“Μια Υπέροχη Ζωή”. Η κλασική ταινία των Χριστουγέννων που βρέθηκε στο στόχαστρο του FBI και έχασε πέντε Όσκαρ. Μετά από δεκαετίες έγινε η τηλεοπτική επιτυχία και μεταδίδεται ανελλιπώς

Παραμονή Χριστουγέννων, ο οικογενειάρχης Τζορτζ Μπέιλι, αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Πέρασε ολόκληρη τη ζωή του βοηθώντας τους κατοίκους του Μπέντφορντ Φολς, παραγκωνίζοντας τα δικά του όνειρα και ανάγκες. Σκέφτεται πως η ζωή θα ήταν καλύτερη για όλους αν αυτός ήταν νεκρός.

Τότε, εμφανίζεται ο φύλακας άγγελος του, ο Κλάρενς, και τον αποτρέπει από το να θέσει τέλος στη ζωή του, υπενθυμίζοντας του πόσο υπέροχη είναι η ζωή και πόσο αναγκαίος είναι ο ίδιος για τους συνανθρώπους του. Η εορταστική ταινία του Φρανκ Κάπρα βασίστηκε σε διήγημα του 1939, απέφερε ελάχιστα χρηματικά κέρδη, στοχοποιήθηκε από το FBI και έγινε τελικά τεράστια επιτυχία όταν προβλήθηκε στην τηλεόραση το 1974.

Οι χριστουγεννιάτικες κάρτες και τα προβλήματα με το σενάριο

Η «Μια Υπέροχη Ζωή» βασίστηκε στο διήγημα του Φίλιπ βαν Ντόρεν Στερν «Το καλύτερο Δώρο». Ο Στερν χρειάστηκε τέσσερα χρόνια να γράψει τις σχεδόν 4.000 λέξεις της ιστορίας του, που εμπνεύστηκε μετά από όνειρο με τη  την «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Καρόλου Ντίκενς.

Όταν τελικά τέλειωσε, το 1943, δεν κατάφερε να βρει εκδότη για το διήγημα του. Αποφάσισε να τυπώσει 200 κάρτες με την ιστορία που τις  έστειλε σε συγγενείς και φίλους σαν χριστουγεννιάτικο δώρο. Μία από τις κάρτες έφτασε στα χέρια του Ντέιβιντ Χέμπστεντ, παραγωγού της κινηματογραφικής εταιρίας «RKO».

Ο Χέμπστεντ την έδειξε στον ηθοποιό Κάρι Γκράντ, αγόρασε τα δικαιώματα της ιστορίας για 10.000 δολάρια και αμέσως ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την κινηματογραφική μεταφορά του διηγήματος. Το σενάριο όμως ήταν προβληματικό και η παραγωγή πάγωσε.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1945, η εταιρία παραγωγής «Liberty Films», ανέθεσε στον Φρανκ Κάπρα τη σκηνοθεσία.

Μέχρι να προβληθεί στη μεγάλη οθόνη, έγιναν πολλές αλλαγές στο πρωτότυπο σενάριο, ενώ αρκετοί σεναριογράφοι δούλεψαν πάνω σε αυτό, μεταξύ των οποίων το δίδυμο Φράνσις Γκούντριχ και Άλμπερτ Χάκετ,  Ντόροθυ Πέρκινς και ο Ντάλτον Τράμπο.

Εισπρακτική αποτυχία και πέντε χαμένα Όσκαρ

Τα γυρίσματα της ταινίας ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 1946. Ο προϋπολογισμός του έργου άγγιζε τα 3.7 εκατομμύρια, ποσό αρκετά μεγάλο για εκείνη την εποχή.

Πέρα από ελάχιστες ενθαρρυντικές κριτικές, λίγοι εκτίμησαν το πάντα επίκαιρο έργο του Φρανκ Κάπρα. Έτσι, η προβολή της ταινίας  ήταν μια εισπρακτική αποτυχία. Η εταιρία παραγωγής έχασε περίπου μισό εκατομμύριο δολάρια.

Η αναγνώριση άρχισε όταν η «Υπέροχη Ζωή» προτάθηκε για πέντε Όσκαρ.

Στις κατηγορίες, σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας για τον Φρανκ Κάπρα, ερμηνείας για τον Τζέιμς Στιούαρτ, μοντάζ για τον Γουίλιαμ Χόρνμπεκ και ήχου για τον Τζον Άλαμπεργκ.

Αν και η ταινία ήταν προγραμματισμένη να βγει στις αμερικανικές αίθουσες τον Ιανουάριο του 1947,  η πρώτη της προβολή πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1946, για να προλάβει την «κούρσα» των Όσκαρ.

Αποδείχτηκε βέβαια μια λανθασμένη κίνηση, καθώς την ίδια χρονιά ήταν υποψήφια για  τα χρυσά αγαλματίδια μία ακόμη θρυλική ταινία, «Τα καλύτερα Χρόνια της Ζωής μας» του Γούιλιαμ Γουάιλερ. Το έργο ισοπέδωσε την «Υπέροχη Ζωή», αποκτώντας 7 Όσκαρ.

Ο Κάπρα βέβαια τον ίδιο χρόνο τιμήθηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Σκηνοθεσίας.

Η λογοκρισία από το FBI επειδή θεώρησε ότι “πρόκειται για κομμουνιστική διείσδυση”

Η ταινία του Κάπρα αντιμετωπίστηκε αρνητικά και από το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών, το FBI. Το 1947 το FBI έγραφε:

«Πρόκειται για κομμουνιστική διείσδυση στην κινηματογραφική βιομηχανία, καθώς οι προσπάθειες της να δυσφημίσει τους τραπεζίτες είναι προφανείς. Ο Λάιονελ Μπάριμορ (ο φιλοχρήματος Χένρι Πόττερ) σκιαγραφείται σαν τον Σκρουτζ, ώστε να είναι ο πιο μισητός άνθρωπος στην ταινία. Αυτό είναι ένα κοινό κόλπο που χρησιμοποιούν οι Κομμουνιστές».

Συγκεκριμένα, η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, θεώρησε ότι η ταινία αποτελούσε «ολέθρια απειλή» του Αμερικανισμού καθώς προωθούσε φιλο-κομμουνιστικά μηνύματα. Θεώρησαν ότι οι τραπεζίτες δαιμονοποιούνταν και γινόταν προσπάθεια έναρξης ταξικού πολέμου .

Η βασική κατηγορία στηρίχτηκε στο γεγονός ότι ο Ντάλτον Τράμπο εργάστηκε πάνω στο σενάριο της ταινίας. Ο ίδιος αργότερα βρέθηκε στη «Μαύρη Λίστα» του Χόλιγουντ για τις αριστερές του πεποιθήσεις και φυλακίστηκε.

Η ταινία, τις επόμενες δεκαετίες έμεινε στην αφάνεια. Τα προβλήματα που προκάλεσε στην εταιρία παραγωγής την έκανε να μην ασχοληθεί με τα πνευματικά διακαιώματα του έργου. Χωρίς δικαιώματα η ταινία για 20 ολόκληρα χρόνια παιζόταν στην αμερικανική τηλεόραση την περίοδο των Χριστουγεννιάτικων διακοπών.

Η επιτυχία της «Υπέροχης Ζωής» εκτοξεύτηκε και πλέον θεωρείται μια από τις θρυλικότερες ταινίες της αμερικανικής κινηματογραφίας. Μάλιστα, το Αμερικανικό Ινστιτούτο τοποθετεί την ταινία στην πρώτη θέση, ως το έργο με τη μεγαλύτερη επιρροή.

Το τεχνητό χιόνι και το άρμεγμα της αγελάδας

Το πρωταγωνιστικό δίδυμο της ταινίας, ο  Τζέιμς Στιούαρτ σαν Τζορτζ  Μπέιλι και η Ντόνα Ριντ σαν Μαίρη Μπέιλι, κατάγονταν και οι δύο από μικρές αγροτικές περιοχές της Αμερικής.

Ο Λάινονελ Μπάριμμορ, που ενσάρκωσε τον άληστο επιχειρηματία του Μπέντφορντ Φολς, και έκανε δύσκολη τη ζωή του Τζορτζ Μπέιλι, στην πραγματικότητα ήταν ένας πνευματώδης άνθρωπος.

Η Ριντ μεγάλωσε με την πενταμελή οικογένειά της σε μια φάρμα στην Αϊόβα. Ο Μπάριμορ δεν την πίστεψε όταν εκείνη υποστήριξε ότι μπορεί να αρμέξει μια αγελάδα και την προκάλεσε να το αποδείξει. Εκείνη έβγαλε γάλα από μια αγελάδα και κέρδισε 50 δολάρια, «τα ευκολότερα λεφτά που έβγαλα ποτέ», όπως ανέφερε η ίδια.

Στα γυρίσματα της ταινίας σημειώθηκαν και κάποιες κινηματογραφικές πρωτοπορίες.

Καθώς η ιστορία εκτυλισσόταν καταχείμωνο, αλλά τα γυρίσματα έγιναν το καλοκαίρι, η παραγωγή έπρεπε να βρει έναν τρόπο να αποτυπώνει χιονισμένα πλάνα.

Μέχρι τότε, χρησιμοποιούσαν χρωματισμένα δημητριακά για ψεύτικο χιόνι. Ο ήχος όμως που προκαλούσαν, αποτελούσαν πρόβλημα για τον Φρανκ Κάπρα.

Ο σκηνοθέτης που είχε εκπαιδευτεί και σαν μηχανικός, συνεργάστηκε με τον υπεύθυνο των ειδικών εφέ, Ράσελ Σέρμαν και δημιούργησαν έναν νέο τύπο τεχνητού χιονιού.

Ένα μείγμα αφρού που χρησιμοποιούταν στους πυροσβεστήρες, με ζάχαρη και νερό.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Quiz για τη «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Τσαρλς Ντίκενς; Ποιος χαρακτήρας της Ντίσνεϊ είναι εμπνευσμένος από τον ήρωα;