Ο άγνωστος Μεταξάς πριν από το πραξικόπημα και τον πόλεμο του ’40. Η σχέση του με το παλάτι και η στάση του στην Μικρασία και τον Διχασμό. Νέα εκπομπή

Τη πολυτάραχη ζωή του Ιωάννη Μεταξά παρουσιάζει σε δύο επεισόδια η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY. Σε επανάληψη Κυριακή 20 Οκτωβρίου στις πέντε το απόγευμα.

Η εκπομπή φωτίζει την προσωπικότητα του Ιωάννη Μεταξά, όπως διαμορφώθηκε στα παιδικά του χρόνια στην Ιθάκη, από την μετέπειτα γνωριμία του με το διάδοχο Κωνσταντίνο και την εποχή που έζησε ως αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων.

Ο Μεταξάς ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, που όμως αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Ο πατέρας του ήταν έπαρχος της Ιθάκης, δηλαδή υψηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος. Αρίστευσε στις σπουδές του στην Σχολή Ευελπίδων και ως νεαρός αξιωματικός, υπηρέτησε στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στο πλευρό του αρχιστρατήγου της εκστρατείας, του Κωνσταντίνου.

Η γνωριμία με τον διάδοχο του θρόνου ήταν καθοριστική για τον Μεταξά, ο οποίος διατήρησε την τυφλή πίστη του στο θεσμό της μοναρχίας μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Κωνσταντίνος κάλυψε τα έξοδα, ώστε ο Μεταξάς να συνεχίσει τις σπουδές του στο Βερολίνο. Για τις ικανότητές του κυκλοφορούσε η φήμη ότι «δεν υπήρχε πρόβλημα που δεν μπορούσε να λύσει ο Μεταξάς». Εκεί, ως νεαρός αξιωματικός, ανέπτυξε και μία έντονη κοινωνική ζωή, που δεν θυμίζει σε τίποτα τον ασκητικό Μεταξά του 1936.

Η «Μηχανή του Χρόνου» περιγράφει την πολυκύμαντη σχέση του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος το 1910, μόλις έγινε πρωθυπουργός, τον επέλεξε ως προσωπικό του υπασπιστή. Η επιλογή αυτή εξυπηρετούσε την επιθυμία του Βενιζέλου να διατηρήσει ένα δίαυλο με το παλάτι, καθώς ο Μεταξάς ήταν έμπιστος του βασιλιά.

Μέσα από έρευνα στα στρατιωτικά αρχεία και την αλληλογραφία της εποχής η εκπομπή εντοπίζει τον ρόλο του Μεταξά στις πολεμικές εξελίξεις στα Βαλκάνια, ενώ διαλύεται η Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Μεταξάς διέπρεψε στους Βαλκανικούς πολέμους ως μέλος του διπλωματικού επιτελείου που στάλθηκε στη Σόφια για την υπογραφή της Συμφωνίας μεταξύ των τεσσάρων Βαλκανικών κρατών που επρόκειτο να επιτεθούν εναντίον της Τουρκίας και αργότερα, τον Οκτώβριο του 1912, στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Καθοριστική ήταν η συμβολή του και στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων, καθώς ήταν βασικό μέλος του επιτελείου που εκπόνησε τα σχέδια για την εκπόρθηση του οχυρού στο Μπιζάνι.

Η Μηχανή του Χρόνου φωτίζει την στάση του στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού, όταν τάχθηκε με το στρατόπεδο των φιλοβασιλικών, που υποστήριζε ότι η Ελλάδα έπρεπε να μείνει ουδέτερη κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Μεταξάς συμμετείχε παρασκηνιακά σε όλες τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά ξεχώρισε ως ο οργανωτής του περίφημου Συνδέσμου των Επιστράτων. Αυτή υπήρξε μια ισχυρή παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε τα χρόνια του Διχασμού κατά των βενιζελικών. Ο Μεταξάς διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και στη συμφωνία για την αμαχητί παράδοση του οχυρού Ρούπελ στους Γερμανούς, με στόχο την διατήρηση της ελληνικής ουδετερότητας στον πόλεμο. Ήταν μία κίνηση που τον στιγμάτισε, και για την οποία εξιλεώθηκε το 1940, με την δημιουργία της περίφημης αμυντικής γραμμής Μεταξά των Οχυρών στη Βόρεια Ελλάδα.

Η δημοσιογραφική έρευνα περιγράφει τις σκοτεινές ημέρες του Μεταξά στην εξορία, όπου βρέθηκε για τρία χρόνια μετά τον εθνικό διχασμό. Μετά την περιπέτεια αυτή το 1922, πολιτεύτηκε, ιδρύοντας το Κόμμα των Ελευθεροφρόνων. Η κοινοβουλευτική του πορεία όμως, διακόπηκε με τη συμμετοχή του στο αντεπαναστικό κίνημα των Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη, που τον έστειλε στην εξορία για ακόμα μία φορά. Επέστρεψε στον πολιτικό στίβο το 1924 και το 1927, όταν ανέλαβε την υψηλότερη πολιτική θέση του, στο υπουργείο Συγκοινωνιών με την οικουμενική κυβέρνηση Ζαΐμη. Κατηγορήθηκε όμως για την υπογραφή μίας «σκανδαλώδους» σύμβασης με τον μεγαλοβιομήχανο Νίκο Μακρή. Η διαφωνία οδήγησε στην παραίτηση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου απ’ την κυβέρνηση, η οποία κατέρρευσε το 1928.

Το 1928, με την επιστροφή του Ελευθερίου Βενιζέλου στην εξουσία, ο Μεταξάς έχασε τα πολιτικά του ερείσματα και αποσύρθηκε από την πολιτική. Αφοσιώθηκε στην κόρη του, που έπασχε από φυματίωση και έμεινε μακριά από το δημόσιο βίο μέχρι και το 1932, όταν η εκλογική ήττα του Βενιζέλου επανέφερε στο προσκήνιο την πρώτη αντιβενιζελική κυβέρνηση μετά από μία δεκαετία.

Στο επόμενο επεισόδιο, η εκπομπή θα παρουσιάσει πώς από αρχηγός ενός μικρού κόμματος, ο Μεταξάς έφτασε να αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας τον Απρίλιο του 1936 και τελικά να καταλύσει τη δημοκρατία, τέσσερις μήνες μετά.

Στην εκπομπή μιλούν:

Μαρίνα Πετράκη – Ιστορικός, Συγγραφέας

Σπυρίδων Πλουμίδης – Καθηγητής ΕΚΠΑ

Αντώνης Κλάψης – Καθηγητής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Θάνος Βερέμης – Καθηγητής ΕΚΠΑ

Νίκος Γιαννόπουλος – Ιστορικός

Σωτήρης Ριζάς – Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Έρευνας και Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών

Νίκος Παπαδάκης – Διευθυντής Ιδρύματος «Ελευθέριος Βενιζέλος»

Τίτος Αθανασιάδης – Δημοσιογράφος, Ιστορικός, Συγγραφέας

Η εκπομπή προβάλλεται κάθε Δευτέρα στις 21.00 και σε επανάληψη κάθε Κυριακή στις 17.00, στο COSMOTE HISTORY HD. Όλα τα επεισόδια της σειράς είναι διαθέσιμα δωρεάν on demand στην υπηρεσία COSMOTE TV PLUS