Η πρώτη γυναίκα που έκανε το γύρο του κόσμου σε 72 μέρες. Ήταν πολεμική ανταποκρίτρια και διέλυσε όλα τα σεξιστικά στερεότυπα. Η Νέλλυ Μπλάι που ξεσκέπασε τα άθλια ψυχιατρεία των ΗΠΑ

του ιστορικού και συνεργάτη μας, Κωνσταντίνου Λαγού

Το σχήμα που έχει ένα βαρέλι με πετρέλαιο είναι ίδιo σε όλο τον κόσμο. Αυτό είναι το περίφημο «βαρέλι πετρελαίου» που η τιμή αλλάζει καθημερινά και επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία και κατά συνέπεια την τσέπη όλων μας!

Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το άτομο που πρώτο κατασκεύασε και διέθεσε στην αγορά, το συγκεκριμένο τύπο βαρελιού για πετρέλαιο, είναι μία από τις πιο συναρπαστικές γυναίκες που έζησε στα τέλη του 19^ου και αρχές του 20^ου αιώνα.

Πρόκειται για την Αμερικανίδα δημοσιογράφο Ελίζαμπεθ Σίμαν (Elizabeth Seaman), που έμεινε γνωστή στην ιστορία με το επαγγελματικό της ψευδώνυμο, Νέλλυ Μπλάι (Nellie Bly) (1864-1922).

Υπήρξε πρωτοπόρος στην ερευνητική δημοσιογραφία εφαρμόζοντας καινοτόμες μεθόδους που σήμερα έχουν καθιερωθεί. Η Μπλάι κατάφερε να αναδειχθεί σ’ ένα καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο και μάλιστα σε μία εποχή που ελάχιστες γυναίκες εργάζονταν.

Η Νέλλυ Μπλάι υπήρξε καλλονή και από καλή οικογένεια και έτσι από μικρή είχε πολλές προτάσεις να παντρευτεί και να κάνει αυτό που ήταν φυσιολογικό για τις σύγχρονές της κοπέλες, δηλαδή να φροντίζει την οικογένεια και το νοικοκυριό της.

Κόντρα σε αυτό το μοντέλο, το 1885 η 21χρονη Μπλάι ύστερα από αγώνα κατάφερε να προσληφθεί ως αρθρογράφος σε μία από τις εφημερίδες της πόλης της, του Πίτσμπουργκ στις ΗΠΑ. Έγραφε σε μία στήλη για γυναίκες, για τη μόδα, συμβουλές για το νοικοκυριό και συναισθηματικά προβλήματα καθώς και κοινωνικές εκδηλώσεις.

Όμως πολύ σύντομα η Μπλάι ξεκίνησε από μόνη της να γράφει άρθρα για τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, και κυρίως για τις άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εργατών στα εργοστάσια στο Πίτσμπουργκ, μία από τις πιο σημαντικές βιομηχανικές πόλεις των ΗΠΑ.

Η οργή των ντόπιων βιομηχάνων.

Οι βιομήχανοι της περιοχής, άσκησαν πίεση στον εκδότη της εφημερίδας ώστε η Μπλάι να επανέλθει στα «αθώα γυναικεία θέματά της», ή να τη διώξει. Τότε, από αντίδραση, η Μπλάι κανόνισε να σταλεί ως ανταποκρίτρια στο Μεξικό, την εποχή που η χώρα βυθιζόταν στο χάος, μιας ακόμη εμφύλιας διαμάχης και την εξουσία κατείχε ο δικτάτορας Πορφύριο Ντιάζ.

Η Μπλάι έζησε έξι μήνες στο Μεξικό και έστελνε συγκλονιστικές ανταποκρίσεις, καταγγέλλοντας την κυβέρνηση του Ντιάζ ως τυραννική και αποκαλύπτοντας τα έκτροπά της σε βάρος των Μεξικανών.

Όμως, υποχρεώθηκε να φύγει πριν τη συλλάβουν οι άνδρες του.

Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ το 1887, ο εκδότης της ξεκαθάρισε ότι θα μπορούσε να συνεχίσει να γράφει στην εφημερίδα του μόνο για γυναικεία θέματα. Τότε η Μπλάι άφησε το Πίτσμπουργκ για τη Νέα Υόρκη. Μεγαλύτερη πόλη, σημαντικότερες εφημερίδες, υψηλές προσδοκίες. Αλλά…

Αν και ήταν γνωστή για τις ανταποκρίσεις της από το Μεξικό, κανένας εκδότης δεν την προσλάμβανε γιατί ήταν γυναίκα.

Όταν έφθασε στην εφημερίδα «New York World» εκδότης της ήταν ο Γιόζεφ Πούλιτζερ, που της πρότεινε να κάνει ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ.

Έπρεπε να αποκαλύψει τις απάνθρωπες συνθήκες που υπήρχαν στο μεγαλύτερο ψυχιατρικό ίδρυμα για άπορες γυναίκες στη Νέα Υόρκη. Αυτό θα το έκανε παριστάνοντας την ψυχασθενή ώστε να εισαχθεί.

Πράγματι, η Μπλάι κατάφερε να μπει στο ίδρυμα ως ασθενής με ψεύτικο όνομα και παρέμεινε εκεί για δέκα μέρες.

Στο διάστημα αυτό κατέγραψε τις φριχτές εμπειρίες που βίωναν οι ασθενείς. Αυτές δημοσιεύθηκαν ως σειρά άρθρων στην εφημερίδα «New York World» καθώς και σ’ ένα βιβλίο που έγραψε η Μπλάι, με τον τίτλο «Δέκα μέρες σ’ ένα φρενοκομείο» (Ten Days in a Mad–House).

Η δημοσιογραφική έρευνα της Μπλάι προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον της αμερικανικής κοινής γνώμης και υποχρέωσε την κυβέρνηση να αλλάξει το καθεστώς που ίσχυε στις ψυχιατρικές κλινικές και να βελτιώσει τις συνθήκες νοσηλείας.

Παρά τη μεγάλη της επιτυχία, η Νέλλυ αναζητούσε το επόμενο θέμα που θα εντυπωσίαζε το αναγνωστικό της κοινό και θα εκτόξευε την κυκλοφορία της «New York World». Το 1888 πρότεινε στον εκδότη της να κάνει τον γύρο του κόσμου, όπως ο Φιλέας Φόνγκ και ο υπηρέτης του, ο Πασπαρτού, στο ομώνυμο μυθιστόρημα που είχε κυκλοφορήσει 15 χρόνια πιο πριν.

Μέχρι τότε κανείς δεν είχε δοκιμάσει να κάνει το γύρο του κόσμου όπως στο βιβλίο του Βερν.

Ο εκδότης της Μπλάι δέχθηκε, υπό τον όρο ότι στη διάρκεια του ταξιδιού της θα έστελνε τακτικά ανταποκρίσεις μέσω τηλεγράφου για την εφημερίδα. Πράγματι, η Μπλάι ακολούθησε τη διαδρομή των φανταστικών ηρώων του Βερν και τα φύλλα της «New York World» με τις διηγήσεις των περιπετειών της, κυρίως στην Ινδία και την Κίνα, έγιναν ανάρπαστα.

Στο τέλος πραγματοποίησε το γύρο του κόσμου σε 72 αντί για 80 μέρες!

Η Νέλλυ Μπλάι ήταν η πιο γνωστή δημοσιογράφος στην Αμερική και πηγή έμπνευσης για χιλιάδες κορίτσια.

Όμως το 1895, έκανε κάτι απρόσμενο. Ενώ ήταν 31 χρονών, παντρεύτηκε το μεγαλοβιομήχανο και πολυεκατομμυριούχο Ρόμπερτ Σίμαν.

Ο Σίμαν ήταν τότε 73 χρονών και άρρωστος.

Έτσι, η Νέλλυ Μπλάι-Σίμαν ανέλαβε, ως σύζυγός του, διευθύντρια της εταιρείας του «Iron Clad Co» που παρήγαγε μαζικά κάθε είδους μεταλλικά βαρέλια, δοχεία και κιβώτια για τα αμερικανικά εργοστάσια.

Η Μπλάι στα τέλη του 19^ου αιώνα ήταν μία από τις ελάχιστες γυναίκες στις ΗΠΑ με σημαντική οικονομική ισχύ.

Όμως, η εταιρεία άρχισε να έχει ζημιές για πρώτη φορά.

Οι βιογράφοι της Νέλλυ Μπλάι το αποδίδουν στο γεγονός ότι είχε αυξήσει πολύ τους μισθούς των εργατών στα εργοστάσιά της και επιπλέον έδινε πολλά χρήματα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους αλλά και τη ζωή τους γενικότερα.

Η Μπλάι χορηγούσε επιδόματα στους εργάτες της και χρηματοδοτούσε αφειδώς την ανέγερση κλινικών, παιδικών σταθμών, σχολείων και εκκλησιών για τις οικογένειές τους.

Έχει ειπωθεί ειρωνικά για τη Νέλλυ Μπλάι-Σίμαν ότι διεύθυνε την εταιρεία ως «φιλάνθρωπος και όχι ως καπιταλίστρια».

Είναι προφανές, ότι είχε επηρεαστεί από τις άθλιες συνθήκες των εργατών, στην πατρίδα της στο Πίτσμπουργκ, που τις είχε βιώσει από πρώτο χέρι ως νέα δημοσιογράφος.

Όμως, το αποτέλεσμα ήταν τα προϊόντα που παρήγαγε η εταιρεία της Μπλάι να είναι ακριβότερα σε σχέση με αυτά των ανταγωνιστών της και έτσι να χάνει πελάτες. Επιπλέον, παρά τη δυναμικότητα και την εξυπνάδα της, η Μπλάι δεν είχε καμία εμπειρία στην οικονομική διαχείριση μιας εταιρείας, πόσο μάλλον μία από τις μεγαλύτερες στις ΗΠΑ.

Έτσι, εκτός από τις μεγάλες σπατάλες υπήρχαν και ορισμένα μεγάλα στελέχη της εταιρείας που έχοντας κερδίσει τη εμπιστοσύνη της Μπλάι έκαναν υπεξαιρέσεις στα κεφάλαια της εταιρείας.

Το 1904 πέθανε ο άνδρας της και τότε άρχισε να αποκαλύπτεται η κακή οικονομική κατάσταση της Iron Clad Co.

Σε μία απόπειρα να την αντιμετωπίσει, την ίδια χρονιά η Μπλάι έριξε στην αγορά ένα νέο τύπου μεταλλικού βαρελιού, που προοριζόταν για την αποθήκευση πετρελαίου και χωρούσε 55 γαλόνια. Παρά το γεγονός ότι σύντομα το βαρέλι αυτό καθιερώθηκε στις ΗΠΑ και αργότερα σε όλο τον κόσμο, η εταιρεία δεν απέφυγε τελικά τη χρεοκοπία.

Η Μπλάι τότε επέστρεψε στην εργασία που ήξερε να κάνει καλύτερα, αυτή της ερευνήτριας-δημοσιογράφου.

Μόλις ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, το 1914, πήγε ως πολεμική ανταποκρίτρια στο μέτωπο που είχε ανοίξει μεταξύ Αυστριακών και Σέρβων.

Ήταν η πρώτη γυναίκα δημοσιογράφος και μία από τους πρώτους ξένους που έστειλαν ανταποκρίσεις από το μέτωπο. Κάποια στιγμή οι Αυστριακοί τη συνέλαβαν και θα την εκτελούσαν ως κατάσκοπο αλλά γλύτωσε.

Μετά τον πόλεμο επέστρεψε στις ΗΠΑ όπου και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα το 1922.

αρχική φωτογραφία: Η Νέλλυ Μπλάι μετά τον γάμο της στον Σίμαν (δεξιά). (Πηγή: Wikipedia)

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η πρώτη γυναίκα συγγραφέας που έσπασε όλα τα ταμπού. Τα έργα της έγιναν ταινίες, δεν παντρεύτηκε ποτέ και ο θάνατός της παραμένει μυστήριο