“Να σου πω τον καφέ”; Ανοιχτόχρωμο φλιτζάνι, ευχάριστα νέα – πολλές φουσκάλες, θα πάρεις λεφτά. Τα μυστικά της καφεμαντείας και οι σύγχρονες μάντισσες. Γιατί οι Σμυρνιές θεωρούνταν οι καλύτερες καφετζούδες

“Μεγάλη πόρτα θα διαβείς, δρόμο θα κάνεις, θα παντρευτείς, λεφτά θα πάρεις”. Είναι οι πιο γνωστές εκφράσεις που χρησιμοποίησαν διαχρονικά οι “καφετζούδες ή φλιτζανούδες” για να προσελκύσουν το κοινό τους. Διέδιδαν ότι έχουν το χάρισμα να διαβάζουν το μέλλον μέσα από τα σχήματα που κάνει ο ελληνικός καφές, όταν στεγνώσει το κατακάθι μέσα στο φλιτζάνι και δημιούργησαν τη δική τους μικρή ή μεγάλη πελατεία.

Σύμφωνα με τον λαογράφο Τάσο Αθανασόπουλο: “Η καθημερινή χρήση του καφέ ήρθε στην Ελλάδα από τα παράλια της Μικράς Ασίας με τους πρόσφυγες και γι΄αυτό οι Σμυρνιές θεωρούνται οι καλύτερες καφετζούδες”. 

Είναι μια “τέχνη” που αν και αμφισβητήθηκε έντονα, εξαπλώθηκε ραγδαία γιατί κάλυπτε την φυσική περιέργεια ή την ανάγκη του κόσμου να μάθει το μέλλον του.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι καφετζούδες καταγγέλθηκαν ότι εκμεταλλεύονταν τους αφελείς, αλλά υπήρχαν και θερμοί υποστηρικτές που θεωρούσαν την καφεμαντεία “επιστήμη” και κρέμονταν από τα χείλη της εκάστοτε “μάντισσας”.

Τι είναι όμως η καφεμαντεία; Από που προήλθε και ποιοι λαοί ήταν οι πρώτοι που την εφάρμοσαν; Υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που τεκμηριώνουν το “χάρισμα” και αναλύουν την τέχνη από τα πρώτα στάδια ανακάλυψης του καφέ.

Στην Κίνα “διάβαζαν” τα φλιτζανάκια τσαγιού

Έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Κίνα, όπου οι Κινέζοι διάβαζαν τα φύλλα του τσαγιού. Στην αρχή αυτή η τέχνη ξεκίνησε από τους μοναχούς που έπιναν τσάι σε φλιτζανάκια με σχήμα καμπάνας. Πριν από αυτό όμως λένε ότι οι μοναχοί ερμήνευαν τα σχέδια που σχηματίζονταν μέσα στις καμπάνες των ναών. Έτσι τα φλιτζανάκια χωρίς χερούλι στο σχήμα καμπανούλας που χρησιμοποιούσαν, συνδέθηκαν με το «διάβασμα» της καμπάνας.

Στη Δυτική Ευρώπη οι πρώτοι «μάντεις» του φλιτζανιού εμφανίστηκαν στη Γαλλία και τη Γερμανία. Όμως, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως τα Βαλκάνια, η παράδοση αυτή υπήρχε πολύ νωρίτερα.

Ο λαογράφος Τάσος Αθανασόπουλος εξηγεί:«Η καφεμαντεία ήταν η πιο εύκολη τεχνική μαντείας και οι παλιές νοικοκυρές στη γειτονιά συνήθιζαν μετά τον πρωινό καφέ τους να ζητούν από την «ειδική» της παρέας να αναποδογυρίσει το φλιτζάνι και να ρίξει μια ματιά στα μελλούμενα».

Η προετοιμασία της καφετζούς: Ο καφές πρέπει να ψηθεί σε σιγανή φωτιά. Ρίχνουμε τον καφέ στο μπρίκι με το νερό, τον ανακατεύουμε και τον σερβίρουμε στο φλιτζάνι, μόλις φουσκώσει, αλλά χωρίς να βράσει. Πριν πιείτε τον καφέ σας, τον «μελετάτε» – εκφράζετε δηλαδή μέσα σας το ερώτημα στο οποίο θέλετε απάντηση. Αφού τον πιείτε, γυρίζετε κυκλικά το φλιτζάνι δυο τρεις φορές για να διαλυθεί το κατακάθι και μετά το αναποδογυρίζετε στο πιατάκι, όπου θα το αφήσετε ώσπου να στεγνώσει ο καφές στα τοιχώματα –περίπου 5 λεπτά. Τώρα είστε έτοιμοι για το «διάβασμα»!

Συνήθως, πριν γυρίσει το φλιτζάνι, η καφετζού θα πει από μέσα της το όνομα του ενδιαφερόμενου και το όνομα της μητέρας του και θα παρακαλέσει να έχει ευνοϊκά μελλούμενα.

Η γεωγραφία του φλιτζανιού

Οι καφετζούδες διατείνονται ότι οι πληροφορίες του φλιτζανιού ισχύουν για ένα περίπου χρόνο και ανάλογα με τη θέση του συμβόλου μέσα στο φλιτζάνι “δείχνουν”πόσο κοντινό ή μακρινό θα είναι το γεγονός. 

Όσο πιο κοντά στο χείλος βρίσκεται το σύμβολο, τόσο πιο γρήγορα θα συμβεί αυτό που βλέπουμε: μπορεί να είναι σήμερα ή μέχρι 2-3 εβδομάδες. Προχωρώντας την ανάγνωση προς τον πάτο, απομακρύνεται και ο χρόνος που υποτίθεται θα εμφανιστούν τα γεγονότα.

Στον πάτο εμφανίζονται τα πιο μακρινά γεγονότα, που μπορεί να απέχουν μέχρι 11-12 μήνες. Ξεκινάμε την ανάγνωση από την πλευρά που είναι το χερούλι, ακολουθώντας τη φορά του ρολογιού.

Τα σύμβολα κοντά στο χερούλι αντιπροσωπεύουν γεγονότα που μπορεί να συμβούν άμεσα, ενώ όσο προχωράμε κυκλικά την ανάγνωση τα γεγονότα απομακρύνονται χρονικά. Τα σύμβολα που εμφανίζονται αριστερά από το χερούλι αφορούν το παρελθόν.

Η πλευρά του φλιτζανιού στην οποία βρίσκεται το χερούλι αντιστοιχεί στην προσωπική μας ζωή, ενώ η απέναντι πλευρά αντιστοιχεί στην κοινωνική ζωή και στα απρόοπτα.

Οι “ειδικοί” πάντως λένε πως όσο πιο ανοιχτόχρωμο είναι το φλιτζάνι τόσο πιο ευχάριστα θα είναι τα νέα.

Επίσης, οι πολλές φουσκάλες στην επιφάνεια σημαίνουν περισσότερα λεφτά!

Πηγή: Συνέντευξη του Τάσου Αθανασόπουλου, Λαογράφου και μέλους της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας στη Νέλλη Παρασκευοπούλου

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Όταν η σοκολάτα άξιζε όσο το χρυσάφι. Με 100 κόκους αγόραζες ένα σκλάβο, με 10 ένα κουνέλι. Τα παιδιά που ακόμη και σήμερα εργάζονται με συνθήκες δουλείας στις φυτείες κακάο…