Μαρία Ιορδανίδου, η συγγραφέας της θρυλικής “Λωξάντρας” στην τηλεόραση. Την έγραψε νύχτα και αναβίωσε την Πόλη των Ρωμιών

Η “Λωξάντρα” ήταν το τελευταίο ασπρόμαυρο σίριαλ της δημόσιας τηλεόρασης. Με πρωταγωνίστρια την Μπέτυ Βαλάση, που σφράγισε με την ερμηνεία της τον ομώνυμο ρόλο, αγαπήθηκε από το κοινό και έμεινε στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ελληνικής τηλεόρασης.

Προβλήθηκε από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 1980, σε 30 επεισόδια διάρκειας 40-45 περίπου λεπτών. Το σενάριο έγραψε ο ηθοποιός Χρήστος Δοξαράς, τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Γρηγόρης Γρηγορίου και τη μουσική συνέθεσε η Ελένη Καραΐνδρου.

Η “Λωξάντρα” δεν θα είχε βγει ποτέ στη “μικρή οθόνη”, αν δεν υπήρχε το ομώνυμο βιβλίο της Κωνσταντινοπολίτισσας συγγραφέως, Μαρίας Ιορδανίδου. Το εμπνεύστηκε και το αποτύπωσε στο χαρτί, όταν είχε ξεπεράσει τα 60 της χρόνια, δηλαδή σε μια ηλικία που οι περισσότεροι συγγραφείς συνήθως περιορίζουν την γραφή τους.

Αυτό, όμως, δεν εμπόδισε το βιβλίο να γίνει μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Σε αυτό, μέσα από την ιστορία της γιαγιάς της, η Ιορδανίδου περιγράφει και “ζωντανεύει” τον καθημερινό μικρόκοσμο της Κωνσταντινούπολης των αρχών του 20ού αιώνα.

Η “Λωξάντρα“, όπως και τα υπόλοιπα τέσσερα πεζογραφήματα που έγραψε η Ιορδανίδου, συνδέονται άμεσα με τη ζωή της. Μια ζωή που υπήρξε περιπετειώδης και γεμάτη αντιξοότητες.

Μια ζωή πολυκύμαντη σαν μυθιστόρημα

Η Μαρία Ιορδανίδου γεννήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1897, στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας της, Νικόλαος Κριεζής ήταν μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού και καταγόταν από την Ύδρα. Η μητέρα της, Ευφροσύνη Μάγκου ήταν Πολίτισσα.

Από το 1901 έως το 1909 έζησε με τους γονείς της στον Πειραιά. Μετά το χωρισμό τους, επέστρεψε στη γενέτειρά της, για να φοιτήσει στο αμερικανικό κολέγιο.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκε στο Μπατούμι, τότε πόλη της Ρωσίας, κοντά σε ένα θείο της. Εγκλωβίστηκε εκεί λόγω των τεκταινομένων και βίωσε εκ του σύνεγγυς τα γεγονότα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Κατάφερε να επιβιώσει μόνη, παραδίδοντας μαθήματα αγγλικών, ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα σε ρωσικό γυμνάσιο.

Το 1920, μετανάστευσε στην Αλεξάνδρεια και, τρία χρόνια αργότερα, παντρεύτηκε τον εκπαιδευτικό και διανοούμενο, Ιορδάνη Ιορδανίδη. Συνδέθηκε, επίσης, με την αριστερή διανόηση και έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Αιγύπτου.

Με τον Ιορδανίδη απέκτησε δύο παιδιά και χώρισε το 1931. Τα ίχνη του συζύγου της χάθηκαν οριστικά στα χρόνια της “Μεγάλης Εκκαθάρισης” του Στάλιν, όπως η ίδια είχε αναφέρει.

Η Ιορδανίδου εργάστηκε στη Σοβιετική Πρεσβεία μέχρι το 1939. Στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, το σπίτι της καταστράφηκε. Συνελήφθη από τους Ιταλούς και κρατήθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της Λάρισας και των Τρικάλων για 8 μήνες.

Πώς “γεννήθηκε η “Λώξαντρα”

Η Ιορδανίδου άρχισε να γράφει σε μεγάλη για τα συγγραφικά δεδομένα ηλικία. Σύμφωνα με την ίδια, αφορμή στάθηκε το γεγονός ότι νοστάλγησε τα παιδικά της χρόνια και δεν βρήκε κανένα βιβλίο που να απεικονίζει ικανοποιητικά τη ζωή στην Κωνσταντινούπολη, όπως η ίδια τη βίωσε.

Και, κάπως έτσι, προέκυψε η ιδέα της “Λωξάντρας“. Την έγραψε τα βράδια, όταν είχε αϋπνίες, και εκδόθηκε το 1963, όταν η συγγραφέας ήταν 66 ετών.

Το αναγνωστικό κοινό “αγκάλιασε” αμέσως το βιβλίο αφενός για τη νοσταλγική διάθεση που απέπνεε και αφετέρου για την αμεσότητα, τη φυσικότητα και τη ζωντάνια που χαρακτήριζε το λόγο του. Η μεταφορά του στην τηλεόραση το κατέστησε ακόμη πιο διάσημο και αγαπητό.

“Ύστερα από μια ζωή μόχθου, όταν πια γέρασα και σακατεύτηκα και λευτερώθηκαν τα χέρια μου από το μαγγανοπήγαδο της βιοπάλης, αισθάνθηκα την ανάγκη να γράψω για τον εαυτό του. Ξεκίνησα από την εποχή της γιαγιάς μου και μερακλώθηκα.

Μερακλώθηκα έτσι που, όταν πια έφτασα στην εποχή μου, ανακάλυψα πως είχα γράψει ένα βιβλίο που δεν ήταν ούτε για τη γιαγιά μου, ούτε για μένα, αλλά για μια ολόκληρη εποχή της Πόλης που έσβησε και που δεν θά’ πρεπε να ξεχαστεί“, είχε αναφέρει η Ιορδανίδου για τη “Λωξάντρα” που άφησε εποχή.

Στις πολυκατοικίες “ο Ρωμιός έχασε τη Ρωμιοσύνη του”

Η Μαρία Ιορδανίδου έγραψε άλλα τέσσερα πεζογραφήματα, με έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο: το “Διακοπές στον Καύκασο” (1965), το “Σαν τα τρελά πουλιά” (1978), το “Στου κύκλου τα γυρίσματα” (1979) και το “Η αυλή μας” (1981).

Στο “Διακοπές στον Καύκασο” αναφέρεται στα χρόνια που πέρασε στη Ρωσία, ενώ στην “Αυλή μας” πραγματεύεται τα ζητήματα της σύγχρονης ζωής στον αστικό ιστό των πολυκατοικιών και τους έντονους ρυθμούς της καθημερινότητας.

“Ο Ρωμιός έχασε τη Ρωμιοσύνη του“, είχε πει χαρακτηριστικά για την απρόσωπη ζωή στις πολυκατοικίες, όπου οι άνθρωποι μένουν τόσο κοντά και, συγχρόνως, αισθάνονται και είναι τόσο απομακρυσμένοι.

Εκτός από τη “Λωξάντρα“, στη δημόσια τηλεόραση μεταφέρθηκε και το “Σαν τα τρελά πουλιά“, με πρωταγωνίστρια τη Θέμιδα Μπαζάκα. Προβλήθηκε από τις 29 Δεκεμβρίου 1987 έως τις 22 Μαρτίου 1988.

Για το συγγραφικό της έργο, η Μαρία Ιορδανίδου βραβεύτηκε από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως με τον Χρυσό Σταυρό και το οφίκιο της Αρχόντισσας του Οικουμενικού Θρόνου.

Έφυγε από τη ζωή στις 6 Νοεμβρίου 1989, σε ηλικία 92 ετών. Όταν την είχαν ρωτήσει πότε θεωρεί ότι γερνάει ο άνθρωπος, είχε απαντήσει: “Όταν πάψει να δημιουργεί. Δεν εννοώ τίποτα σπουδαία έργα. Εννοώ ακόμα και να μαγειρέψει ένα φαγητό“.

Σε άλλη συνέντευξή της, δύο χρόνια πριν πεθάνει, συνόψισε τη ζωή της ως εξής: “Πέρασα από πολλές δυσκολίες, πολλά βάσανα, αλλά δεν διεφθάρην. Δεν έκανα κανένα συμβιβασμό στη ζωή μου. Ποτέ! Ποτέ δεν είχα βοήθεια από πουθενά. Έπεσα, σηκώθηκα, τα κατάφερα“.