Πόντου” και “Φάρος της Ανατολής“. Το 1917, όταν η Τραπεζούντα βρισκόταν υπό ρωσική κατοχή, ο Καπετανίδης εξέδωσε την εφημερίδα “Σάλπιγξ“, όπου διοχέτευε τον ενθουσιασμό του για καθετί ελληνικό.

Η έκδοση της “Εποχής”

Η “Σάλπιγξ” δεν μακροημέρευσε και, τον Οκτώβριο 1918, παραμονές της δεύτερης και σκληρότερης φάσης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, ο Καπετανίδης εξέδωσε άλλη εφημερίδα: την “Εποχή“.

Ήταν το έντυπο, με το οποίο έμελλε να συνδέσει το όνομά του. Μέσα από τις στήλες του, αποκάλυπτε τις τουρκικές διώξεις και τα εγκλήματα εις βάρος των Ελλήνων του Πόντου. Σε ένα από τα πιο “φλογερά” άρθρα του, με τίτλο “Διαμαρτυρόμεθα”, ο Καπετανίδης έγραψε:

“Διαμαρτυρόμεθα στην κυβέρνησιν της οποίας καμμίαν σοβαράν ενέργειαν δεν είδαμε ως τώρα,

διαμαρτυρόμεθα εις τον τουρκικόν τύπον,

διαμαρτυρόμεθα εις όλους τους φρόνιμους που βλέπουν το παρόν και κρίνουν το μέλλον,

διαμαρτυρόμεθα εις τον δυτικόν πολιτισμένον κόσμον…

Και προσκαλούμεν όλους αυτούς εν ονόματι του Θεού και της δικαιοσύνης μάρτυρας του απέραντου Ελληνικού μαρτυρολογίου, που εξακολουθεί να πληθαίνη και εξακολουθεί να γιγαντώνεται. Καίουν στο Ριζέ, αρπάζουν στα Σούρμενα, σκοτώνουν στην Ματσούκα, ξεκοιλιάζουν στη Σπέλια… σφάζουν παντού. ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΘΑ με όλη την ψυχή μας και αναμένομεν” (15/1/1919).

Μαζί με τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο, τον ομογενή βουλευτή Ματθαίο Κωφίδη και άλλους επιφανείς Πόντιους, ο Καπετανίδης αγωνίστηκε για την προστασία του ελληνικού στοιχείου της περιοχής με την μακραίωνη ιστορία.

Μέσω της “Εποχής“, ο Καπετανίδης εξέφρασε τις απόψεις του και για τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Τασσόταν υπέρ της χρήσης της δημοτικής γλώσσας στα τοπικά σχολεία, θεωρώντας ότι αυτό θα έκανε τη γνώση πιο προσιτή στον μέσο άνθρωπο. Επίσης, υποστήριζε ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να ελέγχεται από τις θρησκευτικές αρχές.

“Το κεφάλι μου δεν στέκεται καλά στους ώμους μου“ – Η συνάντηση με την “ύαινα του Πόντου”

Το Μάρτιο του 1920, ο Καπετανίδης πληροφορήθηκε ότι ήθελε να τον συναντήσει στα γραφεία της “Εποχής” ο διαβόητος σφαγέας των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου, Τοπάλ Οσμάν. Η επίσκεψη δεν ήταν τυχαία. Στα δημοσιεύματά του, ο Καπετανίδης καταφερόταν συχνά εναντίον του Οσμάν:

“Η κακούργος σπείρα η οποία ηδονικώς και με ανέκφραστον αγριότητα ερρόφησε το αίμα μας καθ’ όλην την διάρκειαν του πολέμου, οι λησταί οι οποίοι παντοιοτρόπως μας εξεγύμνωσαν, οι δολοφόνοι οι οποίοι εσκότωσαν τόσα διαλεκτά παλληκάρια μας, οι κτηνάνθρωποι οι οποίοι δεν μας άφησαν κορίτσια και τιμήν, όλοι, τέλος, οι αισχροί εταίροι της Καμόρας, οι οποίοι έσπειραν εις την Κερασούντα τον όλεθρον, την ατιμίαν και τον θάνατον, ασυστόλως και προκλητικώτατα εξακολουθούν να επιβάλλωνται ακόμη επί των ταλαιπώρων Ελλήνων, εξακολουθούν να απειλούν, εξοπλίζουν τους διαφόρους κακούργους και τρομοκρατούν τους ομογενείς“.

“Το κεφάλι μου δεν στέκεται καλά στους ώμους μου“, είπε ο Καπετανίδης στους συνεργάτες του λίγο πριν συναντηθεί με τον Οσμάν.

Όταν ο τελευταίος ήρθε στο γραφείο του, περιστοιχισμένος από τα αιμοβόρα “παλικάρια” του, είπε στον Καπετανίδη: “Γιατί γράφεις εναντίον μου στην εφημερίδα σου; Εγώ αγαπάω τους Έλληνες και υπολήπτομαι αυτούς που κάθονται ήσυχα. Τιμωρώ μόνον όσους δεν είναι πιστοί στην οθωμανική πατρίδα.

Η κατάσταση στην Κερασούντα είναι ομαλή. Ποτέ άλλωστε δεν ήταν κακή. Λυπούμαι γιατί μερικοί “γκιαούρ” σπεύδουν πάντα χωρίς καμιά αφορμή να καταγγέλλουν ψέματα στους Συμμάχους. Μην γράφεις ψέματα, γράφε την αλήθεια“.

Ωστόσο, ο Καπετανίδης αψήφησε τις απειλές της “ύαινας του Πόντου”. Την επομένη, δημοσίευσε όσα διαμείφθηκαν και συνέχισε να γράφει για τις διώξεις και τα δεινά των Ελλήνων. Παρ’ όλ’ αυτά, γνώριζε πως ο κλοιός εναντίον του είχε σφίξει για τα καλά και η μοίρα του είχε προεξοφληθεί.

Η δίκη παρωδία στην Αμάσεια και η εκτέλεση στην αγχόνη

Το τελευταίο φύλλο της “Εποχής” κυκλοφόρησε στις 5 Μαρτίου 1921. Πέντε ημέρες αργότερα, ο Καπετανίδης συνελήφθη από τους Τούρκους μετά από έρευνα στο σπίτι του, όπου εντοπίστηκε επιστολή του εμπόρου Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη, στην οποία γινόταν αναφορά για ανεξάρτητο Ποντιακό Κράτος.

Οδηγήθηκε, αρχικά, στις φυλακές της Τραπεζούντας και κατόπιν στην Αμάσεια. Μαζί με 68 ακόμη Ελληνοπόντιους, κατηγορήθηκε ότι έδινε αγώνα για την ανεξαρτησία του Πόντου.

Όταν ο πρόεδρος του “Δικαστηρίου Ανεξαρτησίας” της Αμάσειας τού απήγγειλε την κατηγορία, ο Καπετανίδης σηκώθηκε και είπε περήφανα: “Όχι, κύριε πρόεδρε! Εγώ ήθελα την απευθείας ένωσιν του Πόντου με την Ελλάδα!“.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1921, γράφτηκε ο “επίλογος” της ζωής του Νικόλαου Καπετανίδη στην αγχόνη.

“Τον πόνο που ένιωσα τότε, τον νιώθω με την ίδια ένταση σήμερα”

Με τη συμπλήρωση 100 ετών από την εκτέλεση του Καπετανίδη, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός επιβλητικού ανδριάντα του στο χώρο του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Δρόμοι και πλατείες σε πόλεις, όπως η Δραπετσώνα, η Καλαμαριά και η Βέροια φέρουν το όνομα του δημοσιογράφου.

Το Μάρτιο του 2022, με πρωτοβουλία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ), αποφασίστηκε η 21η Σεπτεμβρίου να ανακηρυχτεί “Ημέρα Μνήμης του Νικόλαου Καπετανίδη”.

Το 1950, ο Φίλων Κτενίδης έγραψε στο περιοδικό “Ποντιακή Εστία” για τον συνάδελφο και φίλο του:

“Όταν άφησα την Τραπεζούντα για τες σπουδές μου, άφησα την διεύθυνση του περιοδικού Επιθεώρησις, που εξέδιδα από το 1910, –σε ποίον άλλο;– στον Νίκο. Τα έξ τελευταία τεύχη τα ’βγαλε εκείνος· ήσαν τα καλλίτερα από τα εικοσιτέσσερα της όλης σειράς. Ήταν πολυγραφώτατος και μελετηρός όσον ολίγοι. Ενθουσιώδης όσον κανείς […]

Πέρασαν σχεδόν τριάντα χρόνια… Και όμως τον πόνο που ένιωσα τότε τον νιώθω με την ίδια ένταση, κάθε φορά που η θύμηση με φέρνει στα περασμένα. Ο πόνος για τον ένδοξο χαμό ενός εξόχου Έλληνος, εξαιρετικού Ποντίου, αλησμονήτου φίλου“.

Με πληροφορίες από το βιβλίο “Νίκος Καπετανίδης – Ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου“, Εκδόσεις Ινφογνώμων

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Youtube