Ο Νεοζηλανδός ήρωας στη Μάχη της Κρήτης που έπεσε στα χέρια των Ναζί, αλλά δραπέτευσε από τις φυλακές και βρήκε καταφύγιο στο Άγιον Όρος. Στο βιβλίο του, με 500.000 αναγνώστες παγκοσμίως, εξυμνεί την ελληνική ψυχή

Του Γιώργου Σπανού

Μία από τις συναρπαστικότερες αληθινές ιστορίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι η περιπέτεια του Νεοζηλανδού υπολοχαγού Σάντυ Τόμας στην Ελλάδα την περίοδο 1941-42, ξεπερνά τη φαντασία και των καλύτερων σεναριογράφων του Χόλιγουντ. Ο πρωταγωνιστής δεν είναι κάποιος τυχαίος στρατιώτης. 

Πρόκειται για έναν ζωντανό θρύλο ο οποίος οφείλει τη ζωή και την εντυπωσιακή στρατιωτική του καριέρα, στους αφανείς Έλληνες της υπαίθρου και τους μοναχούς του Αγίου Όρους, που τον διέσωσαν και τον φυγάδευσαν από τους Ναζί.

Στο τέλος του πολέμου και σε ηλικία 25 χρονών, ο Τόμας έγινε ο νεότερος συνταγματάρχης στην ιστορία της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Αποστρατεύτηκε ως αρχιστράτηγος, Διοικητής των Δυνάμεων Ξηράς της νοτιοανατολικής Ασίας. Σήμερα είναι 98 ετών και ζει σε μία μικρή πόλη στο Κουίνσλαντ της Αυστραλίας.

Το πρωτότυπο βιβλίο του, “Dare to be Free”, έχει διαβαστεί από 500.000 αναγνώστες παγκοσμίως, στα αγγλικά, τα νορβηγικά και τα ινδικά και έχει τύχει μέχρι και ειδικής έκδοσης από Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ.

Ο Σάντυ Τόμας κατέθεσε στη Δίκη της Νυρεμβέργης για τις άγνωστες θηριωδίες των Ναζί τις οποίες έζησε στην Ιερισσό της Χαλκιδικής το 1942.

Στο βιβλίο «Με Τόλμη για την Ελευθερία», που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα, περιγράφεται με γλαφυρότητα η περιπέτεια του Τόμας – περιστατικά που αφορούν τη στάση των Γερμανών εισβολέων που μέχρι τότε είχαν συνηθίσει να τους υποδέχονται οι υπόλοιποι λαοί χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση. Αλλά και περιστατικά από τη ζωή των Ελλήνων πολιτών οι οποίοι μαζί με τους Συμμάχους αντιστέκονταν ενεργητικά ή παθητικά, με όσα μέσα διέθεταν.

Από την Κρήτη, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική, το Άγιο Όρος, τη Σμύρνη και τέλος τη Συρία, ο αναγνώστης γίνεται μέρος της μοναδικής αυτής ιστορίας.

Στη Μάχη της Κρήτης, ο «Σάντυ» βιώνει τις δοκιμές των νέων τεχνικών πολέμου, όπλων και πυρομαχικών από τους Γερμανούς, με αποκορύφωμα τις εκρηκτικές σφαίρες κατά ανθρώπων, μία εκ των οποίων ήταν αυτή που τραυμάτισε βαριά τον Τόμας στον μηρό. Ο τραυματισμός αυτός είχε ως αποτέλεσμα να αιχμαλωτισθεί.

Διαβάζουμε τις συγκλονιστικές περιγραφές από πρώτο χέρι των Στούκας που στόχευαν και βομβάρδιζαν επιδεικτικά, ακόμη και διακεκριμένους χώρους πρώτων βοηθειών, όπως τη μισογκρεμισμένη εκκλησία στο Γαλατά πάνω στην οποία είχε στηθεί περίβλεπτα η σημαία του Ερυθρού Σταυρού!

Ο ίδιος σώθηκε ως εκ θαύματος, αφού θραύσματα των τοίχων του κτιρίου έπεφταν ολόγυρα του.

Έπειτα από αρκετές αποτυχημένες κινηματογραφικές προσπάθειες απόδρασης, που έκανε με στόχο όχι μόνο απλώς να δραπετεύσει, αλλά και να ρεζιλέψει τους αλαζονικούς Ναζί, ο ήρωας μεταφέρθηκε στη φυλακή του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη.

Από εκεί, όμως, θα κατάφερνε απρόσμενα να αποδράσει από τα νύχια των στυγνών SS, που είχαν μεταβάλλει σε κολαστήριο το στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου, στα σύρματα του οποίου αφήνονταν κρεμασμένοι επί μέρες πολλοί κρατούμενοι για παραδειγματισμό.

Στη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, ο Τόμας συναντά πολλές θαρραλέες οικογένειες που με κίνδυνο της ζωής τους, μοιράζονταν τα πενιχρά μέσα μαζί του και του επέδειξαν ως μοναδική οδό σωτηρίας το Άγιο Όρος.

Μάλιστα, οι κάτοικοι του χωριού Μαραθούσα, ως αντίποινα για τη γενική αντιστασιακή τους δράση και την υπόθαλψη συμμάχων κατά τη διάρκεια της Κατοχής υπέστησαν ολοκαύτωμα τον Ιούνιο του ’44, από τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους.

Στην Ιερισσό, ο Τόμας συνάντησε ανθρώπινα ερείπια, λόγω της πρόσφατης εκτέλεσης των ανήλικων παιδιών του χωριού από Γερμανούς και Βούλγαρους σε αντίποινα για τη βοήθεια που προσέφερε ο ηρωικός τότε δήμαρχος του χωριού μαζί με τους κατοίκους του, σε δεκάδες συμμάχους που διέφυγαν δια θαλάσσης στη Μικρά Ασία ή την Αίγυπτο.

Ο Σάντυ Τόμας κατάφερε και τήρησε την υπόσχεση που έδωσε στον δήμαρχο της Ιερισσού, ότι αν σωνόταν θα έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να τιμωρηθούν οι υπαίτιοι. Κατέθεσε ως μάρτυρας εναντίον τους στη Δίκη της Νυρεμβέργης!

Κατά την πολύμηνη παραμονή του μέσα στο Άγιο Όρος, όπου συνάντησε κι άλλους φυγάδες, τον Τόμας περιέθαλψαν όχι μόνο άσημοι ασκητές, αλλά και γνωστές Αθωνικές μορφές που άφησαν ιστορία, όπως ο Ηγούμενος της Μονής Διονυσίου Γαβριήλ και ο Γέροντας Γεώργιος Αγιοπαυλίτης -που τιμωρήθηκε από τους Ναζί για τη βοήθεια που παρείχε σε πολλούς σαν τον Τόμας.

Ο δε γιατρός Γέροντας Παυλίδης, της Μεγίστης Λαύρας, τον διέσωσε με την εφευρετικότητα και την ψυχραιμία του, ντύνοντας τον μοναχό και κρύβοντας τον στους αραχνιασμένους φωταγωγούς της Μονής, διακινδυνεύοντας όλη την αδελφότητα, όταν οι Γερμανοί έκαναν άνω-κάτω την Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας με πολύ άγριες διαθέσεις.

Ενδεικτικά παραδείγματα που αναδεικνύουν με τον πιο άμεσο και αδιαμφισβήτητο τρόπο την διάθεση αυτοθυσίας των περισσότερων μονών και μοναχών στην Κατοχή και όχι την απάθεια ή τη διαφύλαξη  του προσωπικού τους συμφέροντος…

Τρανή απόδειξη αυτού του γεγονότος, όμως, είναι και η παγκόσμια αναγνώριση της συμβολής των Αγιορειτών στη διάσωση και περίθαλψη των συμμάχων στρατιωτών –οι Νεοζηλανδοί, ήταν οι πρώτοι που αμέσως μετά τη λήξη του Πολέμου τον Νοέμβριο του ’44, έστειλαν επιφανή αντιπροσωπεία στον Άθωνα για να επιδώσουν εύφημες μνείες και μεγάλα ποσά αποζημίωσης στους πρωταγωνιστές μοναχούς, (βλ. A Visit to Mount Athos, November 1944, Athos Press 2014). Δεκτές έγιναν μόνον οι εύφημες μνείες, όμως ακόμα κι αυτές, επεστράφησαν επιδεικτικά από τους Μοναχούς το ’55-’59 λόγω της στάσης των Βρετανών έναντι των Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Επιχείρηση Ερμής». H πρώτη αεροπορική απόβαση στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που έγινε το νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Η επική μάχη της Κρήτης (βίντεο)