Ο δάσκαλος που εξόργισε τον Χίτλερ, ανοίγοντάς του το δρόμο για την πολιτική. Τι απέγινε;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Γερμανία βρισκόταν στη δίνη μιας σοβαρής κρίσης σε όλα τα επίπεδα. Η ήττα της στον πόλεμο επισημοποιήθηκε με την υπογραφή της ανακωχής με τους Συμμάχους τις 11 Νοεμβρίου 1918. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η πολιτική κρίση να επιδεινωθεί. Σε πολλά γερμανικά κρατίδια σημειώθηκαν επαναστάσεις μπολσεβίκων που ακολουθούσαν το παράδειγμα του Λένιν στη Ρωσία για να καταλάβουν την εξουσία. Στον αντίποδα, πολλοί βετεράνοι του πολέμου αντί να αποστρατευτούν οργανώθηκαν στα λεγόμενα «Φράικορπς» (Freicorps) παραστρατιωτικές ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό που είχαν σαν στόχο να καταστείλουν τις αριστερές εξεγέρσεις.

Ο Ντρέξλερ και το Εργατικό Κόμμα

Παράλληλα, μέλη των Φράικορπς ανέλαβαν να παρακολουθούν τα πολλά κόμματα που είχαν συγκροτηθεί στη Γερμανία εκείνη την περίοδο. Υπό παρακολούθηση τέθηκαν ακόμη και τα ακροδεξιά κόμματα, συμπεριλαμβανομένου και του ασήμαντου “Γερμανικού Εργατικού Κόμματος” (Deutsche Arbeiterpartei) που ιδρύθηκε στο Μόναχο τον Ιανουάριο του 1919 από τον Άντον Ντρέξλερ. Μέχρι το 1918, ο Ντρέξλερ δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική και ήταν σχεδόν άγνωστος.

Τον Οκτώβριο του 1918, όταν πια φαινόταν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε με ήττα της Γερμανίας, ο Ντέξλερ με την παρέα του συζητούσαν για το μέλλον της Γερμανίας σε μία μπυραρία του Μονάχου όπου συνήθιζαν να πίνουν κάθε βράδι. Κατηγορούσαν για την ήττα, τους πολιτικούς και τους Εβραίους. Αν και οι απόψεις αυτές είχαν αρχίσει να υιοθετούνται και από πολλούς άλλους Γερμανούς εκείνη την εποχή, ο Ντρέξλερ και οι δικοί του ήταν από τους πιο ακραίους στη ρητορική τους.

Η παρέα του Ντρέξλερ άρχιζε να προσελκύει πολλούς, οπότε αποφάσισε να τη μετατρέψει σε κόμμα με τον τίτλο «Γερμανικό Εργατικό Κόμμα». Κάθε εβδομάδα στην ίδια μπυραρία, ο Ντρέξλερ διηύθυνε πολιτικές συζητήσεις-συνεδριάσεις με θέμα το μέλλον της Γερμανίας. Κυρίαρχο μοτίβο τους ήταν ο αντισημιτισμός, ο αντικομουνισμός, ο αντικαπιταλισμός και το μίσος για τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και τα πολιτικά κόμματα που τη στήριζαν.

Όταν στις 28 Ιουνίου 1919 υπογράφηκε η Συνθήκη των Βερσαλλιών, με εξευτελιστικούς όρους για τη Γερμανία, ο Ντρέξλερ, όπως και πολλοί  Γερμανοί, τη χρησιμοποίησε ως πρόφαση να κατηγορήσει ως προδότες τους συστημικούς πολιτικούς.

Ο δεκανέας των Φράικορπς

Την ίδια εποχή, στο Μόναχο βρισκόταν ο δεκανέας Αδόλφος Χίτλερ, που ήταν μέλος των «Φράικορπς». Ο επικεφαλής λοχαγός που διοικούσε τη μονάδα του Χίτλερ, του ανέθεσε να παρακολουθεί στη μπυραρία τις εβδομαδιαίες συνεδριάσεις του κόμματος του Ντρέξλερ. Ο Χίτλερ εκτελώντας τη διαταγή του προϊσταμένου του πήγαινε στις συνεδριάσεις αυτές και έδινε αναφορά για το τι διημείφθη.

Ως καλός κατάσκοπος, ο Χίτλερ απέφευγε να δίνει στίγμα και παρακολουθούσε σιωπηλός τις συζητήσεις. Αυτό άλλαξε σε μία συνεδρίαση του κόμματος, τον Σεπτέμβριο του 1919.

Εκείνη την ημέρα η συζήτηση είχε ως θέμα την άποψη που είχαν διατυπώσει κάποιοι πολιτικοί στο Μόναχο, ότι η Βαυαρία θα έπρεπε να αποσχιστεί από τη Γερμανία και να ενωθεί με την Αυστρία ως αυτόνομο κρατίδιο.

Ο Μπάουμαν

Ο Γκότφριντ Φέντερ, από τους βασικούς φίλους και συνεργάτες του Ντρέξλερ, σε ομιλία του κατακεραύνωσε αυτή την άποψη, χρησιμοποιώντας επιχειρηματολογία από τις ιδεολογικές θέσεις του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος. Η ομιλία καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο. Τότε ζήτησε το λόγο ένας μεσόκοπος κύριος που δεν ήταν μέλος του κόμματος.

Επρόκειτο για τον Άνταλμπερτ Μπάουμαν (Adalbert Baumann), καθηγητή σε γυμνάσιο του Μονάχου. Αντίθετα με τον Ντέξλερ, είχε ενεργή συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες αφού υπήρξε μέλος του Προσωρινού Εθνικού Συμβουλίου, του βαυαρικού κοινοβουλίου από το Νοέμβριο του 1918 μέχρι και τις εκλογές στη Βαυαρία στις αρχές του 1919. Στις εκλογές αυτές ο Μπάουμαν είχε συμμετάσχει με το κόμμα που είχε ιδρύσει με τίτλο «Δημοκρατικό-Σοσιαλιστικό Κόμμα Πολιτών» (Demokratisch-sozialistischen Bürgerpartei München). Ωστόσο, είχε αποτύχει να εκλεγεί στο τοπικό κοινοβούλιο.

Παρά ταύτα, ο Μπάουμαν είχε αποκτήσει πολιτικές φιλοδοξίες και αναζητούσε κάποιο κόμμα για να τις πραγματοποιήσει. Στο πλαίσιο αυτό παρακολουθούσε τις συνεδριάσεις των περισσότερων νέων κομμάτων. Έτσι, το Σεπτέμβριο του 1919 παρευρέθηκε στη συνεδρίαση του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος.

Χίτλερ εναντίον Μπάουμαν

Προς έκπληξη όλων, άρχισε να υποστηρίζει την άποψη ότι η Βαυαρία θα έπρεπε να αποσχισθεί από τη Γερμανία και να ενωθεί με την Αυστρία. Τα επιχειρήματά του ήταν ότι ο καταστροφικός Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε από τους μιλιταριστές Πρώσους και ότι οι Βαυαροί δεν ήθελαν τον πόλεμο. Επιπλέον, ισχυρίστηκε ότι οι Βαυαροί ιστορικά, πολιτισμικά και θρησκευτικά ήταν πιο κοντά με τους Αυστριακούς παρά με τους Γερμανούς στο βορρά.

Όταν τελείωσε ο Μπάουμαν να μιλά, το λόγο ζήτησε κάποιος άλλος από το ακροατήριο οποίος δεν είχε μιλήσει ποτέ μέχρι τότε στις συνεδριάσεις του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος.

Ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ.

Αυτός εξεμάνη και άρχισε να μιλά με έντονο τρόπο εναντίον των απόψεων του Μπάουμαν και υπέρ της παραμονής της Βαυαρίας στο γερμανικό κράτος. Ήταν η πρώτη φορά που μιλούσε δημόσια. Ο Ντρέξλερ εντυπωσιάστηκε από το πάθος και τον τρόπο που μιλούσε ο Χίτλερ. Του ζήτησε να γίνει μέλος του κόμματός του και βασικός ομιλητής στις συνεδριάσεις του.

Το Ναζιστικό κόμμα

Ο Χίτλερ πήρε την άδεια του διοικητή του να ενταχθεί στο Γερμανικό Εργατικό Κόμμα, υποτίθεται για να παρακολουθεί καλύτερα τα στελέχη του. Έτσι ξεκίνησε να δίνει τακτικά ομιλίες σ’ ένα ακροατήριο που γινόταν όλο και μεγαλύτερο.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1920, σε μία συνεδρίαση στην κεντρική μπυραρία του Μονάχου, Χοφμπροϊχάους (Hofbräuhaus), παρουσία 2000 ατόμων, το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα άλλαξε το όνομά του σε “Εθνικό Σοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα” (Ναζιστικό Κόμμα). Ένα χρόνο αργότερα, ο Χίτλερ ανέτρεψε τον Ντέξλερ και ανέλαβε την αρχηγία του κόμματος.

Όσο για τον Μπάουμαν, τον καθηγητή εξαιτίας του οποίου ο Χίτλερ έκανε τα πρώτα βήματά του στην πολιτική, αυτός αποχώρησε από τη συνεδρίαση του Γερμανικού Εργατικού Κόμματος δίχως να απαντήσει στον Χίτλερ. Στη συνέχεια, εντάχθηκε στο «Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας» (Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands, USPD) που είχε ιδρυθεί ως παρακλάδι του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Όμως και εκεί γνώρισε την αποτυχία και το 1920 σταμάτησε να ασχολείται με τα κοινά.

Τι λέει ο Χίτλερ για τον Μπάουμαν

Αντίθετα, ο Χίτλερ ήδη από τις αρχές του 1920 είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός σε όλη τη Γερμανία. Το 1925 μετά την αποτυχία της απόπειράς του να καταλάβει την εξουσία στη Βαυαρία με το «Πραξικόπημα της Μπυραρίας», στη φυλακή έγραψε το βιβλίο του «Ο Αγών μου» (Mein Kampf) όπου παρουσίαζε αναλυτικά τη ναζιστική ιδεολογία.

Στο βιβλίο του αναφέρθηκε και στο περιστατικό με τον Μπάουμαν που ήταν η αφορμή να μπει στην πολιτική:

«Τότε, αποφάσισα να παραμείνω (στη συνεδρίαση του Εργατικού Κόμματος) αλλά η συζήτηση φαινόταν να προχωρά χωρίς να αναφέρεται τίποτα ζωτικής σημασίας, όταν ξαφνικά ένας «καθηγητής» άρχισε να μιλάει. Άρχισε να αμφισβητεί την ακρίβεια των όσων είχε πει ο Φέντερ και στη συνέχεια, αφού ο Φέντερ απάντησε πολύ αποτελεσματικά, ο καθηγητής πήρε ξαφνικά θέση σε αυτό που ονόμασε «βάση των γεγονότων». Πριν απ’ αυτό συνέστησε στο νέο κόμμα να εισαγάγει επειγόντως ως ένα από τα κύρια σημεία του προγράμματός του, την απόσχιση της Βαυαρίας από την Πρωσία.

Με τον πιο σίγουρο τρόπο, αυτός ο άνθρωπος συνέχιζε να επιμένει ότι τότε η ειρήνη θα λειτουργούσε πολύ καλύτερα. Έκανε και άλλες παρόμοιες εξωφρενικές δηλώσεις. Σε αυτή τη συγκυρία ένιωσα υποχρεωμένος να ζητήσω την άδεια να μιλήσω και να πω στον λόγιο κύριο τις σκέψεις μου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο αξιότιμος κύριος που είχε μιλήσει τελευταία έφυγε από την αίθουσα, σαν μαστιγωμένος, χωρίς να βγάλει ήχο».

Επιστολή στον Γκαίμπελς

Αν και ο Άνταλμπερτ Μπάουμαν δεν κατονομαζόταν στο σχετικό απόσπασμα, θα πρέπει να αντιλήφθηκε ότι ο Χίτλερ δεν τον είχε ξεχάσει, και θα είχε σοβαρό πρόβλημα αν ποτέ καταλάμβανε την εξουσία. Ο Χίτλερ πράγματι πήρε την εξουσία το 1933, αλλά δεν φαίνεται να ασχολήθηκε με τον Μπάουμαν. Λέγεται ότι το 1935 ο τελευταίος έγραψε μία επιστολή στον Χίτλερ όπου του αποκάλυπτε ότι ήταν ο «καθηγητής» που προκάλεσε την αντίδρασή του το 1919.

Ωστόσο, μία επιστολή του Άνταλμπερτ Μπάουμαν που έγινε γνωστή απευθυνόταν στον Γκαίμπελς, όχι τον Χίτλερ. Σε αυτή πράγματι αποκαλύπτει ποιος ήταν και ότι οι θέσεις του το 1919 ήταν λάθος ενώ ο Χίτλερ είχε δίκιο.

Στο μεταξύ, είχε γίνει και αυτός μέλος του ναζιστικού κόμματος.

“Απλοποιημένα γερμανικά”

Ο λόγος γιατί έγραψε στον Γκαίμπελς δεν ήταν να υπενθυμίσει ένα «ατυχές» περιστατικό του παρελθόντος, αλλά να του ζητήσει να υποστηρίξει την ιδέα του για μια απλοποιημένη γερμανική γλώσσα, που ονομάζεται «Wede». Αν και η μορφή αυτή της γερμανικής γλώσσας δεν ήταν έργο του Μπάουμαν, ο ίδιος υποστήριζε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε γερμανικές αποικίες και ως διεθνή γλώσσα (lingua franca).

Η ιδέα του Μπάουμαν δεν υιοθετήθηκε από τους ναζί. Επιπλέον, φαίνεται ότι η επιστολή του είχε ως αποτέλεσμα να πέσει σε δυσμένεια. Το 1937 εκδιώχθηκε από το ναζιστικό κόμμα και απολύθηκε από τη δουλειά του ως εκπαιδευτικός. Ο Άνταλμπερτ Μπάουμαν πέθανε στην αφάνεια το 1943 σε ηλικία 73 ετών.

Δείτε εδώ μία δραματοποιημένη αναπαράσταση από τη βρετανική σειρά “Hitler. The Rise of Evil” της πρώτης ομιλίας που έδωσε ο Χίτλερ στο “Γερμανικό Εργατικό Κόμμα” το 1919 όταν έγινε γνωστός εξαιτίας της αντίδρασής του στον Μπάουμαν.