Ντοκουμέντο από τη Σμύρνη του 1919. Το συγκινητικό γράμμα μιας νεαρής Σμυρνιάς σε έναν ναύτη του θωρηκτού “Αβέρωφ” που τον ευχαριστούσε για τη λευτεριά

Στα μάτια των Ελλήνων της Μικράς Ασίας οι στρατιώτες που έφτασαν στη Σμύρνη το 1919 ήταν ήρωες και αρκετοί ήταν καθώς είχαν πολεμήσει σε κρίσιμες μάχες. Τους θαύμαζαν και τους αντιμετώπιζαν ως ελευθερωτές από τον τουρκικό ζυγό, προσδοκώντας την ένωση με την Ελλάδα. Αρκετές ιστορίες και ντοκουμέντα μαρτυρούν αυτή την προσδοκία και την πίστη στα ελληνικά όπλα.    

Μία νεαρή κοπέλα από τον Βουτζά γνώρισε έναν 22χρονο ναύτη του θρυλικού Αβέρωφ που είχε αποβιβαστεί στη Σμύρνη. Τον Ιούλιο του 1919 η κοπέλα του έστειλε ένα γράμμα, στο οποίο του ζητούσε μία φωτογραφία του για να της θυμίζει ότι το θωρηκτό Αβέρωφ τους απελευθέρωσε. Του εξέφραζε όμως και την πικρία της γιατί είχε ξεχάσει να της στείλει τη φωτογραφία του και του ευχόταν να επιστρέψει στη Σμύρνη.

Το γράμμα της Σμυρνιάς στον στρατιώτη

Η κοπέλα με καλή χρήση της ελληνικής γλώσσας και ιδιαίτερο γραφικό χαρακτήρα, που μαρτυρούσε το υψηλό μορφωτικό της επίπεδο, του έγραφε:

Βουτζά, τη 6η Ιουλίου 1919

Σκοπός της παρούσης μου είναι να σας πληροφορήσω ότι ελυπήθην ένεκα δεν εστείλατε σε εμέ μιαν φωτογραφίαν σας. Αλλά δεν πειράζει ίσως νομίζετε ότι θα σας περιπετάξωμαι σε καμιά γωνία για αυτό ως φαίνεται σας έκαμε να μην μου στείλατε.

Αν όμως νομίζετε αυτό, πολύ λανθάνεσθαι διότι αν έχω μιαν φωτογραφίαν σας θα την κρατώ ως φυλαχτό και θα είναι αλησμόνητον ενθύμιον η στολή σας. Συνάμα θα ενθυμούμεθα την ελευθερίαν μας όπου μας έφερε ο Αβέρωφ και μας ξεσκλάβωσε από τα δεσμά των τυράννων Τούρκων.

Λυπούμεθα όπου θα φύγετε είθε γρήγορα να επιστρέψετε εις την αγαπητήν Σμύρνην.

Σας εύχομαι δε όπως γρήγορα απολυθείτε και να επιστρέψετε εις την γενέτειραν πατρίδα σας, εις την αγαπητήν Ζαγοράν.

Σας στέλνω δε το τραγούδι που σας άρεσε και πιστεύω όταν το τραγουδείτε να ενθυμήστε καμιά φορά τον Βουτζά.

Δώσατε τους χαιρετισμούς εις τον εξάδερφόν σας Νίκον και εις τον κ.Στούπαν.

Ταύτα η γνωσθή σας,

Β. Τζ.

Αναμένουσα απάντησην και πιστεύω προτού αναχωρήσεται, να σας επανίδωμεν

Η αποβίβαση των Ελλήνων στη Σμύρνη

Τέλη Απριλίου 1919. Το Συμμαχικό Συμβούλιο στο Παρίσι έδωσε στον Έλληνα πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο εντολή να στείλει ελληνικό στρατό στη Σμύρνη και καταλάβει στρατιωτικά την περιοχή μέχρι και το Βιλαέτι του Αϊδινίου, με σκοπό την τήρηση της τάξης και την προστασία των χριστιανών.

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη νίκη της Αντάντ, οι συμμαχικές δυνάμεις έκαναν συνεδριάσεις στο Παρίσι ώστε να διαπραγματευτούν τη συνθήκη ειρήνης μεταξύ τους, αλλά για να επιβάλλουν όρους στα ηττημένα κράτη, ανάμεσα στα οποία ήταν και η πρώην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στις συνεδριάσεις συμμετείχε ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Ντέιβιντ Λόιντ Τζωρτζ, ο πρόεδρος των Η.Π.Α Γούντροου Γουίλσον, ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζωρζ Κλεμανσώ και ο Ιταλός πρωθυπουργός Βιττόριο Ορλάντο. Όμως, ο Ιταλός πρωθυπουργός ήρθε σε σύγκρουση με τους υπολοίπους εξαιτίας των υπερβολικών διεκδικήσεων του στην Κροατία και στη Μικρά Ασία.

Έτσι, οι σύμμαχοι προτιμούσαν την ελληνική κατοχή της περιοχής παρά την ιταλική, καθώς τη θεωρούσαν επικίνδυνη για τα συμφέροντά τους.

Μετά την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων για ελληνική απόβαση η Ιταλία δεν έφερε αντίρρηση και συναίνεσε.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Διονύσιου Κόκκινου “Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος” ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγραψε προς τους στρατιώτες που θα έκαναν την απόβαση στη Σμύρνη:

“Απεφασίσθη υπό των Μεγάλων Δυνάμεων η δια του ελληνικού στρατού κατάληψις της Σμύρνης και η εξασφάλισης της τάξεως εκεί. Αποστολή τιμητικωτέρα της οποίας σπανίως ανετέθη εις τμήμα του εθνικού στρατού καθ’ όλην την μακράν του ιστορία.

Η συνδιάσκεψις δεν απεφάσισεν ακόμη οριστικώς επί των εθνικών μας διεκδικήσεων, αλλά η τιμή την οποίαν μας κάμνει να μας εμπιστευθή την εξασφάλισιν της τάξεως εις την μητέρα της Ιωνίας, αποδεικνύει ποίαν προς ημάς έχει εμπιστοσύνην και της εμπιστοσύνης αυτής είμαι βέβαιος ότι θα αποδειχθείτε άξιοι. Αι ευχαί του έθνους σας συνοδεύουν”.

Στις 14 Μαϊού 1919, 35 συμμαχικά πλοίο έφτασαν στο λιμάνι της Σμύρνης, όπου έμειναν αγκυροβολημένα. Ανάμεσά τους ήταν και το ιστορικό θωρηκτό Αβέρωφ που είχε καταπλεύσει στην Κωνσταντινούπολη μετά το τέλος του Ά Παγκοσμίου Πολέμου και είχε υψώσει την ελληνική σημαία.

Στρατιώτες άρχισαν να αποβιβάζονται και να λαμβάνουν στρατηγικές θέσεις στην προκυμαία.

Τα ξημερώματα της 15ης Μαΐου έφτασε και η νηοπομπή που βρισκόταν στον κόλπο της Γέρας της Λέσβου και έγινε η απόβαση της Πρώτης Ελληνικής Μεραρχίας υπό τον Συνταγματάρχη Ζαφειρίου στην προκυμαία της Σμύρνης. Ο ελληνικός στόλος έφτασε με δυο υπερωκεάνια και δώδεκα επιβατικά πλοία, ένα αντιτορπιλικό και τέσσερα τορπιλοβόλα, ενώ συνοδευόταν και από τέσσερα βρετανικά αντιτορπιλικά.

Χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας είχαν κατακλύσει την προκυμαία για να υποδεχτούν τον ελληνικό στρατό από τα ξημερώματα. Μόλις είδαν το υπερωκεάνιο “Πατρίς” στο λιμάνι, ξεσηκώθηκαν. Άρχισαν να χειροκροτούν και τραγουδούν τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας, ενώ παράλληλα κουνούσαν με ενθουσιασμό ελληνικές σημαίες.

Για τους Έλληνες της Σμύρνης είχαν έρθει οι λυτρωτές και οι ελευθερωτές τους. Για τους Τούρκους ήταν οι κατακτητές.

Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος ευλογούσε τους φαντάρους που αποβιβάζονταν.

Μια μέρα πριν ο μητροπολίτης είχε πει στο πλήθος που είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται στο λιμάνι: “Αδελφοί το πλήρωμα του χρόνου επέστη. Οι πόθοι των αιώνων εκπληρούνται. Οι έκτακτοι χρόνοι ήγγικαν. Αι μεγάλαι ελπίδες του γένους μας, ο ανύστακτος, ο σφοδρός, ο μύχιος, ο θερμός, ο καίων και φλογίζων ως ο πεπυρακτωμένος σίδηρος τα σπλάχνα μας πόθος προς ένωσιν μετά της μητρός μας Ελλάδος, ιδού κατά τη σήμερον ιστορικήν και αξιομνημόνευτον ημέραν της 1ης Μαΐου γίνεται πράγμα και γεγονός τετελεσμένον… Η αποβίβασις των ελληνικών μεραρχιών εις τα Μικρασιατικά παράλια ήρξατο, το εξωτερικόν φρούριον της Σμύρνης κατελήφθη υπό των ελληνικών στρατευμάτων. Αύριο οι ελευθερωτές μας εισέρχονται… Η μικρά και ένδοξος Ελλάς, μεγενθυνομένη ούτω, θα βαδίση γοργώ τω βήματι προς ένδοξότατον μέλλον… Το ζήτημα ήτο να θέση άπαξ τον πόδα της επί της Μικράς Ασίας και της Θράκης και τον έθηκε πλέον βαρύν. Ζήτω η Μεγάλη μας Πατρίς Ελλάς. Ζήτω η Ελληνική Σμύρνη. Ζήτω ο Βενιζέλος. Ζήτω ο ναύαρχός μας Ηλίας Μαυρουδής. Ζήτω η ένωσίς μας μετά της μητρός Ελλάδος”.

Οι χριστιανοί κάτοικοι της Μικράς Ασίας με την απόβαση του ελληνικού στρατού πήραν ελπίδες ότι δεν θα αργήσει η οριστική προσάρτηση στο ελληνικό κράτος. Όμως, οι Τούρκοι ήταν αποφασισμένοι να αντιδράσουν. Ήδη κατά την πρώτη μέρα της απόβασης σημειώθηκε άγρια συμπλοκή με δυο εύζωνες νεκρούς και 42 έλληνες τραυματίες, ενώ από την τουρκική πλευρά υπήρχαν 5 νεκροί και 16 τραυματίες.

Ο ελληνικός στρατός αποχώρησε ηττημένος στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1922 και ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας καταστράφηκε.

Της Αργυρώς Σαμιώτη

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: «Πού ευρίσκεται η Μονάς σου; Κάπου. Για πού πηγαίνετε; Δεν ξέρω». Οι οδηγίες του Ελληνικού Στρατού στους φαντάρους σε περίπτωση σύλληψης. Το Ατομικό Βιβλιάριο του ’50 διέθετε ακόμη και διαθήκη!