Μονή Δαφνίου. Το μεγαλύτερο Βυζαντινό Μοναστήρι της Αττικής. Πως πήρε το όνομά του. Τι άρπαξε ο Έλγιν (drone)

Στην δυτική είσοδο του λεκανοπεδίου της Αθήνας, στις παρυφές του άλσους Χαϊδαρίου, επί της λεωφόρου Αθηνών βρίσκεται το μεγαλύτερο Βυζαντινό Μοναστήρι της Αττικής, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστή ως Μονή Δαφνίου.

Η μονή Δαφνίου θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Αττικής , λόγω των λαμπρών ψηφιδωτών που κοσμούν τους τοίχους του εσωτερικού της.

Το εικογραφικό πρόγραμμα ακολουθεί την καθιερωμένη διάταξη της Μεσοβυζαντινής περιόδου. Στον τρούλο του ναού δεσπόζει η μορφή του παντοκράτορα και στην κόγχη του Ιερού η Παναγία περιτρυγυρισμένη από αγγέλους.

Πολλά από αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα, παρά τις ζημιές τόσο από σεισμούς , λεηλασίες και επιδρομές κουρσάρων που προκάλεσαν πολλές αλλοιώσεις.

Πως πήρε το όνομα

Η Ίδρυση της Μονής τοποθετείται χρονικά στα τέλη του ενδέκατου αιώνα και πιθανότατα η θέση όπου έχει κτιστεί βρίσκεται επάνω στα ερείπια του αρχαίου ιερού ναού του Δαφναίου ή Δαφνίου Απόλλωνα.

Από ανασκαφές, που έχουν διενεργηθεί στον χώρο, έχουν βρεθεί διάσπαρτα αρχιτεκτονικά ευρήματα , τα οποία εικάζεται ότι ανήκαν στον αρχαίο ναό.

Σύμφωνα με μια άποψη, το Δαφνί πήρε το όνομά του από τις δάφνες που φύονται άφθονες στην περιοχή

Μία άλλη εκδοχή την συσχετίζει με την Παναγία της Δάφνης στην Κωνσταντινούπολη.

Μία παράδοση, την οποία διηγήθηκε η ηλικιωμένη μοναχή Μάρθα γύρω στο 1870 στον Γεώργιο Λαμπάκη, αναφέρει ότι η ονομασία καθώς και η ίδρυση του Δαφνίου σχετίζονται με τη βασιλοπούλα Δάφνη.

Θρύλος της εποχής αναφέρει ότι η Δάφνη ναυάγησε στη θάλασσα του Σκαραμαγκά, αλλά διασώθηκε μαζί με δώδεκα βαρέλια γεμάτα φλουριά. Για να ευχαριστήσει την Παναγία, έχτισε προς τιμήν της το μοναστήρι και όσα φλουριά περίσσεψαν τα έθαψε σε επτά πιθάρια στον περίβολο της μονής.

Η ιστορική διαδρομή της

Υπάρχουν ακόμη πολλές εκδοχές από παραδόσεις, μάλλον μυθοπλασίες , οι οποίες έχουν προκύψει από την λαϊκή πεποίθηση ότι το μοναστήρι ήταν ίδρυμα Βυζαντινού αυτοκράτορα.

Τον 16ο αιώνα η μονή άκμασε και πρωτοστάτης υπήρξε ο Μοναχός Ακάκιος ενώ τον 18ο αιώνα παρήκμασε όταν εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς και γνώρισε διάφορες χρήσεις. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, η μονή Δαφνίου αλώθηκε από τους Τούρκους και κάηκε.

Το ερειπωμένο μοναστήρι μετατράπηκε σε φρουραρχείο, καταφύγιο επαναστατών και πυριτιδαποθήκη

Από το 1883 και για τουλάχιστον δύο χρόνια, στον χώρο στεγάστηκε το Δημόσιο Ψυχιατρείο.

Η αρπαγή του Έλγιν

Τα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα το μοναστήρι επισκέφθηκε ο Λόρδος Έλγιν, ο οποίος απέσπασε τρεις λεπτούς ιωνικούς κίονες –που πλέον βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο– που στήριζαν τα τοξωτά ανοίγματα της πρόσοψης του εξωνάρθηκα του καθολικού της μονής.

Μόνο ένας από τους κίονες του εξωνάρθηκα παραμένει μέχρι σήμερα στην αρχική του θέση, στη νοτιοδυτική γωνία του κτίσματος. Λόγω της υπόστασής της ως αρχαιολογικού χώρου, η μονή δεν ξαναλειτούργησε ως εκκλησία.

Μνημείο της UNESCO

Οι εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του συγκροτήματος και συντήρησης του ψηφιδωτού διακόσμου του καθολικού άρχισαν από τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι εργασίες συνολικής αποκατάστασης της μονής εντατικοποιήθηκαν μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999.

Σήμερα, η Μονή Δαφνίου είναι εν μέρει ανοικτή για το κοινό, δεδομένου ότι από το 2011 συντελούνται στο μνημείο εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης.

Από το 1990, το μνημείο περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μαζί με τη Μονή Οσίου Λουκά στο Στείρι Βοιωτίας και τη Νέα Μονή της Χίου.

Οι τρεις αυτές μονές μαζί θεωρούνται πως δίνουν την πλήρη εικόνα της Μέσο βυζαντινής εκκλησιαστικής τέχνης.

Τα χαρακτηριστικά της Μονής

Η Μονή βρίσκεται εντός τετράγωνου περιβόλου, με πύργους, επάλξεις και δύο πύλες εξόδου, στην ανατολική και στη δυτική πλευρά. Στο εσωτερικό του περιβόλου δεσπόζει το Καθολικό.

Στα βόρεια βρίσκονται τα ερείπια της Τράπεζας και παράλληλα προς τις τέσσερις πλευρές του περιβόλου τα ερείπια των κελιών των μοναχών. Η ανατολική και δυτική πτέρυγα, που αναπτύσσονται νότια του Καθολικού, αποτελούν βοηθητικά κτίσματα της Μονής, των οποίων, λόγω των συχνών μετασκευών και παρεμβάσεων, είναι δύσκολο να οριοθετηθεί χρονικά η αρχική φάση κατασκευής.

Στα δυτικά της Μονής βρίσκεται υπόγεια κινστέρνα, με υπόγειο δίκτυο αγωγών, που επικοινωνούσε με πηγάδια έξω από τη Μονή. Σώζονται επίσης ερείπια υπόκαυστου. Στα νότια του αύλειου χώρου της Μονής, ερείπια υπόστυλων αιθουσών, δεν έχουν ακόμα ταυτιστεί με ασφάλεια με κάποιο κτήριο του μοναστηριού.

Δείτε τη Μονή Δαφνίου από ψηλά μέσα από τα πλάνα του συνεργάτη μας, Michael Miller: