Ο αιωνόβιος πλάτανος που έχει ξεπεράσει τα 700 χρόνια. Οι κάτοικοι τον βάφτισαν Μάκελο, εξαιτίας των σφαγών που έγιναν κάτω από τα κλαδιά του. Δείτε το ιστορικό πλατάνι της Χίου (βίντεο)

Στην είσοδο ενός μικρού χωριού στην καρδιά της βόρειας Χίου υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα υπεραιωνόβια πλατάνια στην Ελλάδα. Ο Μάκελος, όπως τον βάφτισαν οι κάτοικοι, φύτρωσε πριν την Τουρκοκρατία, “έζησε” την Επανάσταση και την Απελευθέρωση και κάτω από τα δροσερά κλαδιά του οι κάτοικοι επέζησαν τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Ο πλάτανος έγινε μάρτυρας στις χαρές και στις μεγάλες λύπες. “Είδε” σφαγές και μακελειά, τόσα που το όνομά του σημαδεύτηκε από αυτά.

Πατρίδα του πελώριου δέντρου είναι το χωριό Πιτυός της ορεινής ενδοχώρας της Χίου. Η περίμετρος του κορμού του είναι 9,3 μέτρα ενώ η περίμετρος της κόμης του αγγίζει τα 65μέτρα. Τα μεγέθη προκαλούν δέος, δεν είναι όμως ικανά να προσδιορίσουν την ηλικία του. Σύμφωνα με ειδικούς, το ιστορικό πλατάνι φυτεύτηκε το λιγότερο πριν από 700 χρόνια.

Ο ιστορικός πλούτος του υπεραιωνόβιου δέντρου

Τα μυστήρια και οι ιστορίες που κρύβει είναι πολλές. Πρώτη και κύρια, το όνομά του. Είτε προέρχεται από το λατινικό «macellum» (σφαγείο), είτε από το ελληνικό «μακελειό», η ετυμολογία του μαρτυρά κάποιου είδους αιματοχυσία. Ο Γεώργιος Ζολώτας στην «Ιστορία της Χίου» αναφέρει ότι οι Γενοβέζοι και μετέπειτα οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν τα κλαδιά του για κρεμάλες. Ηλικιωμένοι Πιτυανοί, από την άλλη, άκουγαν από τους παππούδες τους ότι ονομάστηκε «Μάκελος» γιατί κατά καιρούς φούσκωνε ο διπλανός ποταμός κι έπνιγε τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να τον διασχίσουν. Ένας άλλος διαδεδομένος θρύλος ήθελε την περιοχή να είναι στοιχειωμένη. Το στοιχειό, που παραδοσιακά «έτρωγε» έναν κάτοικο το χρόνο, είχε φωλιάσει στον κορμό του επιβλητικού δέντρου.

Η επικρατέστερη εκδοχή, βέβαια, μας παραπέμπει στην Τουρκοκρατία. Ο Αλέξανδρος Πασπάτης που έζησε τη Σφαγή της Χίου, υποστηρίζει ότι κάτω απ’ τον πλάτανο σφαγιάστηκαν πολλοί κάτοικοι του χωριού το 1822. Οι Πιτυανοί, άλλωστε, ήταν από τους λιγοστούς Χιώτες που αντιστάθηκαν στη μεγάλη Σφαγή.

Στη σκιά του «Μάκελου» όμως διαδραματίστηκαν και γεγονότα ευρύτερης ιστορικής αξίας. Το 1912 ο μοναχός Ιγνάτιος Παϊδας έφτασε στο Πιτυός, όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι τούρκικες δυνάμεις, έτσι ώστε να τους πείσει να παραδοθούν και η Χίος να γίνει ελληνική. Εν τω μεταξύ, το «Μακεδονία» βομβάρδιζε τους Τούρκους απ’ τα Καρδάμυλα. Τότε, ο τελευταίος στρατιωτικός διοικητής, Ζιχνή Μπέης, πήρε την κουστωδία του και τον Ιγνάτιο και έφτασαν στο ρέμα του πλατάνου. Οι μεγάλοι κρύφτηκαν στην κουφάλα του ενώ ο Ιγνάτιος κι οι Τούρκοι αξιωματικοί, όποτε άκουγαν το συριγμό από τους βομβαρδισμούς έσκυβαν και φιλούσαν το χώμα.

Η κρυψώνα της κουφάλας, που υπάρχει μέχρι σήμερα, δημιουργήθηκε από έναν κεραυνό που είχε πέσει μερικές δεκαετίες νωρίτερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κλαδί που κόπηκε από το φυσικό φαινόμενο ήταν τόσο μεγάλο που λέγεται ότι οι Πιτυανοί έφεραν ειδικό πριόνι για να το τεμαχίσουν. Από την ξυλεία του έφτιαξαν 150 σαμάρια και πολλές πλασταριές.

Ο Μάκελος μετά τα μακελειά

Στις πρόσφατες δεκαετίες, ο υπεραιωνόβιος πλάτανος άλλαξε ρόλο και συνδέθηκε με ευχάριστα γεγονότα της καθημερινότητας. Για τις νοικοκυρές έγινε τόπος συνάντησης, καθώς έπαιρναν νερό από το πηγάδι που βρίσκεται κάτω από τις ρίζες του. Από την άλλη, τα ζευγάρια του χωριού άρχισαν να σημαδεύουν τον κορμό του με τα αρχικά τους, ως σύμβολο του έρωτά τους.

Σήμερα ο πλάτανός του «Μάκελου» συνδέεται με την πλούσια γαστρονομική παράδοση του Πιτυούς. Κάτω απ’ τη σκιά του φτιάχνονται τα τελευταία χρόνια τα περίφημα πιτυανά μακαρόνια κι όλες οι παραδοσιακές συνταγές με πρωτογενή κτηνοτροφικά υλικά. Κυρίως όμως ο πλάτανος του «Μάκελου» λειτουργεί σαν το πιο δυνατό φυσικό κλιματιστικό του νησιού. Το καλοκαίρι η τεράστια σκιά του και το ιδιαίτερο κλίμα του Πιτυούς ρίχνουν τη θερμοκρασία κατά 5 τουλάχιστον βαθμούς συγκριτικά με όλο το υπόλοιπο νησί. Η δροσιά του «Μάκελου» είναι ασύγκριτη σε όλη τη Χίο. Με όλο αυτό το βαρύ βιογραφικό οι κάτοικοι του Πιτυούς έχουν ξεκινήσει τις διαδικασίες ο υπεραιωνόβιος πλάτανος του «Μάκελου» να ενταχθεί στον κατάλογο των διατηρητέων μνημείων της φύσης.

Δείτε το βίντεο-αφιέρωμα για τον ιστορικό υπεραιωνόβιο πλάτανο της Χίου:

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο μαρτυρικός Μελανιός της Χίου με τους 10.000 νεκρούς. Δείτε από ψηλά το σημείο όπου πήδηξαν οι γυναίκες με τα παιδιά στο κενό για να σωθούν από τη σφαγή των Τούρκων