Τα μυστικά που κρύβουν οι 1.500 αλυσοδεμένοι σκελετοί στο αρχαίο νεκροταφείο του Φαλήρου. Ήταν δεμένοι πισθάγκωνα

Περίπου 7 χλμ μακριά από το κέντρο της Αθήνας βρίσκεται ένας ομαδικός τάφος με 1500 σκελετούς, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι δεμένοι πισθάγκωνα, γεγονός μαρτυρά κάποια σκοτεινή πτυχή στην ιστορία της αρχαίας Αθήνας.

Χρονολογούνται την περίοδο από τον 8ο έως τον 5ο αιώνα πΧ, κατά την οποία η ανάπτυξη της πόλης περιελάμβανε την περιοχή του Φαλήρου.

Οι σκελετοί ήταν αλυσοδεμένοι και επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι νεκροί είχαν πεταχτεί στους λάκκους με τα πρόσωπα προς τα κάτω, γεγονός που δεν συνάδει με τα ήθη των αρχαίων Ελλήνων.

Οι ενήλικες βρέθηκαν θαμμένοι μέσα σε λάκκους, αλλά το ένα τρίτο των σκελετών ήταν μέσα σε πιθάρια και ανήκουν σε βρέφη και παιδιά. Επίσης, ένα μικρό ποσοστό κοντά στο 5% ήταν αποτεφρωμένοι νεκροί, ενώ σε έναν τάφο, ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε μια βάρκα αντί για φέρετρο.

Το ιστορικό περιβάλλον

Τα ευρήματα στον ομαδικό τάφο των 80 δεσμωτών συνδέονται με το περίφημο Κυλώνειο Άγος της αρχαίας Αθήνας και οι σκελετοί έχουν κινητοποιήσει την παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα. Θεωρείται ότι πρόκειται για τους οπαδούς του Κύλωνα που επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία με εξέγερση στην ολιγαρχική Αθήνα, δηλαδή πριν από την επικράτηση της Δημοκρατίας ως πολιτεύματος.

Αυτού του είδους οι στάσεις επιτάχυναν τις εξελίξεις και βοήθησαν να ωριμάσει η πολιτική σκέψη. Οι Αθηναίοι ήθελαν ομαλότητα και δικαιοσύνη στη διοίκηση της πόλης η οποία κινδύνευε κάθε φορά από τη δύναμη των όπλων. Έτσι αναζήτησαν δημοκρατική διακυβέρνηση από τους ίδιους τους πολίτες.

Το Κυλώνειο Άγος (636 ή 632 π.Χ) είναι ένα ιστορικό γεγονός που επηρέασε όχι μόνο την κοινωνία της αρχαίας Αθήνας, αλλά και την πορεία στα πολιτικά πράγματα και την εξέλιξη του πολιτεύματος. Συνέβη όταν ο ευγενής Κύλων προσπάθησε να να ανατρέψει τον τύραννο Μεγακλή και καταλάβει την εξουσία, αλλά απέτυχε. Ο ίδιος και ο αδελφός του κατάφεραν να φύγουν από την πόλη, αλλά οι οπαδοί του οι οποίοι είχαν καταφύγει στην Ακρόπολη ως ικέτες, εγκλωβίστηκαν.

Οι αντίπαλοί τους τους υποσχέθηκαν πως αν κατέβαιναν από τον ιερό βράχο δεν θα τους πείραζαν. Όταν εκείνοι άρχισαν να βγαίνουν όμως, τους εκτέλεσαν με πρωτοφανή αγριότητα, σύμφωνα με τα ευρήματα και έτσι δημιουργήθηκε μίασμα.

Η πρώτη μελέτη έδειξε ότι πρόκειται για άνδρες σχετικά νέους σε ηλικία καλοζωισμένους που δεν έχουν ταλαιπωρηθεί. Άρα δεν ήταν δούλοι, δεν δούλευαν στα χωράφια και προφανώς ήταν αριστοκρατικής καταγωγής. Δύο μικρά αγγεία που βρέθηκαν στον τάφο είναι εκείνα που μίλησαν, δηλαδή εκείνα που έδειξαν την εποχή. Και αυτό είναι γύρω στο 630 π.Χ. Εκείνη την εποχή είναι η εποχή μεγάλης πολιτικής αναταραχής στην Αθήνα και είναι η εποχή του Κυλώνειου Άγους.

Η ανασκαφή 

Η συγκεκριμένη ανασκαφή ξεκίνησε πριν από περίπου 100 χρόνια και όταν οι αρχαιολόγοι αναφέρονται σε αυτήν την αποκαλούν «οι αιχμάλωτοι του Φαλήρου». Από το 2012 άρχισε μια εντατική προσπάθεια από το Τμήμα Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού με επικεφαλής την αρχαιολόγο Στέλλα Χρυσουλάκη.

Στην έρευνα μετέχουν και βιοαρχαιολόγοι και ειδικοί εγκληματολόγοι – ανθρωπολόγοι με επικεφαλής την Τζέιν Μπιούικστρα, καθηγήτρια βιοαρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας και ο Παναγιώτης Καρκάνας, διευθυντής του εργαστηρίου Wiener στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.

Οι επιστήμονες αφαιρούν τους σκελετούς μαζί με το χώμα σε μορφή μπλοκ με σκοπό να συνεχιστεί η ανασκαφή σε ασφαλείς συνθήκες. Παράλληλα, η περιοχή χαρτογραφείται με ακρίβεια.

Το επόμενο στάδιο να καθαριστούν οι σκελετοί και να γίνει ανάλυση ώστε να προσδιοριστεί η ηλικία των νεκρών, το φύλο τους και ενδεχόμενα στοιχεία της παθολογίας τους όπως οι ασθένειες και οι τραυματισμοί που μπορεί να έχουν.

Η συγκεκριμένη διαδικασία θα πάρει χρόνο με δεδομένο και τον μεγάλο αριθμό των σκελετών, ενώ η έκταση της επιστημονικής εργασίας συνεπάγεται και προβλήματα στη χρηματοδότηση που απασχολούν όλες τις ερευνητικές ομάδες. Την ανασκαφή στηρίζει το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος”.

Τα μυστικά των αλυσοδεμένων σκελετών

Το δέλεαρ όμως είναι μεγάλο, καθώς οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι η συγκεκριμένη ανασκαφή μπορεί να ανοίξει ένα παράθυρο σε μια κρίσιμη στιγμή της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, λίγο πριν από την αυγή της πόλης-κράτους. Η ερευνητική ομάδα έχει τέσσερις κύριους στόχους μετά από διατήρηση των σκελετών:

• Να διερευνήσουν αν οι σκελετοί ανήκουν σε θύματα κάποιας μεγάλης πολιτικής αναταραχής που προηγήθηκε της ανόδου της αθηναϊκής δημοκρατίας.
• Να μελετήσουν τις ταφές των παιδιών, που γίνονταν κυρίως σε δοχεία και να μάθουν περισσότερα για νηπιακή και παιδική ηλικία στον αρχαίο κόσμο για την οποία δεν υπάρχουν πολλές αναφορές.
• Να αντλήσουν στοιχεία για τη διατροφή των ανθρώπων σε αυτό το αρχαίο λιμάνι της πόλης και αν οι κάτοικοί υπέκυπταν σε ασθένειες που έφερναν οι ναυτικοί ή οι ταξιδιώτες.
• Να μάθουν για τις ταφές και των χαμηλών κοινωνικών τάξεων της αρχαίας Αθήνας που δεν είχαν όπως φαίνεται τις τιμές που συνόδευαν τα επιφανή στελέχη της κοινωνίας στην τελευταία τους κατοικία.

Δείτε βίντεο με στοιχεία της ανασκαφής:

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Έμειναν ζευγάρι για 27 αιώνες! Τα συγκλονιστικά ευρήματα στο Φαληρικό Δέλτα, όπου βρέθηκαν δύο ζευγάρια της Αρχαϊκής Εποχής θαμμένα πιασμένα χέρι χέρι…