Ο άνθρωπος που η αλλοτρίωση τον έκανε κατσαρίδα. “Μεταμόρφωση”, το έργο του Κάφκα. Οι Ναζί του έκαψαν τα βιβλία και τον λογόκριναν οι Σοβιετικοί και η κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία

Ένα ρομπότ είναι ο πρωταγωνιστής στη θεατρική μεταφορά του έργου «Μεταμόρφωση» του Κάφκα, από τον Ιάπωνα σκηνοθέτη Ορίζα Χιράτα.

Το πείραμα των Ιαπώνων δεν θα έβρισκε καλύτερο πεδίο εφαρμογής. Ο Κάφκα έγραψε πολλά έργα για την “ήττα” των ανθρώπων από τη ρουτίνα και την αλλοτρίωση.

Στη “Μεταμόρφωση”, ο πωλητής Γκρέγκορ Σάμσα πασχίζει καθημερινά να φέρει για τις υποχρεώσεις της οικογένειάς του και για να μαζέψει λεφτά για να καλύψει τα χρέη της πτωχευμένης επιχείρησης του πατέρα του.

Ένα πρωί καθώς ξυπνά, διαπιστώνει πως έχει μεταμορφωθεί σε μια πελώρια κατσαρίδα.

Ακούει και καταλαβαίνει τα πάντα, αλλά το σώμα του δεν είναι πλέον ανθρώπινο.

Καταλαβαίνει ότι και η φωνή του έχει αλλάξει όταν μιλάει πίσω από την πόρτα του κλειδωμένου δωματίου στη μητέρα και την αδελφή του, οι οποίες ταράζονται από την απόκοσμη βαριά της χροιά.

Σε όλη τη διάρκεια του έργου περιγράφεται η αγωνία του πρωταγωνιστή να πείσει για τις καλές του προθέσεις τους οικείους του. Η οικογένεια του προσπαθεί να προσαρμοστεί στη μετάλλαξη του οικονομικού στυλοβάτη της οικογένειας. Πρέπει να αποδεχθούν ότι ο αγαπημένος γιος και αδελφός τους έχει μεταμορφωθεί σε ένα φρικιαστικό κατοικίδιο με το οποίο συγκατοικούν.

Ο Γκρέγκορ συνεχίζει να αγχώνεται για τις οικονομικές υποχρεώσεις του σπιτιού και την οργισμένη αντίδραση του προϊσταμένου του από την αδικαιολόγητη απουσία του.

Πασχίζει να παραμείνει ενεργό μέλος της οικογένειας κολλώντας τις κεραίες του στον τοίχο για να κρυφακούει τις συζητήσεις στο διπλανό δωμάτιο.

Προσαρμόζεται στο καινούργιο του σώμα και χαίρεται για το ενδιαφέρον που του αφιερώνει η μικρή του αδελφή, η οποία είναι η μόνη που μπαίνει καθημερινά στο καταραμένο δωμάτιο για να του πάει φαγητό και να καθαρίσει.

Η μητέρα του καταρρέει κάθε φορά που τον συναντά κατά λάθος, ενώ ο πατέρας του δεν κρύβει ποτέ την οργή του για το κακό που βρήκε τη φαμίλια του.

Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία

Η σχέση του Κάφκα με τον αυταρχικό του πατέρα είχε επηρεάσει καταλυτικά την ψυχοσύνθεση του συγγραφέα, που γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1883 στην Πράγα. Σπούδασε νομικά επειδή του το επέβαλλε ο πατέρας του και ακολούθησε καριέρα ασφαλιστή. Τις νύχτες όμως έγραφε ακατάπαυστα.

Ήταν ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας με την εβραϊκή καταγωγή, η οποία είχε βιώσει πολλά δράματα, καθώς οι δύο αδελφοί του πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Τραγική μοίρα είχαν και οι τρεις αδελφές του, σε μία από τις οποίες είχε ιδιαίτερη αδυναμία, καθώς δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί.

Ο Κάφκα πέθανε το 1924, από φυματίωση. Τα έργα του έγιναν στόχος όλων των ολοκληρωτικών καθεστώτων του 20^ου αιώνα.

Τα έριξαν στην πυρά στη ναζιστική Γερμανία ως βλαπτικά και ανεπιθύμητα, τα απαγόρευσαν στη Σοβιετική Ένωση χαρακτηρίζοντας τον συγγραφέα επικίνδυνο και παρακμιακό, ενώ στην πατρίδα του την Τσεχοσλοβακία, την περίοδο από τη σοβιετική εισβολή έως το 1989, απαγόρευσαν τον Κάφκα ως δεξιό ρεβιζιονιστή.

Ελάχιστα έργα του θα είχαν σωθεί αν δεν υπήρχε ο επιστήθιος φίλος του Μαξ Μπροντ. Ο Κάφκα έσκιζε ή έκαιγε όσα κείμενα δεν τον ικανοποιούσαν απόλυτα και λίγο πριν πεθάνει, είχε ζητήσει από τον φίλο του να καταστρέψει τα χειρόγραφά του χωρίς να τα διαβάσει.

Ευτυχώς για την παγκόσμια λογοτεχνία, ο Μπροντ δεν ικανοποίησε την επιθυμία του συγγραφέα και εξέδωσε αρκετά έργα του.

Το τέλος

Το επίθετο «καφκικός» περιγράφει μια ατμόσφαιρα αποξένωσης του ανθρώπου ως αποτέλεσμα της ψυχολογικής καταπίεσης. Αυτή η ατμόσφαιρα αναδύεται έντονα από τα έργα του συγγραφέα, όπως η «Μεταμόρφωση».

Ο Γκρέγκορ, τον οποίο υποδύεται το ρομπότ στην ιαπωνική θεατρική παράσταση, αποξενώνεται από την οικογένειά του μέσα στο σκονισμένο του δωμάτιο. Ονειρεύεται μάταια ότι θα γίνει καλά και θα μπορέσει να πληρώσει το ωδείο της αγαπημένης του αδελφής, η οποία πλέον έχει εξοικειωθεί με την εικόνα του και έχει σταματήσει να τον φροντίζει με πολλή διάθεση.

Με τον καιρό όμως ο Γκρέγκορ παραιτείται από την προσπάθεια και σταματάει ακόμη και να τρώει. Η οικογένειά του βρίσκεται σε απόγνωση εξαιτίας του και τον αντιμετωπίζει σαν βαρίδι, ενώ ο πατέρας του φτάνει στο σημείο να του πετάει μήλα για να τον σκοτώσει.

Όταν ένα πρωί τον βρίσκουν νεκρό από ασιτία, ο πατέρας η μητέρα και η αδελφή του λυτρώνονται.

Κλαίνε για την απώλειά του, αλλά βγαίνουν μια βόλτα στην ηλιόλουστη εξοχή και ονειρεύονται τη ζωή τους χωρίς αυτόν, που υπήρξε το οικονομικό τους στήριγμα και αλλοτριώθηκε για χάρη τους…

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η κοινή γνώμη και ο Τύπος χρησιμεύουν για να διατηρήσουν σκοτεινή την πραγματικότητα”. Φράσεις και συμπεράσματα του Φραντς Κάφκα: «Τα πάντα, ακόμα και τα ψέματα, προωθούν την αλήθεια. Οι σκιές δεν σβήνουν το ήλιο”…