Ο Αθανάσιος Διάκος και η εκπόρθηση της Λιβαδειάς. Η σημαία με τον Αγιώργη και τις λέξεις Ελευθερία ή Θάνατος

του αναγνώστη μας και ιστορικού, Απόστολου Δημητριάδη

Η έναρξη της Επανάστασης στην Στερεά Ελλάδα συνδέθηκε με τον ήρωα της Λιβαδειάς, Αθανάσιο Διάκο. Οι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, πρόκριτοι της Λιβαδειάς, και οι οπλαρχηγοί της Ρούμελης συνθέτουν το σκηνικό για την ανατροπή των Οθωμανικών Αρχών και στόχος τους ήταν να ελέγξουν την στενωπό που οδηγεί στην Πελοπόννησο.

Το Καταλανικό κάστρο της Λιβαδειάς με τις οχυρές θέσεις, που τόσο θαύμασε ο Οθωμανός περιηγητής, Εβλιγιά Τσελεμπή, θα σταθεί εμπόδιο στον Αθανάσιο Διάκο;

Ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία διοικείται από ένα δαιδαλώδες σύστημα με επικεφαλής τον Σουλτάνο. Η κατάκτηση νέων εδαφών ουσιαστικά αποτελεί τον «αιμοδότη» της διατήρησης της ισχύος. Όμως, μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης δημιουργείται ένα μεγάλο κενό εξουσίας στις επαρχίες με την αποδυνάμωση της Κεντρικής εξουσίας.

Το κενό αυτό θα αναπληρώσουν τοπάρχες, οι οποίοι αρχικά συλλέγουν φόρους, μακροπρόθεσμα όμως συγκεντρώνουν υπερεξουσίες.

Οι τοπάρχες αυτοί ήταν οι λεγόμενοι Αγιάν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τοπάρχη που μπόρεσε να κυβερνήσει για πάνω από 30 χρόνια μία μεγάλη γεωγραφική έκταση στα Βαλκάνια είναι ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων. Στην Αυλή του συναντάμε τους Έλληνες οπλαρχηγούς που πρωταγωνίστησαν στην Επανάσταση του 1821 όπως ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Αθανάσιος Διάκος. Ουσιαστικά δρούσαν ως Αρματολοί, δηλαδή σαν δημόσιοι υπάλληλοι των Οθωμανών με στόχο την διατήρηση της τάξης.

Πολλές φορές οι Κλέφτες των βουνών γίνονταν Αρματολοί ή και το αντίθετο. Η φιλοδοξία του Αλή Πασά να επεκτείνει τη δυναμική του τον οδηγησε  να  διατάξει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο να αναλάβει το Πασαλίκι της Λιβαδειάς, όπου αργότερα θα κατέλθει και ο Αθανάσιος Διάκος.

Ο αέρας της επανάστασης στη Λιβαδειά

Η Γαλλική Επανάσταση και το αίτημα της αυτοδιάθεσης των λαών υπήρξε το εφαλτήριο που κουνούσε τα γυάλινα πόδια των Μεγάλων Αυτοκρατοριών της Ευρώπης. Το μωσαϊκό των λαών της Βαλκανικής καθιστούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία μπαρουτοαποθήκη, ειδικά με την εμφάνιση των πρώτων συνωμοτικών κύκλων όπως αυτών της Φιλικής Εταιρείας.

Η οικονομική ανάπτυξη της Λιβαδειάς μέσω του εμπορίου και της Βιοτεχνίας ευνόησε τη Φιλική Εταιρεία να αποκτήσει νέα δυναμικά μέλη,  μέσω των προκρίτων της πόλης, όπως του Ιωάννη Φίλωνος, του Νικόλαου Νάκου και του Ιωάννη Λογοθέτη. Ο απεσταλμένος σύνδεσμος και συνωμότης της Φιλικής Εταιρείας ήταν ο Αθανάσιος Ζαφείρης.

Ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης άγγιζε τους 10.000 κατοίκους με τους Οθωμανούς να προσφωνούν την Λιβαδειά ως «Γκιαούρ Λιβαδειά».

Ο Οθωμανός διοικητής της Λιβαδειάς, Καρά Ισμαήλ Αγάς, υποπτεύθηκε τις κινήσεις των προκρίτων και ζήτησε από τους ανωτέρους του να θανατώσει τους υπόπτους. Όμως, οι πρόκριτοι κατόρθωσαν να αντικαταστήσουν τον Καρά Ισμαήλ Αγά με τον Χασάν Αγά μέσω της δωροδοκίας. Η είδηση της επανάστασης στην Πελοπόννησο έδωσε το σήμα για τις ένοπλες συγκρούσεις.

Ο οπλαρχηγός της Λιβαδειάς, Βασίλης Μπούσγος, δολοφόνησε τους απεσταλμένους που θα ενημέρωναν τους Οθωμανούς της Ρούμελης στο Ζεμενό, κοντά στην Αράχωβα. Στις 27 Μαρτίου, στο Μοναστήρι του Οσίου Λουκά κηρύσσεται επίσημα η έναρξη της Επανάστασης.

Ο Αθανάσιος Διάκος στα όπλα

Ο Αθανάσιος Διάκος στρατολογεί κατοίκους της περιοχής με τη πρόφαση της αντίστασης σε ενδεχόμενο σύγκρουσης με τους Επαναστάτες. Το τέχνασμα αυτό αποσκοπούσε στην ανατροπή των ίδιων των Οθωμανών, οι οποίοι ταμπουρώθηκαν σε ισχυρές θέσεις της Λιβαδειάς, με ισχυρότερη αυτή του Κάστρου. Οι Οθωμανοί συνέλαβαν τους πρόκριτους Ιωάννη Λογοθέτη και Νικόλαο Νάκο.

Στις 29 Μαρτίου ο Αθανάσιος Διάκος εμφανίστηκε απέναντι από το Κάστρο της Λιβαδειάς στο λόφο του Προφήτη Ηλία στον Ζαγαρά. Αντάλλαξε τους ομήρους, με τον αδερφό του Χασάν Αγά που είχαν συλλάβει οι επαναστάτες στο Δίστομο.

Στη συνέχεια ο Διάκος μπήκε στην πόλη με τον οπλαρχηγό της Αράχωβας, Νικόλαο Σιμάρεση και τον Βασίλη Μπούσγο με στόχο τα μεγάλα σπίτια όπου είχαν κλειστεί οι Οθωμανοί.

Ισχυρό σημείο αντίστασης υπήρξε και ο Πύργος της Ώρας. Οι επαναστάτες πυρπολούν τα μεγάλα σπίτια και κατευθύνονται προς το Κάστρο της Λιβαδειάς με την ισχυρή οχύρωση. Ο Πύργος της Ώρας αποτελούσε επίσης σημαντικό πρόβλημα για τους επαναστάτες, αλλά με την πτώση του Κάστρου, μοιραία και ο Πύργος της Ώρας θα είχε την ίδια τύχη.

Η προδοσία των Τουρκαλβανών του Κάστρου

Το πρώτο διάζωμα του Κάστρου φυλάσσονταν από τους σκληρούς πολεμιστές του Κασίμ Αγά, που πρόσφερε τις υπηρεσίες του μέχρι πρότινος, στον πρόκριτο της Λιβαδειάς, Ιωάννη Λογοθέτη. Τον Κασίμ Αγά είχε δολοφονήσει ο Δεμίρ Κοστούρης, που βρίσκονταν κλεισμένος στον Πύργο της Ώρας.

Οι Τουρκάλβανοι ήθελαν «την κεφαλήν επί πίνακι» του Δεμίρ Κοστούρη. Τότε ο Λογοθέτης υποσχέθηκε να τον παραδώσει εφόσον του έδιδαν την Πύλη του Κάστρου, πράγμα που έγινε.

Ο Οθωμανός διοικητής της Λιβαδειάς, Χασάν Αγά, αντιλαμβανόμενος την δυσμενή θέση, όσων ήταν ταμπουρωμένοι στο Κάστρο και με εμφανή τον κίνδυνο εξάντλησης των προμηθειών, αποφασίζει την παράδοση του Κάστρου, στις 31η Μαρτίου 1821. Ίδια κατάληξη είχε και η αντίσταση στον Πύργο της Ώρας.

Την 1η Απρίλιου στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής τελέστηκε δοξολογία όπου ο Αθανάσιος Διάκος ύψωσε τη σημαία της επανάστασης που απεικόνιζε τον Άγιο Γεώργιο και τις λέξεις Ελευθερία ή Θάνατος.

Ο σταυρός που ορκίστηκαν οι οπλαρχηγοί τη συνέχιση της επανάστασης αλλά και η σημαία του Αγίου Γεωργίου διατηρούνται ακόμη στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στην Λιβαδειά. Ο Αθανάσιος Διάκος, χάρη στην αποφασιστικότητα του, κατάφερε το αδιανόητο, αμφισβητώντας την εξουσία των Οθωμανών. Ο ήρωας της Λιβαδειάς θα γίνει σύμβολο και πηγή έμπνευσης με την θυσία του για την επανάσταση μετά την Μάχη της Αλαμάνας.