Ο Άγγλος που λάτρεψε την Ελλάδα, πολέμησε στην Κρήτη και έζησε στη Μάνη μέχρι το τέλος της ζωής του. Τα περίφημα βιβλία του Πάτρικ Λη Φέρμορ. Γιατί η “Ρούμελη” θεωρείται ένα από τα κορυφαία του έργα

Ο σερ Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο Άγγλος αξιωματικός που αγωνίσθηκε στην Κρήτη, θεωρείται ο μεγαλύτερος ταξιδιωτικός συγγραφέας της εποχής μας. Γύρισε όλη την Ευρώπη με τα πόδια, “ερωτεύτηκε” την Ελλάδα, πολέμησε στην Eλλάδα και σταδιακά έγινε ο “κυρ Μιχάλης”.

Γεννημένος στο Λονδίνο το 1915, ο μικρός Πάτρικ λάτρευε το διάβασμα και τις ξένες γλώσσες, ενώ οι διαφορετικές κουλτούρες τον γοήτευαν. Συνάμα ήταν ζωηρός, υπερκινητικός και πολύ κοινωνικός.

“Ένα επικίνδυνο κράμα εκλεπτυσμού και απερισκεψίας” τον περιέγραφαν οι καθηγητές στον τελευταίο έλεγχο που έλαβε από το “The King’s School” του Καντερμπέρι. Ύστερα αποβλήθηκε.

Μπορεί τα χαρακτηριστικά που τον διέκριναν να μην ταίριαζαν σε ένα σχολικό περιβάλλον, ήταν όμως ιδανικά για την πορεία που γνώριζε ότι ήθελε να χαράξει.

Ο γύρος της Ευρώπης με τα πόδια

Το 1933, σε ηλικία 18 ετών, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ πήρε μια παράτολμη απόφαση. Η οικογένειά του τον προόριζε για στρατιωτικό, εκείνος είχε άλλα σχέδια. Πακέταρε τα απολύτως απαραίτητα, ταξίδεψε στον νότο της Αγγλίας και πέρασε τη Μάγχη.

Το πλάνο του ήταν να διασχίσει την Ευρώπη με τα πόδια. Αφετηρία οι δυτικές ακτές της Ολλανδίας και τελικός προορισμός η Κωνσταντινούπολη.

Στον δρόμο κοιμόταν όπου έβρισκε. Σε στάβλους, μοναστήρια και πανδοχεία, αλλά και φιλοξενούμενος σε αγροτόσπιτα ή σε ορισμένες περιστάσεις ακόμα και σε πολυτελή εξοχικά Ευρωπαίων ευγενών.

Επιδίωκε να περνά τόσο από μικρά χωριά, όσο και από μεγάλες πόλεις. Ερχόταν σε επαφή με τους ντόπιους, τα ήθη και τις παραδόσεις κάθε περιοχής.

Παράλληλα, κατέγραφε όλες τις εμπειρίες και τις εντυπώσεις του σε ένα ημερολόγιο.

Ο γλαφυρός τρόπος γραφής του δεν περιορίζεται στην περιγραφή των τοπίων, αλλά περικλείει όλες τις πτυχές της ταξιδιωτικής εμπειρίας. Άλλωστε, δεν ήταν ένας τυπικός τουρίστας αλλά περιηγητής, εξερευνητής και λαογράφος.

Αρκετές δεκαετίες αργότερα μοιράστηκε με το ευρύ κοινό τα πολυτιμότερα αποκτήματα της περιπέτειάς του. Η τριλογία της περιήγησής του κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και χωρίζει το ταξίδι του σε τρία μέρη. “Η εποχή της δωρεάς” εξιστορεί το χρονικό της περιπλάνησης από την Ολλανδία έως την ουγγρική μεθόριο. Το “Ανάμεσα στα δάση και τα νερά” καλύπτει τη διαδρομή από τη Βουδαπέστη ως τις Σιδηρές Πύλες του Δούναβη, ενώ ο “Ατελείωτος Δρόμος” κλείνει με την άφιξή του στον Άθω.

Τελευταίες στάσεις πριν κόψει την “κορδέλα του τερματισμού” στην Κωνσταντινούπολη ήταν η Θεσσαλονίκη και το Άγιον Όρος. Αυτή ήταν και η πρώτη άμεση γνωριμία του Φέρμορ με την Ελλάδα.

Η αγάπη για την Ελλάδα

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ ολοκλήρωσε το “ομηρικό” ταξίδι του τον Ιανουάριο του 1935. Δεν επέστρεψε όμως στην πατρίδα του. Αποφάσισε να συνεχίσει την περιήγηση, εξερευνώντας το μέρος που τον είχε μαγέψει περισσότερο. Την Ελλάδα.

Ξεκίνησε από τα βόρεια. Περιπλανήθηκε στη Θράκη και τη Μακεδονία και έφτασε μέχρι την Πελοπόννησο. Στην Αθήνα γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, την Μπαλάσα Καντακουζηνού, πριγκίπισσα της Ρουμανίας. Εγκαταστάθηκαν σε έναν παλιό νερόμυλο, έξω από την πόλη, με θέα στον Πόρο.

Το 1939, μόλις κηρύχθηκε ο πόλεμος, επέστρεψε στην Αγγλία για να καταταγεί στον στρατό. Η μοίρα όμως θα τον ξαναέφερνε σύντομα στην Ελλάδα.

Καθώς γνώριζε ελληνικά, στάλθηκε αρχικά στο Σώμα Γενικών Καθηκόντων στην Αλβανία όπου εκτελούσε χρέη αξιωματικού-συνδέσμου.

Πολέμησε στην ηπειρωτική Ελλάδα και διακρίθηκε για τη δράση του στην Κρήτη. Μεταμφιεσμένος σε βοσκό με το παρατσούκλι “κυρ Μιχάλης” ή “Φιλεντέμ”, έζησε κρυμμένος στα βουνά για πάνω από δύο χρόνια, οργανώνοντας ομάδες αντίστασης.  Ο Φέρμορ υπήρξε ο ταγματάρχης που το 1944 συντόνισε τη θρυλική απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε στο Ηράκλειο.

Μετά τον πόλεμο, για ακόμα μια φορά, αποφάσισε να παραμείνει στην Ελλάδα. Παράλληλα, ξεκίνησε να γίνεται γνωστός ως λογοτέχνης. Εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο το 1950, ενώ ταυτόχρονα συνέχιζε αδιάκοπα το γράψιμο και τα ταξίδια.

Με τη δεύτερη σύζυγό του, τη γνωστή φωτογράφο Τζόαν Ελίζαμπεθ Ράινερ, εγκαταστάθηκαν στη Μάνη, όπου και τήρησαν τον όρκο που έδωσαν στον γάμο τους: να τους χωρίσει ο θάνατος. Η Ράινερ πέθανε στην Καρδαμύλη το 2003. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έζησε στο σπίτι τους μέχρι τα 96 του. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, εξέφρασε την επιθυμία να επιστρέψει για λίγο στην Αγγλία για να αποχαιρετήσει τους φίλους του. Έπειτα, ήθελε να γυρίσει και να πεθάνει στη Μάνη. Δεν πρόλαβε. Άφησε την τελευταία του πνοή στον τόπο καταγωγής του, μια μέρα αφότου προσγειώθηκε. Ο τάφος του στο κοιμητήριο του Ντάμπλτον φέρει ως επιγραφή έναν στίχο του Καβάφη:

Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός

Ρούμελη

Ένα από τα σπουδαιότερα έργα του Φέρμορ είναι αναμφισβήτητα η “Ρούμελη”. Όπως αναφέρει κι ο ίδιος, το βιβλίο του δεν μπορεί να λογιστεί ως ταξιδιωτικός οδηγός:

“Η Ελλάδα αλλάζει γρήγορα και η πιο ενημερωμένη περιγραφή της είναι ως ένα βαθμό ξεπερασμένη τη στιγμή κιόλας που εμφανίζεται”.

Άλλωστε, η Ρούμελη δεν μπορεί να εντοπιστεί στους σημερινούς χάρτες. Είναι το όνομα που είχε δοθεί παλαιότερα στη βόρεια Ελλάδα, από τον Βόσπορο ως την Αδριατική και από τη Μακεδονία μέχρι τον Κορινθιακό Κόλπο.

Η αφήγηση του Φέρμορ απαθανατίζει περίτεχνα κάθε πτυχή της ιστορίας, της παράδοσης και της φυσικής ομορφιάς της αχανούς και συνάμα ακαθόριστης Ρούμελης.

Είναι μία περιήγηση γεμάτη εκπλήξεις, που μας ταξιδεύει ανάμεσα στους Σαρακατσάνους βοσκούς, στα μοναστήρια των Μετεώρων και τα χωριά των Κραβάρων, ενώ δεν λείπουν τα απρόσμενα περιστατικά, όπως η ανακάλυψη ενός ζευγαριού παντόφλες που φορούσε ο λόρδος Μπάιρον στο Μεσολόγγι.

Μέσα από τη στενή επαφή του με τους Σαρακατσάνους, ο συγγραφέας θίγει ένα διαχρονικό εθνικό ζήτημα: τη σύγκρουση που ενυπάρχει στην ελληνική κληρονομιά. Η νοοτροπία και η παράδοση του Έλληνα είναι ένα κράμα περηφάνιας για τα κλέη του αρχαίου κόσμου, βυζαντινών εθίμων, ανατολίτικων επιρροών και υπολειμμάτων της Τουρκοκρατίας, βουκολικού τρόπου ζωής και αέναου αντικομφορμισμού.

Όπως επισημαίνει ο φιλέλληνας καθηγητής Ντέιβιντ Μπριούρερ, “ο Πάτρικ Λη Φέρμορ αποτύπωσε τις δύο, κατά την άποψή του, φαινομενικά αντίθετες μεταξύ τους πλευρές του Έλληνα, δηλαδή αυτή του ‘ανθρωπάκου’, αλλά και εκείνην του ευγενή και φιλόξενου οικοδεσπότη”.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα, κάτω από όλα αυτά τα φαινομενικά αντιθετικά στοιχεία, κρύβεται ένας ακόμα παλαιότερος κόσμος. Και στις σελίδες της “Ρούμελης” ο Φέρμορ κατάφερε να αποτυπώσει τις ενδείξεις του. Έτσι ακριβώς όπως τις ανακάλυψε και τις ξέθαψε από τους ανεξερεύνητους λόφους, τα απάτητα βουνά και τις άγνωστες ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ο Λη Φέρμορ είδε και περιέγραψε τη Ρούμελη όπως δεν την έχουν δει πολλοί Έλληνες και η ματιά του είναι μια αλησμόνητη εμπειρία στην οποία όλοι έχουν πρόσβαση, χωρίς καν να ταξιδέψουν. Αρκεί να διαβάσουν το βιβλίο του.

Τα βιβλία του πολυβραβευμένου και πολυμεταφρασμένου συγγραφέα κυκλοφορούν σε νέες μεταφράσεις από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

αρχική εικόνα: YouTube

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Σαν σήμερα στην παγκόσμια ιστορία». Το νέο βιβλίο του Dan Snow ζωντανεύει 365 γεγονότα από την παγκόσμια ιστορία