Μάθημα ανατομίας στην Κωνσταντινούπολη. Πώς οι Έλληνες γιατροί διέπρεψαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η θυσία τους στον Α’ Παγκόσμιο

ΠΗΓΗ: Ελληνορθόδοξες κοινότητες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (18ος-19ος-αρχές 20ού αιώνα), Εμμανουήλ Πολυχρονίδης, Εκδόσεις Τσουκάτου

Η αρχική φωτογραφία τραβήχτηκε το 1893 και απεικονίζει καθηγητές και σπουδαστές της Αυτοκρατορικής Ιατρικής Σχολής στην Κωνσταντινούπολη. 

Οι φοιτητές κάνουν μάθημα ανατομίας και ποζάρουν μπροστά στον φακό. Η Αυτοκρατορική  Σχολή Ιατρικής και το τμήμα Φαρμακευτικής ιδρύθηκαν το 1839 και εκεί δίδασκαν σημαντικοί Έλληνες γιατροί.

Στο βιβλίο του ο Νευρολόγος – Ψυχίατρος Ιωάννης Πολυχρονίδης παρουσιάζει την μέριμνα των ελληνικών κοινοτήτων για την υγεία και την πρόνοια στην Κωνσταντινούπολη,  την Μικρασία, την Αίγυπτοτις παραδουνάβιες περιοχές και του ελλαδικού χώρου κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.

H Κωνσταντινούπολη αποτελούσε τότε πόλο έλξης ιατρών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Οι ελληνικής καταγωγής ιατροί, οι οποίοι ήταν δραστήρια μέλη της ελληνορθόδοξης κοινότητας, αποτελούσαν το μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου των ιατρών – περίπου το 52%.

Παράλληλα, διακρίθηκαν και σε άλλους τομείς της δημόσιας ζωής, όπως συνέβαινε με αρκετούς ιατρούς της εποχής.

 Ο Αδαμάντιος Κοραής, που είχε σπουδάσει ιατρική στο Μονπελιέ της Γαλλίας, έγραφε για την αντιμετώπιση των ιατρών από τους μουσουλμάνους: «Το θηριώδες έθνος εις μόνους τους ιατρούς αναγκάζεται να υποκρίνεται κάποιαν ημερότητα».

Ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός, αναφερόμενος στη στάση των Οθωμανών προς τους ιατρούς γράφει χαρακτηριστικά:

«…Οι Τούρκοι ανέκαθεν ηδούντο και εσέβονται τους εραστάς του της Ιπποκρατικής τέχνης».

Μεταξύ των ελληνορθόδοξων ιατρών ξεχωρίζουν ο Στέφανος Καραθεοδωρή, ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ο Σπυρίδων Μαυρογένης, ο Σαράντης Αρχιγένης, και ο Αποστολίδης Πασάς που διετέλεσε διευθυντής της αυτοκρατορικής Ιατρικής Σχολής και καθηγητής της Χειρουργικής.

Οι ιατροί της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, εκτός από τη σημαντική συμβολή τους στην ιατρική εκπαίδευση της εποχής,  διακρίθηκαν στην άσκηση της κλινικής Ιατρικής, όχι μόνο στα νοσοκομεία της ελληνορθόδοξου κοινότητας αλλά και σε άλλα νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και άλλων περιοχών καθώς και ιδιωτικά.

Συμμετείχαν ενεργά στα πράγματα της κοινότητας, ιδιαίτερα μετά την ψήφιση των Γενικών Κανονισμών και την είσοδο τους στο Εθνικό Μικτό Συμβούλιο, ενώ συμμετείχαν και στα πολιτικά πράγματα.

Εκλέχτηκαν βουλευτές και αρκετοί εξ αυτών  συμμετείχαν ως εθελοντές στον ελληνικό στρατό κατά τις πολεμικές συγκρούσεις της εποχής.

Οι ελληνορθόδοξοι γιατροί δεν είχαν όλοι την ίδια πολιτική ιδεολογία αναφορικά με τη σχέση τους με το καθεστώς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Διακρίνονταν σε δύο μεγάλες κατηγορίες ελληνορθόδοξων γιατρών με διαφορετική ιδεολογική τοποθέτηση.

Η πρώτη ομάδα, μικρότερη αριθμητικά αλλά ανώτερη κοινωνικά, αποτελείτο από τους Φαναριώτες, με κύριους εκπροσώπους τον Στέφανο και Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, Σπυρίδωνα Μαυρογένη, Αλέξανδρο Ζωηρό Πασά, Μάρκο Πασά και τον μεγαλύτερο αριθμό όσων σταδιοδρόμησαν ως στρατιωτικοί ιατροί στον οθωμανικό στρατό.

Οι διακεκριμένοι αυτοί ιατροί, αποδέχονταν τη νομιμότητα και την ταυτότητα του Οθωμανού υπηκόου και πίστευαν ότι η διατήρηση και η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποτελούσε εγγύηση για την πρόοδο των ελληνορθόδοξων και της κοινοτικής οργάνωσης τους.

Η δεύτερη ομάδα, μεγαλύτερη αριθμητικά, αποτελείτο από γιατρούς, απόφοιτους κυρίως της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καταγόμενους από περιοχές του ελληνικού κράτους. Κύριοι εκπρόσωποι ήταν ο Αλέξανδρος Πασπάτης, Ηρακλής Βασιάδης, Τομάζος Σγουρδαίος και Αλέξανδρος Παππάς.

Ήταν εκφραστές του ελληνικού αλυτρωτισμού, συμμετείχαν και πρόσφεραν σημαντικές υπηρεσίες στους Βαλκανικούς πολέμους.

Είχαν διαμορφώσει εθνική ιδεολογία και ταυτιζόταν με τη Μεγάλη Ιδέα. Πολλοί ελληνορθόδοξοι γιατροί υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό και είχαν πολλές απώλειες κατά τη συμμετοχή τους στις θανατηφόρες μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Υπολογίζεται ότι το 1/3 των απωλειών του Υγειονομικού του οθωμανικού στρατού ήταν ελληνικής καταγωγής και οι απώλειες τους επηρέασαν αρνητικά τη λειτουργία του νοσοκομείου της ελληνορθόδοξης κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη.

Αντλήθηκε υλικό και πληροφορίες από το βιβλίο του νευρολόγου -ψυχιάτρου και υποναύαρχου εα Ιωάννη  Πολυχρονίδη “Ελληνορθόδοξες κοινότητες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (18ος-19ος-αρχές 20ού αιώνα)” 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Είμαστε αθώοι γιατροί και νοσοκόμοι, μη μας σκοτώσετε». Οι ικεσίες του προσωπικού στο νοσοκομείο που έγινε η περίφημη «σφαγή της Jaffna». Ο ειρηνευτικός στρατός της Ινδίας δολοφόνησε ακόμη και παιδιά