Ο αρχιτέκτονας που έχτιζε μέγαρα και προέβλεψε την “επιδημία” των κατεδαφίσεων. Ο Αλέξανδρος Νικολούδης επέβαλλε με τη διαθήκη του η στοά Νικολούδη να μην κατεδαφιστεί ποτέ και έδωσε ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Μοντέρνα κτίρια που κάλυπταν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και δεν θύμιζαν τα νεοκλασικά της προηγούμενης περιόδου, έκαναν την εμφάνισή τους αρχές του 20ου αιώνα.

Υπεύθυνος για την αλλαγή της αρχιτεκτονικής της πόλης ήταν ο αρχιτέκτων Αλέξανδρος Νικολούδης τον οποίο βλέπουμε στην φωτογραφία του 1920 να κάθεται μέσα στο σπίτι του στον 4ο όροφο του κτιρίου της θρυλικής στοάς Νικολούδη, Πανεπιστημίου 41.

Στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, του ανατέθηκε να εκσυγχρονίσει την Αθήνα και να δημιουργήσει κτίρια στο κέντρο της πόλης που θα στέγαζαν εμπορικά καταστήματα και υπηρεσίες. Με τις κατασκευές του άλλαξε την εικόνα της πρωτεύουσας και έδωσε ευρωπαϊκό αέρα. Ήταν οραματιστής και έβλεπε μπροστά. Μάλιστα στην ιδιόγραφη διαθήκη του με ημερομηνία 18 Μαρτίου 1941 πρόλαβε να διασώσει από τις μπουλντόζες των “εκσυγχρονιστών” της αντιπαροχής το εμβληματικό κτίριο της Πανεπιστημίου που όλοι γνωρίζουμε ως στοά Νικολούδη:

«Εντέλλομαι όπως η επωνομασία της στοάς επί μεν της οδού Σταδίου είναι Στοά Αλεξάνδρου Εμμ.Νικολούδη,επί δε της Πανεπιστημίου Στοά Αδελφών Αριστείδου και Νικολάου Νικολούδη,αίτινες ουδέποτε θέλουσι καταργηθεί, ούτε θα αναγραφή ποτέ ειςοιονδήποτε άλλο μέρος του κτιρίου οιαδήποτε άλλη επιγραφή αφορώσα τας ανωτέρωεπωνυμίας…».

Γεννήθηκε το 1874 στη Λέρο, πέρασε τα πρώτα του χρόνια στο νησί και ύστερα μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα.

Παντρεύτηκε μία γόνο της οικογένειας Φιξ και απέκτησε μία κόρη.

Η καλή οικονομική κατάσταση της οικογένειας, του επέτρεψε να σπουδάσει αρχικά στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών και στη συνέχεια να μεταβεί στο Παρίσι και να φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Επηρεασμένος από την αρχιτεκτονική των ευρωπαϊκών πόλεων και από την εικοσαετή παραμονή του στο Παρίσι, τα κτίρια που σχεδίασε παρέπεμπαν στο δυτικό κόσμο και έδωσαν νέα πνοή στην Αθήνα.

Την περίοδο που ήταν ακόμα φοιτητής στη Γαλλία ανέλαβε να σχεδιάσει το κτήριο Νικολούδη στην οδό Πανεπιστημίου.

Μεταγενέστερα απέκτησε τρία μικρά οικόπεδα στην οδό Σταδίου και εκεί έκτισε το 1918 δύο συνεχόμενα σε βάθος νέα κτήρια. Έτσι δημιούργησε την περίφημη στοά Νικολούδη.

Το 1938, μετά από ανακαινίσεις πήρε τη τελική της μορφή. Δηλαδή, εμπορικά καταστήματα σε όλο το ισόγειο, τρεις όροφοι γραφείων και στην ψηλότερη στάθμη, το διαμέρισμα του αρχιτέκτονα.

Στο εσωτερικό της στεγαζόταν το γνωστό βιβλιοπωλείο “Εστία”, το ιστορικό καφενείο του Λουμίδη και πολλά μαγαζάκια με αριστοκρατικό ύφος.

Η αφρόκρεμα της Αθήνας και σπουδαίοι καλλιτέχνες έκαναν το πέρασμα τους από τη στοά.

Το 1905 τελείωσε τις σπουδές του και επέστρεψε στην Αθήνα. Σύμβουλος και συνεργάτης του Βενιζέλου, ο Νικολούδης ήταν το κατάλληλο πρόσωπο που θα έφερνε το δυτικό πνεύμα στη πόλη.

Τότε ξεκίνησε να αναλαμβάνει αρχιτεκτονικά έργα για ιδιώτες και για το δημόσιο. «Σε αντίθεση όμως με άλλους καλλιτέχνες επίσης ταγμένους στον βενιζελισμό, όπως ο Καλομοίρης και ο Παρθένης,από το έργο του Νικολούδη λείπει ο ελληνοκεντρικός χαρακτήρας των μορφών, ενώ οι δημιουργίες του διέπονται από κοσμοπολίτικο πνεύμα» επισημαίνει η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Αμαλία Κωτσάκη.

Πολλές αρχιτεκτονικές μελέτες του για δημόσια κτίρια βραβεύτηκαν σε διαγωνισμούς αλλά έμειναν ανεκτέλεστες λόγω της πολιτικής αστάθειας και των περιορισμένων οικονομικών του κράτους. Σε περίοδο 40 ετών, μεταξύ άλλων κατάφερε να αναγείρει τη φοιτητική λέσχη στην οδό Ιπποκράτους, το Σαρόγλειο, το σινεμά Αττικόν, το Μέγαρο Λιβιεράτου στη Πατησίων, τον ιππόδρομο στο Φάληρο και τον Κήπο των Ηρώων στο Μεσολόγγι.

Η συμβολή του στον εκσυγχρονισμό της πρωτεύουσας ήταν τεράστια. Ανέλαβε τα πολεοδομικά σχέδια για τη περιοχή του Ψυχικού και όρισε το Πεδίον του Άρεως να είναι μια ανάσα πράσινου.

Εκτός από σπουδαίος αρχιτέκτονας, ο Νικολούδης ήταν και καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Τη δεκαετία του 60 πολλά από τα κομψοτεχνήματά του κατεδαφίστηκαν και τη θέση τους πήραν ακαλαίσθητα οικοδομήματα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η ισοπέδωση της πλατείας Συντάγματος. Εκεί υπήρχε το Μέγαρο Νικολούδη, δίπλα στο Μέγαρο Κορομηλά. Και τα δύο έγιναν παρελθόν το καλοκαίρι του 1963.

Δείτε φωτογραφικά ντοκουμέντα: Κατεδαφίσεις στην Πανεπιστημίου! Οικοδομικά υλικά σε τιμή ευκαιρίας

Ο Νικολούδης με τη διαθήκη του προστάτευσε τη στοά Νικολούδη και απέδειξε ότι κάθε ωραίο έργο δεν θέλει μόνο σχέδιο άλλα και βούληση για να προστατευτεί στο πέρασμα του χρόνου από τις ευκαιριακές πολιτικές που αλλοιώνουν το αστικό περιβάλλον. Από το συγκεκριμένο έργο απαίτησε να μην καταργηθεί ποτέ το όνομα του και ποτέ να μη κατεδαφιστεί το κτίριο. Δυστυχώς μόνο αυτό μπόρεσε να διασώσει.

Με πληροφορίες από το βιβλίο της  καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Αμαλίας Κωτσάκη «Αλέξανδρος Νικολούδης, 1874-1944. Αρχιτεκτονικά οράματα και πολιτικές χειρονομίες» των εκδόσεων «Ποταμός».

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ιστορικά καφενεία και κοσμοπολίτικα ξενοδοχεία. Σύμβολα μνήμης στην Αθήνα των κατεδαφίσεων