Ο άγνωστος Χάρι Τρούμαν. Ο πρόεδρος που έριξε τις πυρηνικές βόμβες και αποφάσισε το σχέδιο Μάρσαλ κατά του κομμουνισμού, κατηγορήθηκε ως αριστερός

Το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, σήμανε την έναρξη μιας νέας περιόδου στη σύγχρονη ιστορία.

Γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο, όπως ο πυρηνικός βομβαρδισμός της Ιαπωνίας, το σχέδιο Μάρσαλ, ο Ψυχρός Πόλεμος και η ίδρυση του ΝΑΤΟ, οφείλονται σε έναν πολιτικό. Τον πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν.

Κατά τύχη πρόεδρος

Στις 20 Ιανουαρίου του 1945, ο πρόεδρος Ρούσβελτ επέλεξε τον γερουσιαστή Χάρι Τρούμαν ως αντιπρόεδρο. Ο προηγούμενος αντιπρόεδρος, Χένρι Ουάλας, ήταν υπερβολικά αριστερός για τα «γούστα» του και το επιτελείο πίεζε για αντικατάσταση. Η επιλογή του Τρούμαν, βασίστηκε στη δουλειά του, ως γερουσιαστής στην Επιτροπή Ελέγχου που ερευνούσε τις σπατάλες του Εθνικού Προγράμματος Άμυνας, και η οποία είχε ανεβάσει πολύ τη δημοτικότητά του. Ο Τρούμαν τα είχε βάλει ευθέως, με το λόμπι των εξοπλιστικών προγραμμάτων και είχε κερδίσει τη λαϊκή αναγνώριση.

Ο πρόεδρος Ρούσβελτ πέθανε 82 μέρες αργότερα, στις 12 Απριλίου, και ο Τρούμαν ανέλαβε την προεδρία. Ήταν, όμως, φανερά απροετοίμαστος για την ανάληψη του αξιώματος. Στους τρεις μήνες που είχαν προηγηθεί, είχε συναντηθεί μόλις δύο φορές με τον πρόεδρο, ο οποίος δεν τον υπολόγιζε σε καμία σύσκεψη ή απόφαση. Ο Τρούμαν δεν έθετε θέμα και απλά συμβιβαζόταν με τον παραγκωνισμό του. Ξαφνικά όμως, έπρεπε να ηγηθεί μιας υπερδύναμης, εν μέσω πολέμου. Την ημέρα που έγινε πρόεδρος δήλωσε στους δημοσιογράφους:

Όταν μου είπαν τι έγινε, ένιωσα σαν να με είχαν πλακώσει το φεγγάρι, τα αστέρια κι όλοι οι πλανήτες

Ο Τρούμαν προσαρμόστηκε πολύ γρήγορα στη ζωή του προέδρου. Ο διστακτικός αντιπρόεδρος, που ήταν η γλάστρα του Ρούσβελτ, έγινε ένας αποφασιστικός ηγέτης. Κράτησε όλο το επιτελείο του προηγούμενου προέδρου, αλλά έδωσε μία ρητή εντολή: τις αποφάσεις θα τις έπαιρνε ο ίδιος. Η δική τους δουλειά, ήταν να τον υποστηρίζουν.

Ο άνθρωπος που έριξε την πυρηνική βόμβα

Ανήμερα των 61ων γενεθλίων του, στις 8 Μαΐου του 1945, ο Τρούμαν βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσει την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας. Ήταν η μέρα γνωστή ως V-E Day (Victory in Europe Day), δηλαδή η «Μέρα της νίκης στην Ευρώπη». Ο αγώνας για την Αμερική, βέβαια, κρατούσε ακόμα, καθώς οι Ιάπωνες πολεμούσαν σκληρά σε κάθε μέτωπο. Η νίκη ήταν βέβαιη, αλλά ο Τρούμαν πήρε την ολέθρια απόφαση. Δύο πυρηνικές βόμβες εκτοξεύτηκαν και ισοπέδωσαν τις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι στις 6 και 9 Αυγούστου αντίστοιχα. Ο άνθρωπος που «έκανε καριέρα», μαχόμενος το Εθνικό Πρόγραμμα Άμυνας, ήταν αυτός που είπε «ναι» στο πιο καταστρεπτικό σχέδιό του.

Παρά τις τεράστιες αντιδράσεις, που προκάλεσε παγκοσμίως η απόφασή του, ο ίδιος ο Τρούμαν υποστήριζε την επιλογή που έκανε, μέχρι το τέλος της ζωής του. Πίστευε ότι με αυτό που έκανε, έσωσε εκατομμύρια ζωές, που θα χανόντουσαν αν συνεχιζόταν ο πόλεμος. Πάντα οικονόμος, δεν ξέχασε ούτε στιγμή, ότι τα έξοδα του πολέμου ήταν υπέρογκα και αν αναγκαζόταν να διατάξει εισβολή στην Ιαπωνία, η οικονομία των Η.Π.Α. θα γονάτιζε, ή τουλάχιστον αυτό υποστήριζε ως δικαιολογία. Στις 13 Αυγούστου του 1945, η Ιαπωνία παραδόθηκε. Ο θρίαμβος της νίκης δεν ήταν αρκετός, για να επισκιάσει την παγκόσμια κατακραυγή για τον βομβαρδισμό. Ο Τρούμαν δεν βγήκε κερδισμένος απ’ την αναμέτρηση.

Ο «σοσιαλιστής» και αντι-ρατσιστής Αμερικάνος πρόεδρος

Αν δεν είχε ρίξει τις πυρηνικές βόμβες, το προφίλ του θα ήταν εντελώς διαφορετικό και σίγουρα πιο συμπαθητικό.

Ο Τρούμαν κατέθεσε πρόταση για δημόσιο σύστημα υγείας, που θα κάλυπτε σχεδόν όλους τους Αμερικανούς και για αυτό κατακρίθηκε έντονα.

Ο Τρούμαν προκάλεσε και με μια σειρά αντιρατσιστικών μέτρων, που κόντεψαν να του στοιχίσουν την επανεκλογή του το 1948.

«Αηδιάζω, όταν ακούω, ότι στο Μισισιπή πετάνε τους Νέγρους στρατιώτες, που μόλις γύρισαν απ’ τον πόλεμο, έξω απ’ τα φορτηγά του στρατού και τους ξυλοκοπούν», είχε δηλώσει, όταν ανακοίνωνε την πρόθεσή του, να σταματήσει τον φυλετικό διαχωρισμό στις ένοπλες δυνάμεις.

Έκανε την πρόθεσή του πραγματικότητα τον Ιούλιο του 1948. Ο Τρούμαν «πάτησε πόδι» και έκανε ένα τεράστιο βήμα ενάντια του ρατσισμού.

Το Δόγμα του Τρούμαν

Ο πρόεδρος, που για τους Αμερικάνους προσέγγιζε επικίνδυνα στο σοσιαλισμό, ήταν ο ίδιος που ηγήθηκε του πολέμου εναντίον του κομμουνισμού.

Υπό την επίβλεψή του, ξεκίνησε το Σχέδιο Μάρσαλ, που «έριχνε χρήμα» στην κατεστραμμένη Ευρώπη, για να ορθοποδήσει μετά τον πόλεμο. Για να δικαιολογήσει την απόφασή του, είπε ότι ο κομμουνισμός «ανθίζει» σε οικονομικά ασθενείς περιοχές. Την ίδια λογική, ακολούθησε και το «δόγμα» του Τρούμαν το 1947, που προέβλεπε την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη της Ελλάδας και της Τουρκίας, δηλαδή χωρών που «ταλαντευόντουσαν» μεταξύ καπιταλιστικής δύσης και κομμουνιστικής ανατολής.

Οι αποφάσεις και τα μέτρα του Τρούμαν ενίσχυσαν αποφασιστικά τις κυβερνητικές δυνάμεις στον ελληνικό εμφύλιο. Τα 400 εκατομμύρια δολάρια που έστειλαν οι ΗΠΑ, εξασφάλισαν αργότερα, το 1952, την ένταξη της Ελλάδας στον οργανισμό του ΝΑΤΟ. Ο άλλοτε πολέμιος του σπάταλου προγράμματος της Εθνικής Άμυνας, ξόδευε το μεγαλύτερο μέρος του κρατικού προϋπολογισμού, για να καλύψει τις ανάγκες του Ψυχρού Πολέμου.

Στις 14 Μαΐου του 1948, λίγο πριν από τις αμερικάνικες εκλογές, ο Τρούμαν αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ. Όταν του επισήμαναν ότι, έτσι θα κατέρρεαν οι διπλωματικές σχέσεις με τα αραβικά κράτη και τα πετρέλαιά τους, ο Τρούμαν απάντησε ότι «είχε πολύ λίγους Άραβες ψηφοφόρους».

Πόλεμος της Κορέας. “Ο πόλεμος του κυρίου Τρούμαν”

Στις εκλογές του 1948, κατάφερε να αδράξει τη νίκη την τελευταία στιγμή. Ο Τρούμαν δεν υπήρξε ποτέ δημοφιλής πρόεδρος και οι μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις, δεν ωφέλησαν καθόλου τη δημοτικότητά του. Ο αγώνας του Τρούμαν εναντίον του κομμουνισμού, τον οδήγησε το 1950 στον πόλεμο της Κορέας, όπου η κομμουνιστική Βόρεια Κορέα επιτέθηκε εναντίον της φιλο-αμερικάνικης Νότιας. Αποφάσισε τη συμμετοχή της Αμερικής, παρακάμπτοντας το Κογκρέσο, κίνηση που αποδείχτηκε τεράστιο σφάλμα. Ο πόλεμος ονομάστηκε ανεπίσημα «πόλεμος του κυρίου Τρούμαν» και ο πρόεδρος κατηγορήθηκε, για καθετί που πήγαινε στραβά κατά τη διάρκειά του.

Όταν, ο Τρούμαν απέλυσε τον στρατηγό Ντάγκλας Μακάρθουρ, τον οποίο είχε τοποθετήσει ο ίδιος αρχηγό του εκστρατευτικού σώματος, η κοινή γνώμη θεώρησε, ότι ο Μακάρθουρ χρησιμοποιήθηκε ως αποδιοπομπαίος τράγος. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, ο Τρούμαν δεν είδε «άσπρη μέρα». Στις 15 Ιανουαρίου του 1953, ανακοίνωσε ότι θα αποσυρόταν απ’ την πολιτική, έχοντας υπηρετήσει ως πρόεδρος για οχτώ χρόνια. Αρνήθηκε να μείνει στο κυβερνητικό μισθολόγιο, γιατί πίστευε ότι θα μείωνε την ακεραιότητα του αξιώματος που κατείχε. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ ζούσε μόνο με τη στρατιωτική σύνταξη που του αντιστοιχούσε, απ’ όταν υπηρέτησε, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το ποσό ήταν μόλις 112,56 δολάρια τον μήνα.

«Αν δεν είχα πουλήσει κάποια ακίνητα, που είχα κληρονομήσει απ’ τη μητέρα μου, θα ήμουν πρακτικά άπορος», είχε πει το 1957, για να περιγράψει τα οικονομικά του προβλήματα. Τον επόμενο χρόνο, το Κογκρέσο αποφάσισε ότι θα παρέχεται σύνταξη στους πρώην προέδρους, αξίας 25.000 δολαρίων. Είναι πολύ πιθανό, η απόφαση να ελήφθη αποκλειστικά για την ενίσχυση του Τρούμαν.

Ο ιστορικός Ντάνιελ Μακόι έγραψε τα εξής: «Αν δει κανείς τα πράγματα απ’ τη σκοπιά του Τρούμαν, κατάφερε να αποφύγει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο και προφύλαξε τον ελεύθερο κόσμο απ’ την απειλή του κομμουνισμού. Βέβαια απέτυχε να εξασφαλίσει μία περίοδο συνεχόμενης ειρήνης, δημοκρατίας και ευκαιριών για ιδιωτική ανάπτυξη, που ο ίδιος ήλπιζε να φέρει».

Ο Χάρι Τρούμαν ήταν ένας πρόεδρος με καλές προθέσεις, που βρέθηκε αντιμέτωπος με κάποια απ’ τα κρισιμότερα διλήμματα της σύγχρονης ιστορίας και κατέληξε να κάνει «μια τρύπα στο νερό». Ο Αϊζενχάουερ, που τον διαδέχθηκε, στην τελετή παράδοσης τον περιφρόνησε επιδεικτικά. Την περίοδο του Μακαρθισμού θεωρήθηκε αριστερός, επειδή πίστευε στα κοινωνικά προγράμματα. Αυτός που ξεκίνησε τον Ψυχρό Πόλεμο. Ως ένα βαθμό, οι αποφάσεις του, έδωσαν στον κόσμο τη μορφή που έχει σήμερα.

Ο Χάρι Τρούμαν γεννήθηκε στις 8 Μαΐου του 1884 και πέθανε στην πολιτική απομόνωση στις 5 Δεκεμβρίου του 1972, σε ηλικία 88 ετών.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Να τρώτε λίγα σιτηρά, όχι κρέας την Τρίτη, αυγά και πουλερικά την Πέμπτη». Η πρώτη τηλεοπτική ομιλία αμερικανού προέδρου Τρούμαν έγινε το 1948 και ζήτησε θυσίες για χάρη της Ευρώπης και της Ελλάδας (βίντεο)