Ντοκουμέντο. Η ιστορική διαταγή του Βελουχιώτη για το σαμποτάζ στoν Γοργοπόταμο. Πως την συνέταξε παρουσία Ζέρβα και Βρετανών

Η ιστορική συνάντηση ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και Βρετανών σαμποτέρ σηματοδότησε την κορυφαία αντιστασιακή πράξη κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στις 25 Νοεμβρίου 1942 .

Η γέφυρα του Γοργοποτάμου φυλασσόταν από 100 ιταλούς και 5 γερμανούς στρατιώτες. Η φρουρά διέθετε βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα και η εξουδετέρωσή της απαιτούσε κεραυνοβόλα ενέργεια.

Ο Δημήτριος Νικ. Δημητρίου έμεινε στην ιστορία με το όνομα Νικηφόρος. Ήταν το αντάρτικο προσωνύμιό του. Ήταν μόνιμος αξιωματικός της Σχολής Ευελπίδων και πολέμησε ως ανθυπίλαρχος κατά των Γερμανών. Από τον Ιούλιο του 1942 πήρε μέρος στη Αντίσταση του ΕΛΑΣ και ήταν ο πρώτος αντάρτης- μόνιμος αξιωματικός.

Πήρε μέρος στην επιχείρηση Γοργοπόταμος και ήταν αυτός που καθόρισε την νίκη καθώς ήταν επικεφαλής της εφεδρικής δύναμης που έκαμψε την αντίσταση της ιταλικής φρουράς.

Ο Νικηφόρος είχε περιγράψει με αυθεντικό τρόπο την σκηνή που ο Άρης Βελουχιώτης υπαγόρευσε την στρατιωτική εντολή για το σαμποτάζ στο Γοργοπόταμο. Η μαρτυρία του περιλαμβάνεται στο βιβλίο  με τίτλο «ΑΝΤΑΡΤΗΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ».  

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ: Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΗ

Η ώρα περνούσε κι έπρεπε να συντομεύουμε. Μαζευτήκαμε στη μικρή τσοπάνικη καλυβούλα. Δυνάμωνε το πικρό δρολάπι. Η πλαγιά γυμνή, όλο πουρνάρι, γυάλιζε υποταγμένη στο επίμονο υγρό στοιχείο που την έδερνε αλύπητα. Οι περισσότεροι τράβηξαν στα ριζά στο πλάτωμα, είχε έλατα ν’ απαγκιάσουν.

Ο Έντυ, ο Κρις, ο Πυρομάγλου, ο Ζέρβας, μπήκαν στη μικρή καλύβα. Φώναξαν και τον Άρη, δε χωρούσαν όμως καλά-καλά ούτε αυτοί που μπήκαν.

Ο Άρης είπε στον Κωστούλα (για τον Κωστούλα θυμάμαι) να μπει κι αυτός στην καλύβα να βγάλει τα χαρτιά. Ο ίδιος κάθησε μισός μέσα μισός έξω στάλαζαν τα νερά της βροχής στο δεξιό ώμο του στο κοντομάνικο πέτσινο που φορούσε το χειμώνα πάντοτε. Για μένα δεν ήταν θέση στην καλύβα.

Δυο μέτρα μπροστά στην πόρτα, λίγο πλάγια, ήταν ένα ισχνό κεδράκι με μια τούφα αστείο φύλλωμα στην κορφή. Υπήρχε ένα λιθάρι στη ρίζα του, για να καθήσει κανείς.

Λοιπόν, κάθησα σ’ αυτό το λιθάρι, με σηκωμένο το γιακά της χλαίνης μου και κατεβασμένα τα πλαϊνά από το δίκωχό μου, συμμαζεμένος μουσκεμένος και κρυαδιασμένος.

Τότε ο Άρης, σάλιωσε πρώτα το τσιγάρο που έστριβε, το άναψε κι άρχισε να υπαγορεύει στον Κωστούλα τη διαταγή για την επιχείρηση.

Έβαλα αυτί. Άρχισε και πήγε ως το τέλος ακόμπιαστα, δεύτερη φορά δε γύρεψε από τον Κωστούλα να του ξαναδιαβάσει πουθενά. Και σιγά-σιγά, παρουσιάστηκε μπροστά μας ολοζώντανη εικόνα της επιχείρησης, απλή και καθαρή η σκέψη του, μια υπόθεση θεμελιωμένη σίγουρα αναβαθμό σε αναβαθμό για να πετύχει, αραδιασμένα όλα μ’ έναν τρόπο τέλειο να βεβαιώνεσαι με πόση εμπιστοσύνη πρέπει να κατεβούμε το βράδυ στο γιγάντιο γεφύρι.

Μέσα στην καλυβούλα δεν ακουγόταν άχνα, μόνο ένα ήσυχο βαβούρισμα η φωνή του Κρις που μετάφραζε στον Έντυ λέξη προς λέξη όσα υπαγόρευε ο Άρης.

Να πώς συγκρατώ την αθάνατη διαταγή:

― Διαταγή Επιχείρησης.

I. Αντικειμενικός σκοπός ―να καταστραφεί η γέφυρα του Γοργοποτάμου.

II. Πληροφορίες

1. Γ ι α  τ ο ν  ε χ θ ρ ό . Ο εχθρός κατέχει το νότιο βάθρο της γέφυρας με

80 άντρες και πλήρη αμυντική οργάνωση της τοποθεσίας (συρματοπλέγματα, χαρακώματα, πολυβολεία από μπετόν αρμέ). Το βόρειο βάθρο με δύναμη 30 άντρες σε αντίσκηνα και μια κωνική σκηνή εκστρατείας. Η οργάνωση της τοποθεσίας εδώ μόλις τώρα αρχίζει. Δυο δίκαννα αντιαεροπορικά, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για πυρά κατά επίγειων στόχων, είναι εγκατεστημένα στην κορφή του λόφου, ανατολικά από το νότιο βάθρο. Άλλες φρουρές κοντά στο στόχο: Λαμίας, μεγάλη δύναμη, και σ’ όλο το μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι Μπράλλο σ’ όλους τους σταθμούς και τα τεχνικά έργα.

2. Γ ι α  τ α  φ ί λ ι α  τ μ ή μ α τ α . Στην επιχείρηση θα συνεργαστούν

α) 150 άντρες του ΕΛΑΣ β) 60 άντρες του ΕΔΕΣ και γ) η βρετανική

αποστολή, 12-14 αξιωματικοί και σαμποτέρ.

III. Κ α τ α ν ο μ ή  α π ο σ τ ο λ ώ ν :

1. Τμήμα του ΕΛΑΣ από 4 ομάδες με τον έφεδρο υπολοχαγό Κωστούλα

θα προσβάλει το νότιο βάθρο

2. Τμήμα του ΕΔΕΣ από 45 άντρες, με τους ανθυπολοχαγούς

Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη θα προσβάλει το βόρειο βάθρο.

3. Δύο ομάδες του ΕΛΑΣ 15 άντρες καθεμιά κι ένας βρετανός σαμποτέρ

σε θέσεις ένα περίπου χιλιόμετρο βόρεια και νότια από τη γέφυρα, με

αποστολή: να υπονομεύσουν τη γραμμή και να εμποδίσουν

προσέγγιση εχθρικών ενισχύσεων.

4. Μια ομάδα του ΕΛΑΣ (15 άντρες), εφοδιασμένοι με δοχεία βενζίνα,

στην ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού Σπερχειού στο δρόμο Φρατζή-

Λαμία.

5. Τμήμα σαμποτέρ από βρετανούς αξιωματικούς, βοηθούμενο από 8 άντρες του ΕΛΑΣ και 4 του ΕΔΕΣ, για την ανατίναξη της γέφυρας.

6. Τμήμα του ΕΛΑΣ 30 άντρες με τον ανθυπίλαρχο Νικηφόρο, γενική εφεδρεία της Διοίκησης.

7. Διοικητής των τμημάτων που θα ενεργήσουν την επίθεση, ο λοχαγός

του Πυροβολικού Μυριδάκης του ΕΔΕΣ.

8. Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ο αρχηγός του ΕΔΕΣ συνταγματάρχης Ναπ. Ζέρβας.

Ακούστηκε αυτού έκπληκτη μέσα στην καλύβα η φωνή του Ζέρβα κι έλεγε: «Ω, αδερφέ Άρη! Γιατί μου τρως ένα βαθμό;»

Ακούγαμε ως εκείνη τη στιγμή κρατώντας την αναπνοή μας. Σιγά-σιγά είχαμε απορροφηθεί. Ήταν σα να είχε αρχίσει κιόλας η επιχείρηση, να παίρναμε μέρος, σα να είχαμε την αγωνία να βεβαιωθούμε για την εξέλιξη, άπλωνε μαγικά μπροστά μας τη μάχη η ήσυχη φωνή του Άρη. Γελάσαμε λοιπόν με τη διαμαρτυρία του Ζέρβα, χαμογέλασε κι ο Άρης «ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας» διόρθωσε κι εξακολούθησε να υπαγορεύει πάλι τη διαταγή:

IV. Ο δ η γ ί ε ς   κ α ι   π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς

1. Έναρξη, ώρα 23 ακριβώς. (25ης Νοεμβρίου 1942)

2. Μέγιστο χρονικό όριο για την εξουδετέρωση της φρουράς: ένα τέταρτο της ώρας.

Πάλι ακούστηκε ξαφνιασμένη η φωνή του Ζέρβα: ― Άρη! Μόνο ένα τέταρτο!

― Πέρα από το τέταρτο θ’ αρχίσουμε να χάνουμε την επιχείρηση –

είπε κοφτά ο Άρης. Και εξακολούθησε:

3. Αριθμός ανατινάξεων που θα χρειαστούν –και γύρισε το κεφάλι του μέσα στην καλύβα. Ο Κρις κατάλαβε και κάτι είπαν με τον Έντυ, ύστερα ο Έντυ είπε «γιες-γιες, θρη ορ φορ» και ο Κρις στον Άρη «τρεις ή τέσσερες». Τέσσερες υπαγόρεψε ο Άρης και πήγε παρακάτω:

4. Οι ομάδες βόρεια και νότια απ’ τη γέφυρα θα ετοιμάσουν αμέσως την υπονόμευση της σιδηροδρομικής γραμμής στις θέσεις τους, αλλά ούτε τις τηλεφωνικές συνδέσεις θα κόψουν ούτε τα πυροδοτικά μηχανήματα θα τοποθετήσουν στη γραμμή πριν πέσει ο πρώτος πυροβολισμός στη γέφυρα. Λεπτομέρεια βασική αυτό.

V. Σ ή μ α τ α   κ α ι  α ν α γ ν ω ρ ί σ ε ι ς

1. Για την κατάληψη του βόρειου βάθρου: μια λευκή φωτοβολίδα.

2. Για την κατάληψη του νότιου βάθρου: μια πράσινη φωτοβολίδα.

3. Κατάληψη της γέφυρας: μια κόκκινη φωτοβολίδα.

4. Η κόκκινη φωτοβολίδα σημείο για τους σαμποτέρ να προχωρήσουν στην εκπλήρωση της δικής τους αποστολής.

5. Ένα μακρόσυρτο σφύριγμα (με κοινή αστυνομική σφυρίχτρα), σημείο ότι οι σαμποτέρ προχωρούν την κάθε φορά κι αρχίζουν το έργο τους. Απανωτά, κοφτά σφυρίγματα, σημείο ότι κάθε ανατίναξη επίκειται.

6. Ολοκλήρωση της καταστροφής της γέφυρας: δυο κόκκινες φωτοβολίδες (υπεύθυνος ο αρχηγός των σαμποτέρ).

7. Τέλος της επιχειρήσεως – αποχώρηση: τρεις πράσινες φωτοβολίδες από το Σταθμό Διοίκησης (υπεύθυνος ο στρατηγός Ζέρβας).

8. Σημεία συγκέντρωσης κατά την αποχώρηση Πλακωτό – Χοντρογιάννη Πριόνια – Μαυρολιθάρι.

― Ξαναδιάβασ΄ την – είπε ο Άρης στον Κωστούλα.

Μέσα στην καλύβα έπαψε και η φωνή του Κρις κι ο Κωστούλας διάβασε.

― Τι άλλο λέτε πως χρειάζεται; – ρώτησε ο Άρης. Για να μην αργούμε!

― Ούτε λέξη, Άρη! Ήσουν έξοχος! – ξέσπασε μ’ ενθουσιασμό ο Ζέρβας

― Μπράβο!

Όλοι ενθουσιασμένοι είμαστε. Και ο Έντυ, ζωηρά, μόλις του ’πε ο Κρις τι έχει να προσθέσει αποκρίθηκε ζωηρά κι αυτός «τίποτα! τίποτα! Πολύ καλό!».

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ: ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

Τότε έφτασε από πίσω νέα διαταγή, στόμα με στόμα.

― Κάθε τμήμα στην αποστολή του! Κάθε τμήμα στην αποστολή του! Γρήγορα! Γρήγορα!

Γέμισε το σκοτάδι νέα αγωνία. Φτάναν τρέχοντας από πίσω οι αντάρτες, διάβαιναν σαν ίσκιοι ο ένας κοντά στον άλλον και χάνονταν μέσα στους θάμνους. «Εδώ! Εδώ!» φώναζαν οι ομαδάρχες. Ρίχτηκαν με τα μούτρα και οι σαμποτέρ και ξεφόρτωναν τα μουλάρια, άρπαζαν στον ώμο τους τα φορτία, κυττάχτηκαν, ότι είναι όλοι κι όλα τους εν τάξει, χάθηκαν κι αυτοί τον κατήφορο από το δεξιό μέρος της ρεματιάς. Μείναμε πίσω, σαν ορφανεμένοι (αλλά χαρούμενοι) η εφεδρεία και η Διοίκηση. Μας έμειναν και τα ξεφόρτωτα μουλάρια. Τα μαζέψανε οι ημιονηγοί τους. Όλα βιαστικά κι εμείς, να τρέξουμε στις θέσεις μας, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη θάρχιζε το πανηγύρι.

Πιάσαμε να κατηφορίζουμε. Στο αριστερό του ποταμού, ήταν η δική μας θέση. Ψάχναμε να βρούμε ένα σημείο κατάλληλο για σταθμό διοίκησης. Φτάσαμε μπροστά μας σ’ ένα εδαφικό εξόγκωμα σα μαστό. Καλά ήταν αυτού. Να και το τεράστιο γεφύρι! Τόδαμε με δέος, θεόρατο, σα φάντασμα, εκεί-δα, μπροστά μας! Σαν ένα υπερφυσικό τέρας, τεντωμένο ανάερα μέσα στο σκοτάδι. Αλληλοσταυρώνονταν παντοδύναμα τα σιδερένια μέλη του. Κυττάξαμε και τα ρολόγια μας – έντεκα η ώρα, παρά δέκα. Χόρευαν και οι καρδιές μας.

― Μπα! Δεν προλαβαίνουν! – είπε αχνά ένας.

― Βγάλε μια ομάδα μπρος για ασφάλεια! – μούπε σιγανά ο Άρης.

Φώναξα από πίσω το Φίλιππο (τι καλό παλληκάρι! Χάθηκε άδοξα) και βγήκε με μισή ομάδα του μπροστά. Στήσαμε και το πολυβόλο πούχαμε κατεβάσει ως εδώ. Γύρισα ύστερα ξανά στο σημείο που είχαν σταθεί ο Άρης, ο Ζέρβας, ο Πυρομάγλου, ο Έντυ, ο Κρις, ο Περικλής, ο Θάνος. Την υπόλοιπη δύναμη της εφεδρείας την καλύψαμε λίγα μέτρα παραπίσω, στο αντιπρανές.

Στάθηκα δίπλα στον Άρη λαχανιασμένος και ιδρωμένος από τα τρεχάματα μπρος πίσω. Κρατούσαμε όλοι την ανάσα μας. Το γεφύρι, απλωμένο σιωπηλό τέρας, σταυρωτές σκιές μέσα στο μαύρο σκοτάδι. Όλοι κρατούσαμε μπρος στα μάτια μας τα ρολόγια μας, φωσφόριζε ζωηρούλα η πλάκα τους. Έντεκα παρά πέντε. Μπα! δεν προλαβαίναμε!

Κάτι είπανε ψιθυριστά οι πιο πέρα. Έντεκα παρά τρία! Και κατόπιν, έντεκα ακριβώς! Άκρα ησυχία παντού – μόνο το βουϊτό του νερού, εκκωφαντικό, ταρακουνούσε τον τόπο.

― Το άσχημο θάναι, άλλοι ν’ αρχίζουν κι άλλοι να μην έχουν φτάσει ακόμα – είπε ένας.

Έντεκα και ένα! Και δύο! Και τρία! Αγωνιούσαμε. Και πέντε! Και τότε! Από τα νότια χύθηκε στην πλαγιά μας τρελό το αγκομαχητό μιας ατμομηχανής.

― Διάολε, αναποδιά! – ζεματιστήκαμε όλοι.

Ένα τραίνο μας χρειαζόταν αυτή την ώρα! «Πέρασε ή δεν πέρασε ακόμα από την ομάδα μας;». Αγωνιούσαμε μήπως έχουμε κάμει λάθος κι έχουν βάλει πριν την ώρα του το πυροδοτικό βατραχάκι και τότε πάει στράφι ο αιφνιδιασμός. «Αλλά, όχι – αναλογίστηκα. ― Εκεί είναι ο Διαμαντής, των αδυνάτων αδύνατο να κάμει τέτοιο λάθος ο Διαμαντής». Και νάτο τότε το τραίνο! Βγήκε σα θύελλα, σαν τελώνιο από τη γαλαρία κι όρμησε φυσομανώντας πάνω από το γεφύρι, πέρασε και πάει, το κατάπιε η νύχτα. Αναπνεύσαμε όλοι!

Αργότερα μάθαμε, πως ήταν γεμάτο κόσμο δυστυχισμένο, σταφύλι μέσα κι όξω και πάνω απ’ τα βαγόνια, ταξίδευαν στη Θεσσαλία και τ’ άλλα ψωμοτόπια να οικονομήσουν μια χούφτα σιτάρι.

Και σχεδόν δεν είχε φτάσει το τραίνο στη θέση της άλλης ομάδας πέρα από τη γέφυρα, αυτή τη στιγμή κροτάλισε ξάφνου ξηρά μια ριπή μπρος μας και δεξιά! «Χα!» λαχταρίσαμε όλοι. Στο νότιο βάθρο! Και είχε αρχίσει να κουνιέται όλη η πλαγιά. Κοιτάξαμε τα ρολόγια μας. Έντεκα και πέντε! Αντιλαλούσαν άγρια τα φαράγγια πίσω μας. Ένα συνεχούμενο μπουμπουνητό ήσαν όλοι μαζί οι πυροβολισμοί, άστραφταν πατ, πατ, και οι αναλαμπές των χειροβομβίδων κι αντιβούιζαν βαρειές οι εκρήξεις τους.

Άρχισαν με μιας και οι σάλπιγγες, «προ-χω-ρεί-τε! προ-χω-ρεί-τε! προ-χω-ρεί-τε!» και τότε τρικύμισαν στεντόρειες ιαχές, «αέραα! αέραα!». Σηκώθηκε η τρίχα μας, άγριο, αθάνατο μεγαλείο!

Δείτε την γέφυρα από ψηλά. Βίντεο του συνεργάτη μας Haanity:

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: : «Έτσι βγήκα στο βουνό». Ο θρυλικός ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ περιγράφει πώς έγινε ο φόβος και ο τρόμος των κατακτητών στη Ρούμελη. Ο Δημήτρης Δημητρίου προερχόταν από φιλοβασιλική οικογένεια και ήταν ο πρώτος μόνιμος αξιωματικός που έγινε αντάρτης