Μεγάλοι Φαλλοί και υβρεολόγιο. Η Διονυσιακή πομπή από την οποία προέκυψε τη κωμωδία

Μία από τις διασημότερες τελετουργικές πομπές της Αρχαίας Ελλάδας ήταν τα φαλληφόρια ή φαλλαγώγια, τα οποία αποτελούσαν μέρος των εορταστικών τελετών προς τιμήν του θεού Διονύσου και πραγματοποιούνταν τον μήνα Ποσειδεώνα, δηλαδή το χρονικό διάστημα Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου στην Αττική.

Στην αρχαία τελετή, οι συμμετέχοντες μεταμφιέζονταν, έβαφαν τα πρόσωπά τους ή φορούσαν προσωπίδες και στεφάνια από κισσό και κρεμούσαν στο λαιμό ή τη μέση τους, τεχνητούς φαλλούς. Σε κλίμα κατάνοιξης έπιναν από το νέο κρασί της χρονιάς, τραγουδούσαν τραγούδια με βρισιές, τα γνωστά και ως φαλλικά, και χόρευαν κωμικούς χορούς.

Την “φαλλική πομπή” οδηγούσε πάντα εκείνος που περιέφερε ψηλά σε κοντάρι ένα κατασκευασμένο ομοίωμα φαλλού από δέρμα μαζί με αυτόν που κρατούσε τον αμφορέα με το κρασί. Το σύμβολο της γονιμότητας και της βλάστησης, ο φαλλός, προμήνυε μία νέα χρονιά με καλή σοδειά.

Ο παραδοσιακός φαλλός της κάθε Διονυσιακής πομπής ήταν κατασκευασμένος από ξύλο αγριοσυκιάς.

Στη γιορτή είχαν δικαίωμα συμμετοχής άνδρες και γυναίκες. Οι άντρες συνήθως μεταμφιέζονταν σε Σειληνούς, Σατύρους και Βάκχες ενώ οι γυναίκες σε Βάκχες, Νύμφες και Ώρες, οι οποίες προσωποποιούσαν τις φυσικές δυνάμεις που προστατεύουν την βλάστηση και ανθοφορία της άνοιξης και την καρποφορία του καλοκαιριού. Οι μεταμφιέσεις απέβλεπαν στο να ενεργοποιήσουν τις αναγεννησιακές δυνάμεις της φύσης κατά τους χειμερινούς μήνες.

Πιστεύεται ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις αυτού του είδους αποτέλεσαν τον πυρήνα για την γένεση της  κωμωδίας. Ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμά του “Περί ποιητικής” αναφέρει, πως η κωμωδία προήλθε από τους “εξάρχοντας τα φαλλικά” , από εκείνους δηλαδή που έκαναν την αρχή στα φαλλικά τραγούδια και από αυτούς που ακολουθούσαν απαντώντας ή επαναλαμβάνοντας.

Συγκεκριμένα έγραφε:

“Γενομένης δ’ ουν απ’ αρχής αυτοσχεδιαστικής και αυτή και η κωμωδία, και η μεν από των εξαρχόντων τον διθύραμβον, η δε από των τα φαλλικά, α έτι και νυν εν πολλαίς των πόλεων διαμένει νομιζόμενα, κατά μικρόν ηυξήθη, προαγόντων όσον εγίγνετο φανερόν αυτής, και πολλάς μεταβολάς μεταβαλούσα η τραγωδία επαύσατο, επεί έσχε την αυτής φύσιν”

Στην Αρχαία Αίγυπτο, αναφέρεται η “φαλλική εορτή των Παμυλίων”, προς τιμήν μιας γυνάκας στις Θήβες που ονομαζόταν Παμύλη, η οποία σχετιζόταν με τη λατρεία του Όσιρι, ενός θεού που παρουσιάζει ομοιότητες με τον Διόνυσο και τον Άδη της ελληνικής μυθολογίας. Η γιορτή πραγματοποιούταν στην αρχή της άνοιξης, την 25η ημέρα του μήνα Φαμενώθ των Αρχαίων Αιγυπτίων.

Τα τελευταία τα φαλληφόρια αναβιώνουν στο κέντρο της Αθήνας, την περίοδο του καλοκαιριού, υπό την αιγίδα του Συλλόγου Έρευνας & Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού, με τη συνδρομή ερευνητών, πανεπιστημιακών, αρχαιολόγων και καλλιτεχνών.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από: phalliphoria.gr