Ο Banksy της Μέσης Ανατολής. Ο καλλιτέχνης που μεταμορφώνει τους τοίχους της Βηρυτού

Αναδημοσίευση από τη Huffingtonpost

Ο Yazan Halwani καθαρίζει τους τοίχους της Βηρυτού από διαφημιστικά banners και αφίσες πολιτικών κομμάτων ώστε να δημιουργήσει χώρο για τις τοιχογραφίες του. Γεννημένος στην πρωτεύουσα του Λιβάνου, ο 22χρονος Halwani μεγάλωσε με φόντο τα stencil πολιτικών λογότυπων στους τοίχους της πόλης του και τις δεκάδες ξεθωριασμένες πολιτικές αφίσες κολλημένες στις γωνίες των δρόμων, πολλές εκ των οποίων είχαν ξεμείνει εκεί από τον εμφύλιο πόλεμο που διήρκεσε από το 1975 έως το 1990.

Στο Λίβανο «οι άνθρωποι συνήθως ταυτίζονται με θρησκευτικά ή πολιτικά σύμβολα», είπε ο Halwani. Απογοητευμένος με την κατακερματισμένη πολιτική σκηνή της χώρας του και την σεκταριστική βία εντός και εκτός των τειχών της Βηρυτού, αποφάσισε να επιστήσει την προσοχή του κοινού σε πολιτιστικά στοιχεία που «θα επανασυνδέσουν τους Λιβανέζους και τους Άραβες πολίτες, χωρίς διαχωρισμούς». Έτσι, ξεκίνησε να ζωγραφίζει πορτρέτα μεγάλης κλίμακας στους τοίχους και τα κτίρια της Ανατολικής και Δυτικής Βηρυτού (τα δύο κομμάτια της πόλης που διαχωρίστηκαν κατά τον εμφύλιο), τα οποία απεικονίζουν Άραβες ποιητές, μουσικούς και ηθοποιούς και περιβάλλονται από περίτεχνα καλλιγραφικά αραβικά σχέδια.

Ο Halwani γεννήθηκε δυο χρόνια μετά τον πόλεμο και είναι μέλος μιας γενιάς νέων Λιβανέζων η οποία παλεύει, με διάφορους τρόπους, για την δημιουργία μιας ισχυρότερης ενότητας στο Λίβανο. Μέσα από τα έργα του προσπαθεί να αντισταθμίσει δεκαετίες πολιτικής πόλωσης που οδήγησαν σε πολιτισμικές διαφορές και «στην αποδυνάμωση της εθνικής ταυτότητας».

Τα αραβικά ΜΜΕ τον έχουν ονομάσει «Banksy της Βηρυτού», ενώ παράλληλα με τη δουλειά του στην πόλη, ο Halwani έχει δημιουργήσει έργα για διεθνείς street art διοργανώσεις και δουλειές του έχουν εμφανιστεί σε Γερμανία, Σιγκαπούρη και Παρίσι. Ο ίδιος λέει πως βγάζοντας την καλλιγραφία του εκτός των αραβικών χωρών, θέλει να υποκινήσει «διαπολιτισμικό διάλογο» και να παρουσιάσει στον κόσμο «μια θετική εικόνα του αραβικού κόσμου».

Αυτό που συγκεντρώνει τα βλέμματα του κόσμου, ωστόσο, είναι η δουλειά του στη Βηρυτό.

Η πολιτική παράλυση δεν είναι κάτι καινούργιο στην κυβέρνηση του Λιβάνου, η οποία αντισταθμίζεται δυσδιάκριτα σύμφωνα με τις θρησκευτικές φατρίες της χώρας. Πλέον, όμως, η παράλυση αυτή έχει φτάσει σε νέα ύψη: Το κοινοβούλιο της χώρας δεν έχει καταφέρει να εκλέξει πρόεδρο εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο, ενώ η αδράνεια και η διαφθορά έχει αφήσει μεγάλο μέρος της χώρας χωρίς τακτική πρόσβαση σε υπηρεσίες ηλεκτρισμού και ύδρευσης. Φέτος το καλοκαίρι, περισσότεροι από 20.000 τόνοι σκουπιδιών συσσωρεύτηκαν στους δρόμους της Βηρυτού έπειτα από το κλείσιμο μιας μεγάλης μονάδας υγειονομικής ταφής και η κυβέρνηση απέτυχε να συμφωνήσει στην εύρεση μιας εναλλακτικής χωματερής ή σε μια νέα σύμβαση για την εταιρεία συλλογής απορριμμάτων.

Οι κάτοικοι άρχισαν να διαμαρτύρονται, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η εκστρατεία YouStink που επικρίνει σκληρά τους αξιωματούχους. Η απογοήτευση του κόσμου κορυφώθηκε τον προηγούμενο μήνα, με το τελευταίο κύμα διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα να περιγράφεται ως «η μεγαλύτερη επίδειξη πολιτικής ανυπακοής» εδώ και μια δεκαετία.

Ο Halwani πήρε μέρος στην τεράστια πορεία διαμαρτυρίας της YouStink στο κέντρο της Βηρυτού στις 22 Αυγούστου.

«Πιστεύω πως το πρόβλημα αυτή τη στιγμή, και το βασικό κίνητρο πίσω από τη δουλειά μου, πηγάζουν από τον ίδιο λόγο» λέει ο Halwani. «Τις σεχταριστικές πολιτικές δυνάμεις που λειτουργούν καθαρά και μόνο για τα δικά τους συμφέροντα».

Παρόλα αυτά, δεν πρόκειται να γράψει πολιτικά συνθήματα στους τοίχους της Βηρυτού. Ζωγραφίζοντας πράγματα με πολύ λιγότερα πολωτικά στοιχεία, προτείνει μια εναλλακτική πολιτιστική και πολιτική αφήγηση: μια αφήγηση ενότητας και αρμονίας.

«Πιστεύω πως όλα όσα πρέπει να γίνουν σε πολιτικό επίπεδο δεν μπορούν να συγκεντρωθούν σε ένα σύνθημα στον τοίχο», σχολιάζει. «Θέλω να αντικαταστήσω τους διεφθαρμένους πολιτικούς με πιο θετικά πολιτιστικά στοιχεία τα οποία δείχνουν το πραγματικό πρόσωπο της χώρας μου», λέει για τον τρόπο που επιλέγει τα πορτρέτα του -όπως αυτό της διάσημης τραγουδίστριας και ηθοποιού Sabah ή της πολυαγαπημένης ντίβας της μουσικής, Fairouz.

H street art του Halwani δεν ήταν πάντα επηρεασμένη από τόσο υψηλές φιλοδοξίες. Στα 14 του είχε μαγευτεί από την γαλλική hip-hop και τις γκανγκστερικές ταινίες. «Όλοι τότε ήθελαν να μεγαλώσουν και να γίνουν στρατιώτες ή ηθοποιοί, αλλά εγώ ήθελα να γίνω γκάνγκστερ, όπως αυτοί στην Νέα Υόρκη» λέει. Άρχισε να γράφει το όνομά του στους τοίχους της Βηρυτού με φωτεινά χρώματα και μεγάλα γράμματα. Αργότερα, ωστόσο, βίωσε την «κριτική ματιά» απέναντι στη ίδια τη δουλειά του. «Συνειδητοποίησα πως αυτό που έκανα δεν είχε ίχνος ταυτότητας. Δεν είχε καμία σχέση με τη Βηρυτό. Για αυτό και ο κόσμος το αγνοούσε ή το κατέστρεφαν».

Την ίδια περίπου περίοδο, ο Halwani δανείστηκε ένα βιβλίο καλλιγραφίας από τον θείο του. Γρήγορα, ανακάλυψε πως υπήρχε διαφορά ανάμεσα στην ουσία της καλλιγραφίας και αυτή του tagging (της υπογραφής, δηλαδή, που “ζωγραφίζουν” οι γκραφιτάδες στους τοίχους). Το δεύτερο είχε να κάνει περισσότερο με τις λέξεις και λιγότερο με τον ίδιο τον καλλιτέχνη. «Δεν με ενδιέφερε πλέον να γράφω το όνομά μου», λέει.

Για την ακρίβεια, δεν ήθελε πλέον να γράφει τίποτα. Τα αραβικά γράμματα που βάζει συνήθως γύρω από τα πορτρέτα του, συχνά δεν σχηματίζουν κανονικές λέξεις -λειτουργούν περισσότερο ως διακοσμητικά λεκτικά παζλ. «Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να προκαλέσω νόημα χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσω την αντίστοιχη λέξη. Χρησιμοποιώ την καλλιγραφία για να δημιουργήσω μια αραβική οπτική γλώσσα που μπορεί να γίνει κατανοητή τόσο από τους Άραβες όσο και από αυτούς που δεν μιλούν Αραβικά», τονίζει.

Συχνά αναζητά έμπνευση για τοιχογραφίες που θα ξεκινήσουν διάλογο. Σε έναν από τους τοίχους της οδού Concord υπάρχει το πορτρέτο ενός γκριζομάλλη άντρα, τα βλέφαρά του κλείνουν και το βλέμμα του είναι αποκαρδιωμένο. Το ρυτιδωμένο μέτωπό του στέφεται από λευκές και γκρίζες τούφες μαλλιών. Το πορτρέτο αυτό απεικονίζει τον Ali Abdullah, έναν άστεγο που επί χρόνια έμενε σε μια αυτοσχέδια κατοικία κοντά στην οδό Bliss. Τον Ιανουάριο του 2013, ο σκληρός καιρός της Βηρυτού λέγεται πως οδήγησε στον θάνατό του. Το περιστατικό κινητοποίησε εκατοντάδες Λιβανέζους να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν τους άστεγους.

«Μετά από δύο εβδομάδες, όλοι τον ξέχασαν» λέει ο Halwani. «Αποφάσισα να τον ζωγραφίσω, απλά και μόνο για να πω στον κόσμο πως δε χρειάζεται να βοηθάς τους άστεγους μόνο όταν ακούς μια τραγική ιστορία στις ειδήσεις».

Μια μέρα ο Halwani στεκόταν πάνω σε ένα καλάθι του σούπερ μάρκετ, με κηλίδες μαύρης μπογιάς στα ρούχα του, όταν ένα φθαρμένο ταξί σταμάτησε δίπλα του. Ο οδηγός, με δακρυσμένα μάτια, γύρισε και του είπε: «Όταν είδα αυτό που έκανες, συγκινήθηκα πραγματικά. Έβλεπα συχνά αυτόν τον άστεγο άντρα στο δρόμο».

Τρία χρόνια αργότερα, ο Halwani είναι ακόμα συγκινημένος από αυτό που έγινε αμέσως μετά: ο ταξιτζής, απελπισμένος να κάνει κάτι για τον Halwani ώστε να τον ευχαριστήσει για τη δουλειά του, του προσέφερε μια δωρεάν κούρσα. «Το μόνο που έχω είναι αυτό το αμάξι. Αν θες να πας κάπου, είμαι έτοιμος να σε πάω», του είπε.