Ποια είναι τα Νέμεα που αφιέρωσε την ζωή του ο Στέφανος Μίλερ. Ο Αμερικανός που αναστήλωσε τον Ναό του Δία και αναβίωσε τους αρχαίους αγώνες

Στέφανος Μίλερ. Πρόκειται για τον άνθρωπο που συνέδεσε όσο κανένας άλλος το όνομά του με την αρχαία Νεμέα. Από το 1973, αφιέρωσε τη ζωή και τη σταδιοδρομία του στην ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της Νεμέας, φέρνοντας στο φως σημαντικά ευρήματα.

Η ανασκαφή του αρχαίου σταδίου

To κορυφαίο αρχαιολογικό του εύρημα, το αρχαίο στάδιο της Νεμέας, μήκους 178 μέτρων και χωρητικότητας 40.000 θεατών, ήρθε πλήρως στο “φως” το 1991.

Στο στάδιο αυτό διεξάγονταν, από το 573 π.Χ. και κάθε δύο χρόνια, τα Νέμεα ή Νέμεια.

Επρόκειτο για τους σημαντικότερους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας, μετά τα Ολύμπια, τα Πύθια και τα Ίσθμια. Στη διάρκειά τους, μια ιερή εκεχειρία σταματούσε κάθε εχθροπραξία ανάμεσα στις αρχαιοελληνικές πόλεις-κράτη.

“Φανταστήκαμε ότι θα έκανε μερικές τομές για 1-2 χρόνια και θα έφευγε”

Εκτός από την ανάδειξη του αρχαίου σταδίου, ο Μίλλερ δημιούργησε αρχαιολογικό πάρκο και κατασκεύασε το Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας, όπου στεγάζονται ευρήματα που χρονολογούνται από τους πρωτοελλαδικούς έως τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους και προέρχονται από την αρχαία Νεμέα, τις Κλεωνές, τον Φλιούντα και το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών.

“Το ενδιαφέρον της Αμερικανικής Σχολής για τη Νεμέα ήταν αρκετά παλιό. Φανταστήκαμε λοιπόν ότι και ο νέος ανασκαφέας θα έκανε μερικές τομές για 1-2 χρόνια και θα έφευγε. Ομως γρήγορα αντιληφθήκαμε ότι οι προθέσεις του ήταν πολύ σοβαρές και τα σχέδιά του μακροπρόθεσμα. Ονειρεύτηκε ένα μοναδικό στον κόσμο αρχαιολογικό – αθλητικό πάρκο με επίκεντρο το ιερό και βάλθηκε να το πραγματώσει“, είχε πει ο αρχαιολόγος Χαράλαμπος Κριτζάς στην “Καθημερινή“.

Η αναστήλωση του Ναού του Νέμειου Δία

Χάρη στον Στέφανο Μίλερ, ξεκίνησε και, τον Δεκέμβριο του 2012, ολοκληρώθηκε η αναστήλωση του αρχαίου Ναού του Νέμειου Δία. Ο ναός χτίστηκε γύρω στο 330 π.Χ., πάνω στα ερείπια παλαιότερου κτίσματος του 6ου αιώνα π.Χ..

Στο πέρασμα των αιώνων, έμειναν όρθιοι μόνο τρεις από τους 32 μεγάλους κίονές του και το τμήμα του επιστυλίου ανάμεσα στους δύο κίονες που όριζαν την είσοδο στο ναό. Οι υπόλοιποι κατέρρευσαν γύρω από το μνημείο και τμήματά τους χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό άλλων κτιρίων.

Το πρόγραμμα αναστήλωσης ξεκίνησε το 1984 από τον Μίλερ, όμως, λόγω έλλειψης πόρων, εγκαταλείφθηκε σε λίγους μήνες. Το 1999, το σχέδιο ξεκίνησε πάλι και ολοκληρώθηκε στις μέρες μας υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Κιμ Σέλτον του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ.

“Το 2002 αναστηλώθηκαν δύο κίονες και οι δόμοι του επιστυλίου τους στη βόρεια πλευρά, κοντά στο ανατολικό άκρο. Από το 2004 ως το 2009 αναστηλώθηκαν τέσσερις κίονες στη βορειοανατολική γωνία.

Από το 2010 ως το Δεκέμβριο του 2012 οι δόμοι του επιστυλίου για τους κίονες αυτούς συντηρήθηκαν, αποκαταστάθηκαν και επανατοποθετήθηκαν επάνω τους.

Πολλοί άνθρωποι συνεισέφεραν στην ολοκλήρωση του έργου, αλλά, φυσικά, η αναστήλωση έγινε πραγματικότητα μόνον χάρη στο όραμα και τις διαρκείς προσπάθειες για εξασφάλιση της χρηματοδότησης του Στέφανου Μίλερ“, σύμφωνα με την κ. Σέλτον.

Η αναβίωση των Νέμεων

Χάρη στον Μίλερ, τα Νέμεα αναβίωσαν το 1996. Εκείνη τη χρονιά, διεξήχθη η πρώτη Νεμεάδα κι έκτοτε πραγματοποιούνται κάθε τέσσερα χρόνια στον τόπο που “γεννήθηκαν”.

Στα Νέμεα συμμετέχουν εκατοντάδες άνθρωποι, νέοι και ηλικιωμένοι, από δεκάδες χώρες του κόσμου. Πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία του “Συλλόγου για την Αναβίωση των Νεμέων Αγώνων” με συνδιοργανωτή το Δήμο Νεμέας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Σκοπός τους είναι να αποτελούν μια διεθνή αθλητική συνάντηση όχι για τους επαγγελματίες αθλητές, αλλά για τον μέσο άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας, γλώσσας ή θρησκείας.

Τα έβδομα Νέμεα πραγματοποιήθηκαν το τριήμερο 24-26 Ιουνίου 2022, παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη. Ο Στέφανος Μίλερ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον Αύγουστο του 2021, ήταν αναμενόμενα το πρόσωπο στον οποίο ήταν αφιερωμένα.

Στην τελετή έναρξης αναβίωσε το τελετουργικό των Αγώνων στον Ναό του Νεμείου Διός με Στεφάνωμα της Νεμέας από την Εκεχειρία και Αφή της φλόγας, και εν συνεχεία με Πομπή προς το Αρχαίο Στάδιο και Αφή του βωμού από τον Αρχηγό της Εθνικής Ομάδας ποδοσφαίρου Τάσο Μπακασέτα.

Την τελετή πλαισίωσαν μουσικά η Χορωδία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Μαέστρου Δημητρίου Καρούζου. Την πομπή συνόδευσαν το Λύκειο Ελληνίδων Κιάτου και η Φιλαρμονική του Δήμου Νεμέας υπό τη διεύθυνση της μαέστρου Γεωργίας Γιαννακοπούλου.

Με την ευκαιρία της τελετής πραγματοποιήθηκαν και τα αποκαλυπτήρια του Σήματος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς που πρόσφατα απένειμε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αρχαία Νεμέα ως τόπο μείζονος σπουδαιότητας για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό

Νέμεα, οι αγώνες που αντιστέκονται στην εμπορευματοποίηση

Εκτός από τα αγωνίσματα, στα Νέμεα δίνονται παραστάσεις θεάτρου, μουσικής και χορού. Στις πλαγιές του σταδίου κάθονται οικογένειες που συμμετέχουν στη γιορτή μαζί με τους αθλητές.

Στους αγώνες δεν καταγράφονται ρεκόρ ούτε απονέμονται μετάλλια. Οι συμμετέχοντες αγωνίζονται ξυπόλυτοι, σε αγώνες δρόμου φορώντας μόνο ένα λευκό χιτώνα στο αρχαίο αποδυτήριο και είναι χωρισμένοι ανά φύλο και ηλικία.

Μπαίνουν στο στάδιο από την αρχαία θολωτή είσοδο και εκκινούν από τη λίθινη αφετηρία με τη βοήθεια του αρχαίου μηχανισμού εκκίνησης.

Όπως συνέβαινε και στα αρχαία Νέμεα, έτσι και στα σύγχρονα οι νικητές δένουν μια κορδέλα στο κεφάλι και λαμβάνουν ένα κλαδί φοίνικα. Στο τέλος της ημέρας στεφανώνονται με ένα στεφάνι αγριοσέλινου, σύμβολο του εφήμερου χαρακτήρα της νίκης.

Στα σύγχρονα Νέμεα δεν υπάρχουν χορηγοί και, γενικότερα, δεν έχουν καμία σχέση με την εμπορευματοποίηση. Σε κείμενό του το 2012, ο Μίλερ σημείωνε τα ακόλουθα προκειμένου να αναδείξει τη σπουδαιότητα της διατήρησης του θεσμού:

“Πολλοί από μας που πιστεύουν στα ιδανικά του Ολυμπισμού έχουν απογοητευθεί από ορισμένες εξελίξεις στις νεώτερες Ολυμπιάδες.  Δεν μπορούμε να συμμετάσχουμε στους αγώνες αυτούς γιατί απευθύνονται αποκλειστικά στους καλύτερους αθλητές. Επίσης, η εμπορική αξία αυτών των αγώνων φαίνεται μερικές φορές να αναιρεί τους θεμελιώδεις στόχους τους“.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Ertnews