Μαρία και Άννα Καλουτά. Η εξαφάνιση της μίας αδελφής στην Μικρασιατική καταστροφή. Πως βρέθηκε και έγιναν αχώριστες

του συνεργάτη μας ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Γονείς της Μαρίας και Άννας Καλουτά, ήταν η Κατίνα Γερακουλάκου από το Γύθειο και ο ηθοποιός Στέφανος Καλουτάς από την Σύρο. Και η Κατίνα όμως μετά το γάμο της με τον Στέφανο Καλουτά, επέλεξε να ακολουθήσει και η ίδια αυτό τον δρόμο .

Τα αδέλφια της που ήταν αυστηρώς προσκολλημένα στις μανιάτικες παραδόσεις, σταμάτησαν να της μιλάνε καθώς θεώρησαν ότι το επάγγελμα του ηθοποιού εξέθετε την ηθική της οικογενείας τους.

Οι Στέφανος και Κατίνα Καλουτά κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας, λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου, βρέθηκαν με θίασο σε παραστάσεις κοντά στο Ουσάκ. Και αυτή η χρονική σύμπτωση θα δημιουργούσε μια μεγάλη περιπέτεια στη ζωή τους.

Η εξαφάνιση της Μαρίας Καλουτά

Όταν το μέτωπο της Μικράς Ασίας κατέρρευσε η μητέρα Καλουτά βρέθηκε μόνη με τα δύο κορίτσια ανάμεσα σε χιλιάδες πρόσφυγες. Το οδυνηρό ταξίδι της μεγάλης φυγής και σωτηρίας προς τα παράλια της Σμύρνης, αποτέλεσε μια δοκιμασία.

Στην διαδρομή ένα υποζύγιο του στρατού χρησιμοποιήθηκε για να μεταφέρει τα δύο μικρά κορίτσια.

Μέσα στην τραγικότητα των στιγμών εκείνων αποχωρίστηκαν και από τη μητέρα τους.

Ύστερα από αγωνία 20 ημερών η μητέρα βρήκε μόνο το ένα παιδί, την Άννα. Η αδελφή της η Μαρία συνέχιζε να αγνοείται.

Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες της μητέρας της να την βρει κανένας δεν γνώριζε τίποτε για αυτήν. Οι άμαχοι έφευγαν άρον-άρον σε όποια πλοία εύρισκαν μπροστά τους, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση αρκεί να γλύτωναν τις σφαγές.

Σε ένα πλοίο επιβιβάστηκε και η μητέρα Καλουτά, με το ένα της κορίτσι που είχε σωθεί και έφτασε στον Πειραιά. Μαύρη απελπισία είχε κυριεύσει την Κατίνα για το χαμένο της κορίτσι.

Η Μαρία όμως δεν ήταν χαμένη, είχε σωθεί από έναν άγνωστο που την περιμάζεψε και τη μετέφερε σε μια αυλή ενός σχολείου της Σμύρνης, στο οποίο είχαν συγκεντρωθεί κι άλλα χαμένα παιδιά Ελλήνων.

Την παρέδωσαν σε έναν ηλικιωμένο που έφευγε την εποχή εκείνη για τη Χίο, να την πάρει μαζί του για να βρεθεί στην Ελλάδα.

Η υιοθεσία του χαμένου κοριτσιού

Ο γεροντάκος εκείνος πραγματικά την έθεσε υπό την προστασία του, παρά το γεγονός ότι ήταν φτωχός και για να ζήσει ασκούσε το επάγγελμα του λούστρου.

Μαζί με την γυναίκα του, ανέθρεψαν την μικρή Μαρία και τελικά την “υιοθέτησαν”. Όσο καιρό η Μαρία ζούσε με τους ηλικιωμένους σωτήρες της, η μητέρα της είχε πάρει την απόφαση, πως είχε για πάντα χαθεί, πως είχε πεθάνει. Μάλιστα έφτιαχνε κόλλυβα για τη ψυχή της.

Όμως κάποια στιγμή ένας ηθοποιός, ο Φραγκόπουλος, συνάδελφος του Στέφανου Καλουτά, βρέθηκε για παράσταση στην Χίο.

Εκεί αναγνώρισε την Μαρία Καλουτά και τηλεγράφησε αμέσως στην μητέρα της. Στη Χίο όμως, όταν έφτασε αμέσως η μητέρα, τα γεγονότα εξελίχθηκαν διαφορετικά.

Οι ηλικιωμένοι αρχικά  αρνήθηκαν να παραδώσουν την Μαρία στην μητέρα της, καθώς την είχαν αγαπήσει.

Ύστερα από αρκετές δυσκολίες, η μητέρα καταφέρνει να πάρει πίσω την Μαρία. Έτσι τα δύο μικρά κορίτσια βρέθηκαν ξανά μαζί και έκτοτε, εξαιτίας του περιστατικού αυτού, ανέπτυξαν ισχυρό δεσμό μεταξύ τους. Καμιά δεν αποχωριζόταν την άλλη. Ούτε για μια στιγμή!

Για αυτό άλλωστε και απέκτησαν το προσωνύμιο τα «Καλουτάκια»!  Ενώ η επαφή τους με τους Έλληνες της Μικράς Ασίας και ειδικώς της περιοχής της Σμύρνης, είναι που θα εμπνεύσει αργότερα την Άννα Καλουτά να υποδύεται τόσο πετυχημένα τη Σμυρνιά!

Στη Νέα Κοκκινιά

Όμως η ιστορία είχε και μια άλλη εξέλιξη. Το 1924 η οικογένεια Καλουτά έμενε για λίγο στον Πειραιά επί της οδού Φαλήρου 44.

Ήδη τα δύο κορίτσια, είχαν αρχίσει να εμφανίζονται μικρά παιδιά ακόμα, σε μουσικές παραστάσεις (πρόζες).

Τότε έφτασε μια είδηση πως ο ηλικιωμένος γέροντας που είχε υιοθετήσει την Μαρία βρισκόταν βαριά άρρωστος στη Νέα Κοκκινιά.

Η Μαρία ζήτησε από την μητέρα της να τη συνοδεύσει να πάνε να τον συναντήσουν. Ο γέροντας σωτήρας της ζούσε σε ένα φτωχικό σπίτι στη Νέα Κοκκινιά (μετέπειτα Νίκαια) και ήταν πραγματικά σε αξιοθρήνητη κατάσταση.

Η μητέρα Καλουτά ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον σωτήρα της κόρης της, του προσέφερε ιατρούς, φάρμακα, νοσοκομεία. Μέχρι το τέλος του η οικογένεια Καλουτά έμεινε στο πλευρό του.

Την ημέρα που ο γέροντας πέθανε, η Μαρία -μαζί με την αδελφή της Άννα- συμμετείχε στην παράσταση «Στοργή» του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη παρά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν.

Βάπτιση επί σκηνής

Όμως την επομένη ημέρα η παράσταση διακόπηκε από την αστυνομία, καθώς απαγορεύονταν ανήλικα παιδιά να εμφανίζονται σε νυκτερινές θεατρικές παραστάσεις.

Η αλήθεια ήταν πως οι αδελφές Καλουτά, βρέθηκαν στη σκηνή από πολύ μικρή ηλικία. Η Άννα Καλουτά μάλιστα είχε βαπτιστεί πάνω σε θεατρική σκηνή, πριν ακόμα την περιπέτεια της Μικράς Ασίας.

Συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1920, στη σκηνή του παλαιού θεάτρου ΕΤΟΥΑΛ, στην οδό Εμμανουήλ Μπενάκη, μεταφέρθηκε μια κολυμβήθρα από τον Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής.

Σε αυτήν βαπτίστηκε η Άννα, με παρόντες ηθοποιούς και ανάδοχο την Λολότα Ιωαννίδου (σύζυγος του βαθύφωνου Νικόλαου Μοσχονά).

Συνεπώς το βάπτισμα της Άννας Καλουτά αποτέλεσε ταυτόχρονα και το βάπτισμα προς το θέατρο, αφού ήταν και η πρώτη της εμφάνιση σε σκηνή.

Οι παραστάσεις των «έντεκα παρά δέκα»

Η παρουσία σε θεατρική σκηνή των παιδιών Καλουτά,  απασχόλησε αρκετά τον ημερήσιο τύπο της εποχής.

Τέθηκε το ερώτημα αν οι μικρές αδελφές Καλουτά θα μπορούσαν να συνεχίσουν να εμφανίζονται σε αυτή την ηλικία στη σκηνή ή είναι προτιμότερο να διακόψουν την καλλιτεχνική τους πορεία.

Επενέβη ο καλλιτεχνικός κόσμος, γράφτηκαν άρθρα στις εφημερίδες, μέχρι και η Μαρίκα Κοτοπούλη και η Κυβέλη έλαβε θέση. Διότι κι αν ακόμα ο νόμος την εποχή εκείνη απαγόρευε τα παιδιά στη σκηνή του θεάτρου, επέτρεπε την παιδική εργασία στα εργοστάσια και στις βιοτεχνίες.

Ποιος εργασιακός τόπος ήταν σκληρότερος άραγε για τα παιδιά; Η σκηνή ενός θεάτρου ή εργασία σε ένα εργοστάσιο υφαντουργίας;

Το υπουργείο κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης, αναγκάστηκε να βρει μια μέση λύση, ειδικά για την περίπτωσή τους. Θα τους επέτρεπαν να παίζουν σε θεατρικές σκηνές, αλλά μόνο στην αρχή της παράστασης, ώστε το αργότερο 11 η ώρα να έχουν αποχωρήσει από το θέατρο.

Επίσης απαγορεύθηκε να επαναλαμβάνουν δύο φορές το ίδιο νούμερο («μπιζ»). Όταν λοιπόν τα Καλουτάκια έβγαιναν στις έντεκα παρά δέκα και εκτελούσαν τη σκηνή τους, ο κόσμος ξέσπαγε σε χειροκροτήματα. Τότε η Άννα Καλουτά έβγαινε στη σκηνή και έλεγε:

«Μας συγχωρείται αγαπητοί θεατές αλλά η σεβαστή αστυνομία δεν μας επιτρέπει να κάνουμε άλλο μπιζ! Καλή σας νύχτα!».

Με δικούς τους πόρους χρηματοδότησαν τις σπουδές τους

Με αυτές τις παραστάσεις των «έντεκα παρά δέκα» τα Καλουτάκια κατάφεραν να συντηρηθούν οικονομικά και να διαπρέψουν. Πήγαν αρχικά στην «Ιόνιο» σχολή και αργότερα στο ονομαστό για την αυστηρότητά του «Δραγάτσειο».

Οι συνθήκες ήταν ιδιαίτερα σκληρές καθώς μέχρι να θεσπιστεί ειδικά για αυτές το θεατρικό ωράριο των «έντεκα παρά δέκα», σχολούσαν στις τρεις μετά τα μεσάνυχτα από το θέατρο, όταν μάθημα στο σχολείο άρχιζε στις οκτώ το πρωί.

Η Άννα ήταν καλή μαθήτρια στα μαθηματικά, στην ωδική, στην ιχνογραφία και στην καλλιγραφία. Αντίθετα οι επιδόσεις της Μαρίας ήταν πάντα άριστες. Είχε μάθει να μιλάει καλά αγγλικά και γαλλικά ενώ έπαιζε και πιάνο.

Η Μαρία ήταν που έπαιζε και το ρόλο της μητέρας όταν οι δύο αδελφές έμειναν μόνες τους. Και όσο κι αν υπήρξαν από μικρές μέσα στον κόσμο του θεάτρου και της μουσικής η ζωή που τηρούσαν ήταν απολύτως αυστηρή.

Πρόβες, φαγητό, ανάπαυση, παράσταση βραδινή, ύπνος. Λίγο πριν το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα Καλουτάκια είχαν ήδη συμπληρώσει 13 με 14 χρόνια στο θέατρο!