Ο αρχαιοελληνικός ναός στα βουνά της Αρμενίας. Ποιος τον κατασκεύασε και τι συμβολίζουν οι 24 κίονες

Ο κλασικός ελληνιστικός ναός του Γκαρνί εντυπωσιάζει , όχι μόνο για την ομορφιά του, αλλά επειδή βρίσκεται μακριά από την Ελλάδα στα βουνά της Αρμενίας.

Το αρχαιοελληνικό κτίσμα, σύμβολο της προ-χριστιανικής Αρμενίας βρίσκεται στην επαρχία Kotayk. Χτίστηκε πιθανότατα από τον βασιλιά Τιριδάτη Α´τον πρώτο αιώνα μ.Χ., προς τιμήν του Θεού Ήλιου Mihr.

Είναι το μόνο γνωστό ελληνορωμαϊκό περίστυλο κτίριο στην Αρμενία και το μόνο τέτοιου είδους οικοδόμημα που διασώζεται. Ο αρχαίος ναός και το κοντινό μοναστήρι Geghard, περιλαμβάνονται στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Ο ναός βρίσκεται στην άκρη ενός τριγωνικού γκρεμού και είναι μέρος του φρουρίου της Γκαρνί. Ένα από τα παλαιότερα κάστρα στην Αρμενία, αναφέρεται ως Gorneas στο έργο Annals του πρώτου αιώνα του Τάκιτου.

Οι 24 κίονες συμβολίζουν τις 24 ώρες της ημέρας

Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του ναού είναι άγνωστη. Η κυρίαρχη άποψη είναι  ότι χτίστηκε το 77 μ.Χ., κατά το ενδέκατο έτος της βασιλείας του βασιλιά Τιριδάτη Α’.

Το 1945 ο ζωγράφος Μαρτιρός Σαριάν ανακάλυψε μια ελληνική επιγραφή, που έχρηζε τον Τιριδάτη τον Ήλιο ως ιδρυτή του ναού.

Η επιγραφή, η οποία πιθανώς προήλθε από τον τοίχο του φρουρίου Γκαρνί και όχι από τον ίδιο τον ναό, έχει υποστεί βλάβη και είναι δυνατές διάφορες αναγνώσεις της γραφής. Μια πιθανή ανάγνωση και μετάφραση είναι:

“Ο Θεός Ήλιος Τιριδάτης, αδιαφιλονίκητος βασιλιάς της Μεγάλης Αρμενίας έχτισε τον ναό και το απόρθητο φρούριο στο ενδέκατο έτος της βασιλείας του, όταν ο Μενιέας ήταν χαζαραπέτ [χιλίαρχος] και ο Αματέας ήταν σπαραπέτ (στρατηγός, διοικητής)”.

Η Ελληνική επιγραφή του Τιριδάτη Α´. Πηγή φωτογραφίας: wikipedia

Μετά τον προσηλυτισμό των κατοίκων της Αρμενίας στον Χριστιανισμό στις αρχές του 4ου αιώνα, μετατράπηκε σε βασιλική θερινή κατοικία της Χοσροβιντούχτ, αδελφής του Τιριδάτη Γ’. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές δεν ήταν ναός, αλλά τάφος και έτσι διεσώθη από την καθολική καταστροφή των παγανιστικών κτιρίων.

Ο ναός λεηλατήθηκε από τον Ταρμελάνο το 1386 και το 1679 καταστράφηκε από σεισμό. Τα θραύσματα του διασκορπίστηκαν σε όλο το φαράγγι του ποταμού Azat. Το 1966 ξεκίνησαν τα έργα ανακατασκευής από την τότε Σοβιετική Ένωση.

Ο ναός αποκαταστάθηκε πλήρως στην αρχική του μορφή, σχεδόν από τα ίδια τα μέλη του, μιας και οι κάτοικοι συγκέντρωναν επί χρόνια τα κομμάτια του κατεστραμμένου κτιρίου από τις γειτονικές πλαγιές. Κάποια στοιχεία που έλειπαν αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα.

Είναι το μόνο γνωστό ελληνορωμαϊκό περίστυλο κτίριο στην Αρμενία και το μόνο τέτοιου είδους οικοδόμημα που διασώζεται στην πρώην Σοβιετική Ένωση.