Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής, αιμοδιψής τύραννος ή οξυδερκής ηγέτης; Ο πατέρας του τον έδερνε γιατί ήταν νόθος και τον μεγάλωσε η Ελληνίδα μητριά. Ο θάνατος από δηλητήριο

Ο Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής έχει συνδεθεί άρρηκτα με τις πιο μαύρες σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Βάναυσος, αδίστακτος, τυραννικός, είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που του προσδίδουν τα βιβλία στη χώρα μας.

Η διεθνής κοινότητα έχει άλλη άποψη: οξυδερκής ηγεμόνας, με σπουδαίες στρατηγικές ικανότητες και βαθιά γνώση της ελληνικής κουλτούρας.

Ήταν γιος του σουλτάνου Μουράτ του Β’ και μίας οθωμανής σκλάβας, η οποία όμως πέθανε όταν ήταν ακόμα μωρό. Έτσι, τον πήρε στην προστασία της η Μάρα, μία από τις άλλες γυναίκες του πατέρα του, και τον μεγάλωσε σαν δικό της παιδί. Ήταν μία γυναίκα ευγενικής καταγωγής με ελληνοσερβικές ρίζες, που είχε παντρευτεί τον Τούρκο σουλτάνο καθαρά για πολιτικούς λόγους.

Στο πλάι της έμαθε ελληνικά και διδάχθηκε τις αρχές του χριστιανικού δόγματος. Η ανατροφή αυτή προκαλούσε την οργή του πατέρα του, ο οποίος ήδη θεωρούσε τον Μωάμεθ κατώτερο από τους άλλους γιους του, διότι ήταν νόθος. Μεγαλώνοντας, τον έδερνε διαρκώς και ανελέητα, σε βαθμό που ορισμένες φορές κόντεψε να τον σκοτώσει.

Παρόλα αυτά, ο Μωάμεθ επέζησε. Και τελικά ήταν ο μόνος από τους αδερφούς του που τα κατάφερε, καθώς εκείνοι δολοφονήθηκαν. Έτσι, σε ηλικία μόλις 18 ετών ο νεαρός κλήθηκε να αναλάβει καθήκοντα σουλτάνου.

Με τη Μάρα πάντοτε στο πλευρό του, έθεσε ως στόχο να μετατρέψει το σουλτανάτο του σε μία μεγαλοπρεπή αυτοκρατορία. Προκειμένου να το πετύχει, ήξερε ότι η άλωση της Πόλης ήταν μονόδρομος. Η οθωμανική αυτοκρατορία χρειαζόταν ένα ισχυρό φυσικό κέντρο, που μέχρι τότε δε διέθετε.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν ήδη αρκετά αποδυναμωμένη, όμως ο Μωάμεθ γνώριζε ότι η άτακτη προσφυγή στα όπλα δεν του εξασφάλιζε την επιτυχία. Ήταν ένα βραχυπρόθεσμο πλάνο που απαιτούσε μεθοδικό σχεδιασμό και στρατηγικές ικανότητες. Δύο γνωρίσματα που ο οθωμανός σουλτάνος διέθετε.

Το σχέδιο για την Άλωση της Πόλης

Σταδιακά κατόρθωσε να απομονώσει διπλωματικά και στρατιωτικά πλήρως το Βυζάντιο από την υπόλοιπη Ευρώπη και από τους φυσικούς του συμμάχους.

Υπέγραψε συνθήκες ειρήνης με γειτονικούς λαούς και ανανέωσε τις ήδη υπάρχουσες με τις ιταλικές δημοκρατίες. Αμέσως μετά, έφτασε στο Βόσπορο και οικοδόμησε ένα κάστρο, το Ρούμελη-Χισάρ, κλείνοντας έτσι τον ποταμό για τα εχθρικά πλοία.

Έχοντας αντιληφθεί τη στρατηγική σημασία των πολυβόλων όπλων, ξεκίνησε να κατασκευάζει κανόνια διαφόρου διαμετρήματος, προκειμένου να καταστρέψει τα απόρθητα τείχη. Η πρωτοβουλία αυτή τον κατέστησε έναν από τους πρώτους που έκαναν χρήση κανονιών σε επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας.

Η επιθυμία να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη είχε γίνει έμμονη ιδέα για τον νεαρό σουλτάνο. Λέγεται  ότι έμενε άυπνος πολλές νύχτες, χαράσσοντας στο χαρτί το σχέδιο της πόλης και σημειώνοντας τα σημεία που μπορούσαν να προσβληθούν ευκολότερα.

Τελικά τον Απρίλιο του 1453 έφτασε μπροστά στην Κωνσταντινούπολη οδηγώντας ένα στρατό άνω των 100 χιλιάδων πολεμιστών. Μετά από σκληρή πολιορκία σαράντα επτά ημερών, η Πόλη έπεσε στις 29 Μαΐου 1453. Επακολούθησε σφαγή. Μέσα σε λίγες ώρες, η άλλοτε ένδοξη μητρόπολη της Μεσογείου είχε μετατραπεί σε έναν πελώριο υπαίθριο τάφο.

Μόλις το λουτρό αίματος κόπασε, ξεκίνησε η ανοικοδόμησή της. Άλλωστε ο Μωάμεθ είχε εκδηλώσει εξαρχής την επιθυμία να την κάνει πρωτεύουσα του κράτους του. Άρχισε να μεταφέρει πληθυσμούς από άλλες περιοχές και παράλληλα συνέχισε την κατάλυση της αυτοκρατορίας με μια σειρά από εκστρατείες εναντίον του Δουκάτου των Αθηνών, του Δεσποτάτου του Μυστρά, της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και των φραγκικών ηγεμονιών του Αιγαίου.

Μέχρι το 1461 σχεδόν όλος ο γεωγραφικός χώρος που κάποτε αποτελούσε τον πυρήνα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας είχε καταλυθεί και ενωθεί ξανά σε ένα νέο κράτος.

Όπως αναφέρει σε συνέντευξή του ο διδάκτορας Βυζαντινής ιστορίας του Παν/μίου Λονδίνου, Νικόλαος Νικολούδης, ο Μωάμεθ δεν ταπείνωσε τους νικημένους Έλληνες. Στόχος του ήταν να εξοντώσει την ελίτ των Βυζαντινών.

Στους Έλληνες προτίμησε να δώσει μια σχεδόν ισότιμη θέση παραχωρώντας τους καθεστώς ημιαυτονομίας υπό τον Πατριάρχη, καθώς και το ναό των Αγίων Αποστόλων, τη δεύτερη μεγαλύτερη εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, για να θάβουν τους βυζαντινούς αυτοκράτορες.

Το θέμα της σκληρότητάς του που έχει τονιστεί κατά κόρον, οι αποκεφαλισμοί και οι εκτελέσεις που διέπραξε, πρέπει να μελετώνται πάντα σε συνάρτηση με την χρονική περίοδο και τις πρακτικές των διαδόχων και προκατόχων του. Την εποχή που ακολούθησε, δηλαδή την πρώιμη αναγέννηση, ηγεμόνες όπως ο Ιβάν ο τρομερός της Ρωσίας ή ο Ερρίκος ο 8^ος στην Αγγλία ήταν εξίσου βάναυσοι, ενώ δεν έλειψαν βάρβαρα γεγονότα όπως η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου στη Γαλλία με την εξόντωση όλων των προτεσταντών από τους καθολικούς,

Ο Μωάμεθ δεν πρέπει να λογίζεται ως μία μεμονωμένη περίπτωση αιμοδιψή τυράννου. Η δράση του εντασσόταν στο γενικότερο πλαίσιο της εποχής εκείνης, που ήθελε τους ηγεμόνες αυταρχικούς. Οι στρατηγικές καινοτομίες που εισήγαγε, η οξυδέρκειά του και η πολιτική του δεινότητα είναι τα πραγματικά χαρακτηριστικά που τον έκαναν να ξεχωρίσει, χαρίζοντας του μια περίοπτη θέση στα βιβλία της παγκόσμιας ιστορίας.

Ο Μωάμεθ Β΄ πέθανε στις 3 Μαΐου 1481 σε ηλικία 49 ετών στην Κωνσταντινούπολη. Εκτιμάται ότι πέθανε από δηλητηρίαση. Βασικός ύποπτος θεωρήθηκε ο γιατρός του, Γιακούμπ Πασάς, ένας εβραίος που ασπάστηκε το Ισλάμ. Ο Γιακούμπ Πασάς σκοτώθηκε λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των γενίτσαρων. Μια άλλη πηγή αναφέρει ότι πιθανότατα ο Μωάμεθ Β’ να δηλητηριάστηκε από τον Πέρση γιατρό του.

Ο θάνατός του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στην Ευρώπη καθώς όλοι έλεγαν Ο μεγάλος αετός είναι νεκρός. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Βαγιαζήτ Β΄, ο οποίος θεωρήθηκε και αυτός ύποπτος για το θάνατό του.

Αρχική εικόνα: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η άλωση της Πόλης. Έπεσε από την Κερκόπορτα, την οικονομική και πολιτική παρακμή ή από την εκκλησιαστική κρίση; Μύθοι και πραγματικότητα (βίντεο)