Ο Άγιος Βασίλειος που κυκλοφορούσε γυμνός, έκλεβε και έβλεπε το μέλλον

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο καθεδρικός ναός της Μόσχας στο Κρεμλίνο είναι το σημαντικότερο μνημείο της Ρωσίας. Παράλληλα, η εκκλησία με τους ξεχωριστούς τρούλους αποτελεί και σύμβολο της χώρας αφού η εικόνα τους είναι διάσημη σε όλο τον κόσμο. Ο καθεδρικός ναός είναι γνωστός ως του «Αγίου Βασιλείου». Όμως, δεν πρόκειται για τον άγιο από την Καισαρεία, αλλά για ένα Ρώσο.

Οι δύο άγιο-Βασίληδες

Στην Ελλάδα υπάρχει η εντύπωση ότι ο ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο (Μέγα) Βασίλειο της Καισαρείας. Ωστόσο, πρόκειται για άγιο από τη Μόσχα που είχε πάρει το όνομά του προς τιμή του Μέγα Βασιλείου.

Και οι δύο είχαν σημαντικό φιλανθρωπικό έργο για τους φτωχούς. Επίσης, είχαν το θάρρος να τα βάζουν με αυτούς που είχαν πολιτική εξουσία εφόσον αυτό βοηθούσε το έργο τους.

Όμως, κατά τ’ άλλα, οι δύο άγιο-Βασίληδες είχαν λίγα κοινά. Ο εκ της Καισάρειας ήταν από εύπορη οικογένεια, ήταν εξαιρετικά μορφωμένος με μεγάλο πνευματικό έργο, και είχε διατελέσει επίσκοπος. Ο εκ της Μόσχας συνονόματός του ήταν ένας φτωχός και αγράμματος δουλοπάροικος και δεν είχε κανένα εκκλησιαστικό αξίωμα.

Ο Βασίλειος της Μόσχας

Ο Άγιος Βασίλειος «ο Ευλογημένος» γεννήθηκε το 1462 μέσα στον καθεδρικό ναού των Θεοφανείων του Γιελοκόβο που σήμερα αποτελεί τμήμα της πόλης της Μόσχας. Οι γονείς του, Ιάκωβος και Άννα, ήταν δουλοπάροικοι σ’ ένα τσιφλικά.

Ο μικρός Βασίλειος ξεκίνησε την εκπαίδευσή του ως υποδηματοποιός στη Μόσχα. Την εποχή εκείνη στη Ρωσία, οι εκπαιδευόμενοι ήταν ουσιαστικά δούλοι του τεχνίτη που τους εκπαίδευε. Δεν ήταν ελεύθεροι να φύγουν όποτε ήθελαν.

Ο άνθρωπος με τις μπότες

Σύμφωνα με το βίο του, ο εργατικός και θεοσεβούμενος νεαρός Βασίλειος έλαβε το δώρο της ενόρασης, το οποίο ανακαλύφθηκε τυχαία. Ένας άνδρας ήλθε στο υποδηματοποιείο όπου δούλευε ο Βασίλειος και παρήγγειλε στον αφέντη του πολλά ζευγάρια μπότες για να τα καλύψει τις ανάγκες του για τις επόμενες δεκαετίες. Ο Βασίλειος χαμογέλασε μόλις άκουσε την παραγγελία.

Όταν ρωτήθηκε από τον αφέντη γιατί χαμογέλασε, ο Βασίλειος απάντησε ότι ο κύριος αυτός δεν θα προλάβαινε να φορέσει κανένα ζευγάρι μπότες που παρήγγειλε αφού θα πέθαινε ξαφνικά την επόμενη μέρα. Αυτό και συνέβη.

Όταν ο Βασίλειος έγινε 16 ετών ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του. Θα μπορούσε να γίνει υποδηματοποιός και να ζήσει άνετα.

Γυμνός ζητιάνος

Αντί γι’ αυτό, άρχισε να κυκλοφορεί στους δρόμους της Μόσχας ως άστεγος ζητιάνος. Μάλιστα, έφθασε στο σημείο να μη φορά ρούχα ακόμη και το χειμώνα όταν χιόνιζε και απέκτησε το παρατσούκλι «Βασίλειος ο Γυμνός» (Vasily Nagoy).

Έτσι, υπέβαλε το σώμα του σε μεγάλες κακουχίες. Μόνο και μόνο ότι έζησε μέχρι 83 ετών (ή 87 σύμφωνα με κάποιες πηγές) αποτελεί θαύμα!

Οι άνθρωποι λυπούνταν τον Βασίλειο και του έδιναν ρούχα και χρήματα. Αυτός όμως τα μοίραζε στους φτωχούς που είχαν ανάγκη από βοήθεια αλλά ντρέπονταν να ζητιανέψουν. Όμως, ο Βασίλειος δεν περιοριζόταν στην ελεημοσύνη.

Κλέφτης καταστημάτων

Συνήθιζε να κλέβει από τα καταστήματα της Μόσχας και μοίραζε χρήματα και προϊόντα σε φτωχούς.

Μάλιστα, στο στόχαστρό του είχε βάλει ιδιαίτερα τους τσιγγούνηδες καταστηματάρχες που δεν έδιναν ποτέ ελεημοσύνη!

Κυκλοφορούσε πάντα με μια χοντρή αλυσίδα δεμένη γύρω από το γυμνό του σώμα. Με τον τρόπο αυτό ήταν σαν να τιμωρούσε τον εαυτό του για τις κλοπές που έκανε. Όλος ο κόσμος γνώριζε ότι έκλεβε από τα καταστήματα. Όμως, οι αρχές απέφευγαν να τον συλλάβουν και οι καταστηματάρχες που έκλεβε γίνονταν ρεζίλι γιατί δεν βοηθούσαν τους φτωχούς.

Ήταν μία εκκεντρική ζωή και γι’ αυτό έγινε γνωστός και ως «σαλός για τον Χριστό». Εκτός από το χάρισμα της προφητείας, λέγεται ότι ο Βασίλειος μπορούσε ένα θεραπεύει ασθενείς. Ως αποτέλεσμα απέκτησε φήμη «αγίου ανθρώπου» και πολλοί ήθελαν να τον γνωρίσουν.

Ιβάν ο Τρομερός

Ένας από τους θαυμαστές του ήταν και ο Ιβάν ο Τρομερός. Ο αιμοσταγής τσάρος, που σ’ ένα ξέσπασμα οργής σκότωσε τον γιο και διάδοχό του, υπολόγιζε μόνο τη γνώμη του Βασιλείου. Τον τιμούσε και ταυτόχρονα τον φοβόταν γιατί σύμφωνα με την αγιολογία του Βασιλείου γνώριζε ότι αυτός μπορούσε να διαβάσει τι έκρυβαν μέσα στις καρδιές και τις σκέψεις τους οι άνθρωποι.

Το αποτέλεσμα ήταν ο Βασίλειος να είναι ο μόνος άνθρωπος που μπορούσε να ψέξει τον Ιβάν τον Τρομερό για τα αρνητικά του και να τον συμβουλεύσει να διορθωθεί, δίχως να φοβάται ότι θα τον σούβλιζε ζωντανό!

Όταν ο Βασίλειος αρρώστησε βαριά λίγο πριν από το θάνατό του, ο ίδιος ο Τσάρος τον επισκέφτηκε. Πέθανε στις 2 Αυγούστου 1552 ή 1557, και ο Μητροπολίτης Μόσχας, Μακάριος (μετέπειτα άγιος) τέλεσε την κηδεία του με πολλούς κληρικούς. Το 1555 ο Ιβάν ο Τρομερός ξεκίνησε να αναγείρει ένα μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό στο διοικητικό κέντρο της Μόσχας, το Κρεμλίνο, για τον εορτασμό της κατάκτησης του Καζάν.

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου

Ο Βασίλειος είτε τάφηκε στο ναό που ήταν υπό ανέγερση, είτε ο ναός άρχισε να χτίζεται γύρω από τον τάφο του. Αγιοποιήθηκε επίσημα το 1588. Τότε ο χώρος του τάφου του διαμορφώθηκε στο δέκατο παρεκκλήσιο του καθεδρικού ναού της Μόσχας. Αν και είχε επίσημα αφιερωθεί στην Αγία Τριάδα, γρήγορα έγινε γνωστός ως του «Αγίου Βασιλείου».

Έτσι είναι κυρίως γνωστός σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε φορά που γίνεται λειτουργία στο ναό μνημονεύεται ο Άγιος Βασίλειος.

Σήμερα είναι ένας από τους πιο σεβαστούς Ρώσους αγίους και η μνήμη του τιμάται στις 2 Αυγούστου.