«Μού γράφης ότι με καλεί ο Βενιζέλος, να του πης εκ μέρους μου να πάη στο διάβολον το τετράποδο κτήνος». Τα παθιασμένα γράμματα από έλληνες μετανάστες την εποχή του Εθνικού διχασμού

Το κείμενο έστειλε ο αναγνώστης μας

Αργύρης Σακοράφας

Μεταπτυχιακός Φοιτητής Ιστορίας

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού, οι έλληνες μετανάστες δεν έμειναν  ανεπηρέαστοι από τις ακραίες εσωτερικές αντιπαραθέσεις.

Η κόντρα μεταξύ Βενιζελικών και Φιλοβασιλικών επεκτάθηκε και στην ελληνική διασπορά κυρίως στις Η.Π.Α.  και στην Αυστραλία όπου το ελληνικό στοιχείο ήταν εντονότερο ενώ η πολιτική αναταραχή στην Ελλάδα απασχόλησε και τις Συμμαχικές χώρες, οι οποίες ευελπιστούσαν στην είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο με το μέρος τους. Παράλληλα, ο τύπος κατέκρινε συνεχώς την ουδετερότητα της Ελλάδας, όπως φαίνεται και στο σατιρικό σκίτσο της φωτογραφίας που δημοσιεύτηκε σε Αυστραλιανή εφημερίδα.

Το γράμμα του Παν. Δημόπουλου, κατοίκου Βοστώνης που εντοπίζεται στο Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών (Φάκελος Α/5/Ι) αποτελεί δείγμα του τεταμένου διχασμού που επικρατούσε και στις ελληνικές κοινότητες της αντίπερα όχθης του Ατλαντικού.

«Boston Mass. τη 15^η Αυγούστου 1918

Εξάδελφε Παναγιώτη,

Υγιαίνω του όπερ και δι’ υμάς ποθώ. Προ ολίγων ημερών έλαβον επιστολήν σου εν ή μου γράφης ότι έλαβες τάς επιστολάς μου. Μού γράφης ότι με καλεί ο Βενιζέλος, να του πης εκ μέρους μου να πάη στο δίαβολον το τετράποδο κτήνος. Όταν θέλη πόλεμο ας πάρη ένα γκρά (σ.σ. εννοεί το τυφέκιο Gras) να πάη να πολεμήση και όχι να βάξει τον εργατικό κόσμο ευτού να φονεύεται διά να βγάλη αυτός χρήματα μαζί με την κομπανία του. Οι Έλληνες της Αμερικής καίτοι κατ’ ανάγκην στρατολογούνται εδώ ουδέποτε θα έλθουν στην Ελλάδα εφ’ όσον κυβερνά το γουρούνι ο Βενιζέλος. Πρόκειται τώρα να στρατολογήσουν και εμέ εδώ, αλλά εφ’ όσον εγώ είμαι ζωντανός, ουδέποτε θα πολεμήσω υπέρ κτηνανθρώπων κυβερνητών. Λυπούμαι πολύ δια την καταστροφήν που επέφερε εις τον ευτού και έξω Ελληνισμού ο μοιτραλίας Βενιζέλος, αλλά δεν θα ζήση πολύ ένα δύο έτη, θα το βρη αυτό που ζητά. Από υγεία ήμεθα καλά εδώ μόνον χρήμα δεν δυνάμεθα να απαιτήσωμεν καίτοι μεταχειριζόμεθα παν το δυνατόν. Έτερον δεν έχω να σου γράψω επί του παρόντος. Χερετισμούς από εμέ σε όλους ευτού. Σε χαιρετώ

Ο Εξάδερφος σου Παν. Δημόπουλος.»

Όπως φαίνεται ξεκάθαρα από την επιστολή, ο Δημόπουλος κατηγορεί τον Βενιζέλο για την κατάσταση στην Ελλάδα και αρνείται να επιστρέψει για να πολεμήσει. Ο Δημόπουλος δεν είναι απλά ένας μετανάστης, δυσαρεστημένος με την πολιτική του Βενιζέλου. Διακατέχεται από μία τεράστια εχθρικότητα προς το πρόσωπο του Βενιζέλου, η οποία φαίνεται στις εκφράσεις που χρησιμοποιεί: «να πάη στο δίαβολον το τετράποδο κτήνος», «το γουρούνι ο Βενιζέλος». Δεν διστάζει να τον καταραστεί («δεν θα ζήση πολύ ένα δύο έτη, θα το βρη αυτό που ζητά») και τον χαρακτηρίζει μητραλοία (αρχ.: αυτός που χτυπάει την μητέρα του, χρησιμοποιήθηκε συχνά για να χαρακτηρίσει αυτόν που προδίδει την πατρίδα).

Ο Δημόπουλος δεν ήταν ο μόνος Έλληνας της Αμερικής που εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του μέσω επιστολών. Σε παρόμοιο γράμμα, ο Π.Α. Πετσαλόρης, κάτοικος New Brunswick, N.Y, έγραφε στον Χαράλαμπο Στεφάνου, κάτοικο Πειραιά: «Χαράλαμπε μας εστείλατε τον Μητροπολίτην να μάς κάνη Χριστιανούς κ’ να μας πάη εις το μακελιό, δεν θα το φάη, και εκείνος που έχετε εκεί ο Δικτάτωρ αν με ιδή άς με γράψη πίσω στον ήλιο θα πάγω…».

Για κακή τους τύχη, ο Δημόπουλος και υπόλοιποι μετανάστες αγνοούσαν το γεγονός ότι οι επιστολές προερχόμενες από την Αμερική ελέγχονταν και λογοκρίνονταν από την Ελληνική Κυβέρνηση. Η επιστολή του Δημόπουλου εντοπίσθηκε από την Διεύθυνση Λογοκρισίας στην Αθήνα η οποία με τη σειρά της την προώθησε στο Υπουργείο Εξωτερικών και στις Ελληνικές διπλωματικές αρχές στην Αμερική ώστε να επιβληθούν του θέματος. Μάλιστα οι αρχές δημιούργησαν ειδικό κατάλογο αντιφρονούντων που περιλάμβαναν το ονοματεπώνυμο και τη διεύθυνση, όχι μονό του αποστολέα αλλά και του παραλήπτη.

Αργύρης Σακοράφας

Μεταπτυχιακός Φοιτητής Ιστορίας.

Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και εφόσον είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Η ευθύνη για το περιεχόμενο ανήκει στους συγγραφείς των άρθρων. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected]

αρχική εικόνα: The Daily Telegraph war cartoons, 1915

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο Βενιζέλος επέβαλε την καθαρεύουσα, μερίμνησε για τους αναλφάβητους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ ο Βασιλιάς Παύλος επίπληξε τον Καραμανλή ότι δεν τον υπερασπίζεται επαρκώς

Η κατάρα του εθνικού διχασμού σε μια φωτογραφία. Το «ανάθεμα» με χιλιάδες πέτρες κατά του Βενιζέλου και ο πύρινος λόγος του αρχιεπισκόπου. Γιατί ο Βενιζέλος αρνήθηκε να το απομακρύνει…