Ο αεροπορικός άθλος των Παπαδάκου και Αδαμίδη. Το 1928 έφτασαν Παρίσι μέσω Β. Αφρικής

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Οι αεροπόροι στρατού Συνταγματάρχης Χρήστος Αδαμίδης και Υπολοχαγός Ευάγγελος Παπαδάκος εμπνευσμένοι από τους μεγάλους αεροπορικούς άθλους της εποχής τους δε θέλησαν να υστερήσουν σε δόξα.

Αποφάσισαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο με το αεροπλάνο τους ΕΛΛΑΣ σε μια δύσκολη αεροπορική εποχή για την Ελλάδα. Καθημερινά τις ημερήσιες εφημερίδες απασχολούσαν πτώσεις αεροπλάνων, που είχαν απογειωθεί από τα αεροδρόμια Φαλήρου και Τατοΐου.

Οι αιτίες πτώσης αεροπλάνων

Σύμφωνα με τους δημοσιογράφους της εποχής, οι πτώσεις οφείλονταν στις περικοπές. Η χώρα είχε εξέλθει από τη Μικρασιατική καταστροφή με σοβαρά οικονομικά προβλήματα και οι περικοπές στα κρατικά κονδύλια ξεπερνούσαν σε ποσοστό το 50%.

Οι κυβερνήσεις προμηθεύονταν αεροπλάνα παλαιού τύπου με σοβαρά τεχνικά προβλήματα και με δυσκολία στην προμήθεια ανταλλακτικών. Τα ένδοξα κατορθώματα των Ελλήνων αεροπόρων στους βαλκανικούς πολέμους είχαν ξεχαστεί και το μόνο που απασχολούσε το κοινό ήταν οι πτώσεις των αεροπλάνων.

Το πτητικό μέσο και οι άνθρωποι

Το αεροπλάνο ΕΛΛΑΣ το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την επίτευξη του άθλου, ήταν γαλλικής κατασκευής, τύπου Μπρεγκέ 19 (Breguet 19).

Στο αεροπλάνο πιλότος ήταν ο υπολοχαγός Ευάγγελoς Παπαδάκος με τον Συνταγματάρχη Χρήστο Αδαμίδη ως παρατηρητή.

Ο Αδαμίδης ένα έτος πριν -το 1927- είχε οριστεί διοικητής της αεροπορικής υπηρεσίας στρατού. Υπήρξε από τους πρωτοπόρους της ελληνικής αεροπορίας καθώς βρισκόταν μεταξύ των τριών πρώτων αξιωματικών (Καμπέρος, Μουτούσης και Αδαμίδης) που είχαν σταλεί στη Σχολή Henry Farman στο Ετάμπ κοντά στο Παρίσι, τον Δεκέμβριο του 1911 για αεροπορική εκπαίδευση.

Είχε γίνει χειριστής το 1912 και αποστρατεύτηκε με το βαθμό του υποστρατήγου το 1943. Ο Παπαδάκος είχε γίνει χειριστής το 1921 και αποστρατεύτηκε το 1931 με το βαθμό του Επισμηναγού.

Το ταξίδι αρχίζει

Οι Παπαδάκος και Αδαμίδης απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο του Τατοΐου στις 5 το πρωί της 8ης Ιουνίου 1928. Δεν είχε ακόμα ξημερώσει, ήταν απόλυτο σκοτάδι. Ο χειριστής Ε. Παπαδάκος που κρατούσε ημερολόγιο έγραψε για την απογείωση:

“…Η απογείωσίς μας υπήρξε πραγματικώς επικίνδυνη. Παρ’ ολίγον, δηλαδή, να χάσουμε το παν, προτού καν αρχίσωμε. Όλοι οι φόβοι του κ. διοικητού ήσαν δικαιολογημένοι, ακριβώς όπως τους εξέφραζε από ημερών. Το υπερβολικόν βάρους του αεροπλάνου μας κατέστησε δυσκολωτάτην την ανύψωσιν.

Εκολλήσαμε και εξεκολλήσαμε δυο φορές. Μπορούσε ν’ ανατιναχθούμε με την βενζίναν σ’ ένα φρικτό πυροτέχνημα και όλη μας η προσπάθεια να μείνη ως μία τραγική απόπειρα…”.

Ακολουθώντας την διαδρομή Σούνιο, Χίο, Ρόδο, Κύπρο, Αλεξανδρέττα προσγειώθηκαν στο Χαλέπι. Από εκεί συνέχισαν για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όμως παρά το γεγονός πως το ταξίδι φάνηκε να πραγματοποιείται χωρίς προβλήματα, εύκολο δεν ήταν!

Οι αεροπόροι είχαν να αντιμετωπίσουν τον τρομερό καύσωνα, 48 βαθμούς κελσίου, ενώ το αποθηκευμένο νερό που είχαν ήταν τόσο ζεστό που δεν μπορούσαν να το πιούν.

Οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας

Όταν προσγειώθηκαν στην Αλεξάνδρεια έτυχαν λαμπρής υποδοχής. Την εποχή εκείνη το ελληνικό στοιχείο της Αιγύπτου ήταν πολυπληθέστατο.

Με την προσγείωση των δύο Ελλήνων αεροπόρων, οι Έλληνες της Αιγύπτου άρχισαν να διενεργούν έρανο για συγκέντρωση χρημάτων για αγορά νέων αεροπλάνων. Από τον έρανο αυτό που άρχισε την ημέρα της προσγείωσης και διήρκεσε μέχρι τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους συγκεντρώθηκαν 50 χιλιάδες λίρες!

Ο Έλληνας ομογενής Φιλιππόπουλος είχε προσφέρει 20 χιλιάδες δραχμές ενώ ο Κώτσικας πρόσφερε 2 χιλιάδες αγγλικές λίρες για την αγορά ενός αεροπλάνου. Λίγο καιρό πριν ο ίδιος επιχειρηματίας της Αιγύπτου -ο Κώτσικας- είχε προσφέρει δύο αεροπλάνα τύπου “Μπρεγκέ 14” υπέρ της αεροπορίας μας.

Προς Βεγγάζη, Τρίπολη, Αλγέρι και Καζαμπλάνκα

Στη συνέχεια πέταξαν για Βεγγάζη και Τριπολίτιδα σε μια πτήση ιδιαίτερα δύσκολη. Πετούσαν πάνω από έρημες εκτάσεις με τρομερό καύσωνα. Από Βεγγάζη μέχρι Τρίπολη είχαν να αντιμετωπίσουν ανεμοθύελλες και σφοδρούς ανέμους.

Έγραψε ο Παπαδάκος στις 15 Ιουνίου στο ημερολόγιό του:

“Σύννεφα βαρειά και τρυπώνουμε μέσα στα μαύρα σπλάχνα τους, τα ξεσχίζουμε και βγαίνουμε απάνω, στους αιθέρας, χωρίς να διακρίνωμε κάτω τίποτε. Επί δύο ολόκληρες ώρες πετούμε χωρίς το ελάχιστο ίχνος προσανατολισμού. Οπότε εμφανίζονται τα κόκκινα βουνά των άμμων της Λιβύης. Η ζέστη μας λυώνει, και μόνον όταν, κατόπιν σημειώματος του διοικητού, βγαίνουμε λίγο προς την παραλία, βρίσκουμε κάποια σχετική ανακούφιση. Αν επέφταμε εκεί, δεν θα μας εύρισκε κανένας ποτέ…”

Ακολούθησε το Αλγέρι όπου δυσκολεύτηκαν στην προσγείωση καθώς το αεροδρόμιο είχε μικρό διάδρομο. Οι εκεί Γάλλοι και Ιταλοί εντυπωσιάστηκαν με την ευκολία που προσγειώθηκαν. Σειρά είχε η Καζαμπλάνκα στην οποία κατευθύνθηκαν με τρομερές δυσκολίες.

Επί πεντέμισι ώρες πετούσαν μέσα στα σύννεφα σε μια τελείως τυφλή πτήση. Έχασαν την πορεία τους μέσα στο απέραντο νεφέλωμα και όταν τελικώς εξήλθαν από τη νέφωση βρίσκονταν στο ανοιχτό πέλαγος, 50 χιλιόμετρα Βόρειοανατολικά της Καζαμπλάνκας στον Ατλαντικό ωκεανό.

“..Συμφωνούμε, ο διοικητής κ’ εγώ, και κατεβαίνουμε μέσ’ τα όλα, ανοίγουμε τρύπα στα σύννεφα. Καρδιοχτύπι. Συχωράτε μας κι ο Θεός σχωρές σας. Αγωνία θανάτου επί πέντε λεπτά. Όχι περισσότερο, γιατί αίφνης να: ένα βαθύ παιχνιδιάρικο μπλε – είνε ο Ωκεανός. Είχαμε προωθηθή πέραν του σημείου μας, και ο διοικητής μου δίνει τη διόρθωσι των μοιρών. Όπισθεν. Μετά 25 λεπτά είμεθα απάνω ακριβώς από την Καζαμπλάνκα, τον τελευταίο αφρικανικό μας σταθμό”.

Στην Καζαμπλάνκα

Όταν έκαναν διόρθωση της πορείας, προσγειώθηκαν στην Καζαμπλάνκα όπου τους ανέμενε και εκεί λαμπρή υποδοχή.

Εξακόσιες οικογένειες Ελλήνων ζούσαν εκεί έχοντας δική τους εκκλησία και ελληνικό σχολείο. Υπήρχαν Έλληνες και από τις επαρχίες του Μαρόκου όπου ταξίδεψαν για να δουν τους Έλληνες αεροπόρους από κοντά. Από τα βάθη του Μαρόκου έφτασαν Έλληνες ομογενείς που ζητούσαν από τους αεροπόρους να τους κάνουν το τραπέζι. Δεν ήταν ήταν εύποροι, αλλά αγρότες που ζούσαν από το σωματικό τους κάματο.

Καζαμπλάνκα – Παρίσι

Στις 21 Ιουλίου του 1928 στις 06.30 το πρωί απογειώθηκαν από την Καζαμπλάνκα με προορισμό το Παρίσι. Από μόνο του το ταξίδι αυτό αποτελούσε ένα ιδιαίτερο κατόρθωμα. Για το λόγο αυτό αναγγέλθηκε και από τον γαλλικό ημερήσιο τύπο. Επρόκειτο για ένα 12ωρης διάρκειας ταξίδι. Πέρασαν την Ισπανία και τα Πυρηναία όρη με πλήρη διαύγεια της ατμόσφαιρας. Αντίκρυσαν τον τεράστιο κάμπο του Παρισιού να απλώνεται στα πόδια τους κάτω από ιδανικές συνθήκες πτήσης.

Μέλη της γαλλικής κυβέρνησης και αεροπορίας, Έλληνες διπλωμάτες και μέλη της ελληνικής παροικίας είχαν συγκεντρωθεί στο αεροδρόμιο Μπουρζέ προς υποδοχή των Ελλήνων αεροπόρων.

Στις 06.15 ώρα, το ελληνικό αεροπλάνο προσγειώθηκε στο γαλλικό αεροδρόμιο εν μέσω ενθουσιασμού από τους Έλληνες της Γαλλίας.

Ο Γάλλος αεροπόρος Κόστ που είχε απογειωθεί για να συνοδεύσει -τιμής ένεκεν- τους Έλληνες αεροπόρους στο τελευταίο μέρος της πτήσης τους δεν χρειάστηκε να πετάξει μαζί τους για ώρα, αφού μόλις απογειώθηκε συνάντησε το ελληνικό αεροπλάνο που ερχόταν.

Η ακρίβεια της πτήσης, αφού εξαρχής είχε υπολογιστεί να είναι 12ωρη είχε εντυπωσιάσει αφού οι Έλληνες προσγειώθηκαν ένα τέταρτο νωρίτερα από τη συμπλήρωσή της.

Από το Παρίσι οι Παπαδάκος και Αδαμίδης πέταξαν για το Βελιγράδι, το Βουκουρέστι, τη Σόφια την Θεσσαλονίκη και τέλος στην Αθήνα.

Η πτήση των Παπαδάκου, Αδαμίδη, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων ομογενών στις χώρες από τις οποίες διήλθαν, ενώ κατάφερε να μεταβάλλει άρδην την κοινή γνώμη στην Ελλάδα που είχε επισκιαστεί από τις συχνές πτώσεις αεροπλάνων.

Επρόκειτο για μια επιτυχία της Αεροπορίας Στρατού αφού αεροπορικό στόλο συντηρούσε ξεχωριστά το ναυτικό και ο στρατός και δεν είχε ακόμα ενοποιηθεί. Ο αεροπορικός τους άθλος άρχισε στις 8 Ιουνίου 1928 και ολοκληρώθηκε την 1η Ιουλίου του ίδιου έτους διανύοντας περισσότερα από 12.οοο χιλιόμετρα.

Γράφει ο Παπαδάκος: “…Έχουμε κάμη 12.800 χιλιόμετρα εντός 75 ωρών και 35 λεπτών. Καθώς αντικρύζουμε την Πάρνηθα, η καρδιά μας χτυπάει πολύ δυνατά. Το θέαμα του τόσου κόσμου μας ζαλίζει και προσγειούμενοι πέφτουμε στην αγκάλη του πλήθους, χωρίς να ακούμε και να βλέπουμε καθαρά το χαλασμό του λαϊκού συναγερμού”.

(Στην πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης οι αεροπόροι Παπαδάκος και Αδαμίδης της αεροπορίας στρατού με φόντο το αεροπλάνο ΕΛΛΑΣ τύπου Breguet 19, με το οποίο πραγματοποίησαν τον γύρο της Μεσογείου – Αρχείο Στέφανου Μίλεση)