Μικρομέρια. Το σπάνιο λουλούδι που φυτρώνει μόνο στην Ακρόπολη. Ήταν εξαφανισμένο για έναν αιώνα (φωτογραφίες)

Στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, φυτρώνει ένα λουλούδι μοναδικό. Έχει ροζ άνθη και δεν φύεται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου.

Το όνομά του είναι Μικρομέρια της Ακρόπολης (Micromeria Acropolitana). Αποτελεί έναν σπάνιο “θησαυρό” από την ξεχωριστή βιοποικιλότητα της Ακρόπολης.

Για έναν αιώνα, η μικρομέρια ήταν εξαφανισμένη, αλλά την εντόπισαν εκ νέου δύο Έλληνες επιστήμονες: ο Γρηγόρης Τσούνης, βιολόγος και ορνιθολόγος και ο γιος του, Λάμπρος Τσούνης, περιβαλλοντολόγος και ωκεανογράφος. Χαρακτηριστικά ανέφεραν στη “Μηχανή του Χρόνου“:

“Η μικρομέρια υπάρχει στην περιοχή πολύ πριν από την κατασκευή του Παρθενώνα και των υπόλοιπων ιστορικών μνημείων“

Η ύπαρξη αυτού του ιδιαίτερου φυτού έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον αρχαιολόγων και ιστορικών. Οι δύο επιστήμονες προσπάθησαν να εντοπίσουν παλαιότερες καταγραφές για το αρχαίο αγριολούλουδο, αλλά δεν βρήκαν κάτι συγκεκριμένο:

“Απ’ ότι γνωρίζουμε, δεν υπάρχουν αναφορές σε αρχαία κείμενα για το φυτό. Υπάρχουν αναφορές σε αρχαία κείμενα για άλλα είδη φυτών της οικογένειας Lamiaceae, στην οποία ανήκει και η μικρομέρια“.

Η μικρομέρια παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1906. Την εντόπισαν οι Γάλλοι βοτανολόγοι Ρενέ Μερ και Μαρσέλ Πετιμεγκέν, στο πλαίσιο της επίσκεψής τους στον αρχαιολογικό χώρο.

Δύο χρόνια μετά, ο Αυστροούγγρος γιατρός και βοτανολόγος, Ευγένιος Φον Χάλαξι συνέλεξε δείγμα του σπάνιου λουλουδιού. Ήταν εκείνος που το ονόμασε “Micromeria Acropolitana” και το περιέγραψε λεπτομερώς στο έργο του “Supplementum conspectus florae Graecae“.

Η επανακάλυψη της μικρομέριας

Για τα επόμενα 100 χρόνια, τα “ίχνη” του λουλουδιού χάθηκαν. “Ο 20ός αιώνας υπήρξε αιώνας αναταραχών και πολέμων. Πολλές φορές, η επιστημονική δραστηριότητα επηρεάζεται από τα ιστορικά γεγονότα. 

Αυτό έχει, επίσης, ως αποτέλεσμα να μην πραγματοποιούνται ειδικές αποστολές για την εύρεση και μελέτη ενός φυτού“, επισημαίνει ο Λάμπρος Τσούνης.

Το 2006, οι δύο Έλληνες επιστήμονες εντόπισαν έναν μικρό πληθυσμό από 200 μικρομέριες. Παρακολούθησαν το συγκεκριμένη ομάδα για αρκετό διάστημα και στις τέσσερις εποχές του χρόνου.

Το 2009 αποφάσισαν πως ήρθε η ώρα να δημοσιοποιηθεί το θέμα της μικρομέριας της Ακρόπολης: “Επικοινωνήσαμε με την Δρ. Κιτ Ταν, καθηγήτρια βοτανικής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, που είναι γνωστή για τις εργασίες της σχετικά με την ελληνική ενδημική χλωρίδα.

Αρχικά της στείλαμε φωτογραφικό υλικό και, στη συνέχεια, μικρά μέρη από μικρομέριες. Αναγνώρισε κι επίσημα την ύπαρξη του φυτού και την επανανακάλυψή του“.

Στη συνέχεια, οι Έλληνες ερευνητές συνέλεξαν σπόρους του φυτού και στάλθηκαν στη Τράπεζα Σπερμάτων του Ινστιτούτου Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.

Αμέσως μετά ακολούθησαν επιστημονικές δημοσιεύσεις σε ξένα και ελληνικά περιοδικά. “Συνολικά, όλη αυτή η προσπάθεια ξεπερνάει τα 20 χρόνια“, λέει ο Γρηγόρης Τσούνης.

Τα γνωρίσματα του σπάνιου λουλουδιού

Η μικρομέρια της Ακρόπολης είναι πολυετές φυτό και το ύψος του κυμαίνεται από 5 έως 30 εκατοστά. Αρχίζει να βγάζει τα ροζ άνθη του από το τέλος Μαρτίου και όλο τον Απρίλιο.

“Κάποιες φορές, όμως, όταν ο καιρός είναι πολύ καλός, βρήκαμε να ανθίζει στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης ακόμα και από τον Φεβρουάριο“, είπε ο Γρηγόρης Τσούνης.

Το καλοκαίρι, η μικρομέρια πέφτει σε αδράνεια, για να αντέξει την υπερβολική ζέστη. Με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου, τα φύλλα της ξαναβγαίνουν.

Η μικρομέρια φυτρώνει και επάνω στους βράχους και επάνω στα αρχαιολογικά μνημεία, όπου υπάρχει λίγο χώμα.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί προβλήματα στον πληθυσμό του φυτού, λόγω του τακτικού καθαρισμού των μνημείων με χορτοκοπτικές μηχανές και χρήση χημικών ουσιών.

Οι δύο ερευνητές υποστηρίζουν ότι η δημιουργία ενός βραχόκηπου στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, κοντά στο θέατρο του Διονύσου, θα συνέβαλε στην προστασία του ενδημικού λουλουδιού.

Οι επισκέπτες θα μπορούν, έτσι, να βλέπουν και να φωτογραφίζουν τη μικρομέρια, χωρίς να δημιουργούν προβλήματα στο φυσικό πληθυσμό της.

Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση των ερευνητών, τον Απρίλιο του 2019, ο πληθυσμός της μικρομέριας δεν ξεπερνά τα 400 φυτά.

Ο άγνωστος φυσικός πλούτος της Ακρόπολης

Η Ακρόπολη, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, προκαλεί δέος και θαυμασμό σε όλο τον κόσμο. Όμως, η αξία του μνημείου δεν είναι μόνο πολιτιστική, αλλά και περιβαλλοντική.

Ο Γρηγόρης και ο Λάμπρος Τσούνης μελετούν εδώ και χρόνια το οικοσύστημα της Ακρόπολης. Από τις επιτόπιες έρευνές τους, διαπίστωσαν ότι πάνω από 300 είδη φυτών φιλοξενούνται στην περιοχή. Πολλά από αυτά έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες.

Τα αποτελέσματα των πολύχρονων μελετών τους τα συγκέντρωσαν σε ένα βιβλίο με τίτλο “Στα μονοπάτια της Ακρόπολης“.

“Ο Ιερός Βράχος δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τα μεγάλα οικοσυστήματα της Ελλάδας, όπως τους εθνικούς δρυμούς, τα εθνικά πάρκα, τους υγροτόπους. τις περιοχές Natura 2000“, αναφέρουν οι δύο ερευνητές στο βιβλίο τους.

“Από αρχαιοτάτων χρόνων, είναι γνωστό ότι η Αττική φιλοξενούσε πολλά σπάνια είδη φυτών και ζώων. Ιστορικά, η οικιστική ανάπτυξη της Αθήνας είχε σαν κέντρο της τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και τους γύρω λόφους.

Έτσι, ενώ η βιοποικιλότητα στις γύρω περιοχές ουσιαστικά υποβαθμιζόταν, στην περιοχή της Ακρόπολης δημιουργήθηκε μια «νησίδα» άγριας ζωής“, ανέφερε στη “ΜτΧ” ο Λάμπρος Τσούνης.

Κατά την αρχαιότητα, η βλάστηση της περιοχής κυριαρχούνταν από λίγα δέντρα, όπως η ελιά, η συκιά και τα πλατάνια, κοντά σε χειμάρρους και ποτάμια. Στη χαμηλή βλάστηση κυριαρχούσαν το θυμάρι, οι ασφάκες, οι κάππαρες και τα αλουμινάκια.

Σήμερα, η αυτοφυής χλωρίδα της Ακρόπολης παραμένει ίδια με την αρχαιότητα. Η μοναδική διαφορά είναι ότι, στο πέρασμα των χρόνων, προστέθηκαν διάφορα αλλόχθονα είδη φυτών και δέντρων, όπως ο αείλανθος, οι οξαλίδες και οι φραγκοσυκιές.

Η Ακρόπολη φιλοξενεί, επίσης, πολλά και σπάνια είδη πεταλούδων και πουλιών.

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Γρηγόρης και Λάμπρος Τσούνης

Συνέντευξη: Δημήτρης Παπακυριακού