Οι 18 απεργίες πείνας του Μαχάτμα Γκάντι, που πέτυχε πολλές νίκες με την απειλή της αυτοεξόντωσής του. Η τελευταία έγινε σε ηλικία 79 ετών, 12 μέρες πριν τη δολοφονία του

Ο Μαχάτμα Γκάντι υπήρξε η σπουδαιότερη φυσιογνωμία του κινήματος της ινδικής ανεξαρτησίας από τον βρετανικό ζυγό και παγκόσμιο σύμβολο κατά την αποικιοκρατίας. Αυτό που τον έκανε να διαφέρει από άλλους επαναστάτες ήταν η φιλοσοφία βάσει της οποίας ζούσε και δρούσε.

Ο ινδός στοχαστής θεωρείται ο εμπνευστής και θεμελιωτής της παθητικής αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών.

Μια μέθοδος που προκάλεσε μεγαλύτερη αντίδραση στην Ινδία και μπλόκαρε τη Μεγάλη Βρετανία, που δεν ήξερε πώς να αντιμετωπίσει τις ειρηνικές αλλά αποτελεσματικές μεθόδους του. Η βία της έδινε δύναμη, η παθητικότητα της προκάλεσε ένα απρόσμενο και πανίσχυρο σοκ.  

Μέσα σε 35 χρόνια, ο Γκάντι υπέβαλε τον εαυτό του σε 18 απεργίες πείνας. Ήταν μια πράξη επανάστασης και συνάμα κομμάτι μιας βαθύτερης ιδεολογίας.

Η πρώτη φορά που δοκίμασε τις αντοχές του οργανισμού του ήταν το 1913, σε ηλικία 44 ετών. Οι λόγοι τότε ήταν κυρίως προσωπικοί. Ο ίδιος ήταν χρόνια χορτοφάγος και φρόντιζε να ζει την καθημερινότητα με τα απολύτως αναγκαία. Τόσο στο φαγητό, όσο και στα αγαθά.

Πίστευε λοιπόν, ότι μία αυστηρού τύπου νηστεία ήταν ο ιδανικότερος τρόπος να εξαγνίσει την ψυχή του. Ήταν ένα είδος απεξάρτησης από καθετί υλικό.

Όταν το καλοκαίρι του 1913 απείχε για πρώτη φορά από το φαγητό, ανακάλυψε ότι το σώμα του είχε πολλές αντοχές. Έτσι, λίγους μήνες μετά, το επανέλαβε.

Εν τέλει, του πήρε μία πενταετία να συνειδητοποιήσει ότι η άρνηση πρόσληψης τροφής είχε σπουδαιότερα πλεονεκτήματα, πέραν του ατομικού εξαγνισμού.

Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μέσο θεσμικής πίεσης και πολιτικής διαμαρτυρίας.

Ατομική νηστεία για κοινωνικό εξαγνισμό

Το 1918 ο Ινδός ακτιβιστής εγκαταστάθηκε στην πόλη Αχμενταμπάντ. Αμέσως ανέπτυξε κοινωνική δράση και συμμετείχε ενεργά στα κοινά. Έτσι, όταν κάποια στιγμή οι εργάτες των τοπικών υφαντουργείων κατήγγειλαν τις τοπικές αρχές για εκμετάλλευση και απαίτησαν μία αύξηση της τάξης του 35% στους μισθούς τους, ο Γκάντι έσπευσε να βοηθήσει.

Αρχικά τους ενθάρρυνε να κάνουν απεργία. Ήταν η πρώτη απεργία που γινόταν στην ιστορία της μεγαλούπολης. Δύο βδομάδες αργότερα, οι εργοδότες έκαναν ένα βήμα πίσω και προσέφεραν 20% αύξηση. Πολλοί συμβιβάστηκαν και αποφάσισαν να επιστρέψουν στη δουλειά. Οι υπόλοιποι συνέχισαν την απεργία.

Προκειμένου να ενισχύσει την προσπάθειά τους, ο Γκάντι αποφάσισε να μπει μπροστά, κάνοντας απεργία πείνας.

Δήλωσε δημόσια ότι δεν θα ξαναέτρωγε φαγητό μέχρι να δοθεί στους εργάτες η αύξηση που ζητούσαν.

Οι ιδιοκτήτες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ενδώσουν στην κοινωνική πίεση. Τέσσερις μέρες αφού ο Ινδός ξεκίνησε την απεργία του, δέχθηκαν να παραχωρήσουν την πολυπόθητη αύξηση. Τους ήταν αδιανόητο να πάρουν την ευθύνη για το θάνατο του Γκάντι και την κοινωνική έκρηξη που θα προκαλούσε.

Ήταν ένα ιστορικό γεγονός για τα δεδομένα της Ινδίας. Ποτέ στο παρελθόν κάποιος δεν είχε διεκδικήσει και κατακτήσει κάτι μέσω  απεργίας πείνας.

Ο Γκάντι κατάλαβε ότι η αυτοπειθαρχία ήταν ένα όπλο ισχυρότερο απ’ ό,τι πίστευε ως τότε.

Ενάντια στον βρετανικό ιμπεριαλισμό

Εν τω μεταξύ, ο Γκάντι ξεσήκωνε τους Ινδούς εναντίον των Βρετανών. Η απήχησή του άρχισε σταδιακά να γιγαντώνεται. Η επόμενη απεργία πείνας έγινε το 1919, με αφορμή τον νόμο Rowlatt. Ήταν ένας νόμος που θεσμοθετούσε την προληπτική σύλληψη και φυλάκιση άνευ δίκης των υπόπτων για τρομοκρατία. Στην ουσία επρόκειτο για μία απόπειρα να φιμώσουν τον Γκάντι.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Δεν αφήνεις πίσω σου μία υστεροφημία για την οποία ο λαός σου θα είναι περήφανος». Οι επιστολές του Μαχάτμα Γκάντι προς τον Χίτλερ. Πίστευε ότι θα τον κάνει να σταματήσει τις φρικαλεότητες

Η απεργία πείνας αυτή τη φορά διήρκησε τρεις μέρες. Ο νόμος δεν αποσύρθηκε όμως το όνομα του Ινδού ακτιβιστή έγινε ακόμα πιο γνωστό.

Μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γκάντι ξεκίνησε ένα κίνημα δίχως προηγούμενο. Το όραμά του ήταν Ινδουιστές και Μουσουλμάνοι να ενωθούν ενάντια στον βρετανικό ιμπεριαλισμό.

Παράλληλα, παρέμενε πιστός στην ιδέα της επανάστασης άνευ οποιασδήποτε μορφής βίας.

Προέτρεπε τους ακολούθους του να κάνουν ειρηνικές πορείες, να μποϊκοτάρουν τα βρετανικά προϊόντα και να κάψουν ό,τι ευρωπαϊκό ρουχισμό είχαν.

Εκείνος, κάθε φορά που έβλεπε ότι ο αυταρχισμός και η βία των Άγγλων ξέφευγε από τα όρια, έκανε απεργία πείνας.

Οι Άγγλοι εν τέλει τον συνέλαβαν κάνοντας χρήση του νόμου Rowlatt το 1922. Ο Γκάντι παρέμεινε φυλακισμένος για δύο χρόνια.

Απεργίες πείνας

Οι απεργίες πείνας του Μαχάτμα Γκάντι συνήθως διαρκούσαν από 3 έως 6 ημέρες. Η πρώτη μεγάλη υπέρβαση έγινε το 1924. Παρότι στις αρχές της δεκαετίας, ο Γκάντι είχε πετύχει την προσωρινή εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων, όσο βρισκόταν φυλακισμένος, η βίαιη κόντρα μεταξύ των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων είχε γιγαντωθεί.

Μην βρίσκοντας άλλη λύση, ο Ινδός ηγέτης αποφάσισε ακόμη μια φορά να “εκβιάσει” την κοινή γνώμη με την σωματική του ακεραιότητα. Ανακοίνωσε ότι σταματά να τρώει ώσπου οι συμπολίτες του συμφιλιωθούν.

Η απεργία πείνας ξεκίνησε στις 18 Σεπτεμβρίου. Όταν 21 μέρες αργότερα, στις 8 Οκτωβρίου, ήπιε μια γουλιά χυμό πορτοκάλι σπάζοντας τη νηστεία, τα πράγματα είχαν κάπως ηρεμήσει.

Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1932, οι αυστηρές νηστείες που έκανε είχαν ως κύριο στόχο να “εξαγνίσουν την ψυχή” του και όχι να διαμαρτυρηθεί.

Παρότι είχε πλέον πατήσει τα 60, δεν είχε χάσει τις αντοχές του. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του άγγιξε το ρεκόρ των 21 ημερών αφαγίας, άλλες δύο φορές.

Η πρώτη συνέβη το 1933. Αυτή τη φορά, οι γιατροί του τον προειδοποιούσαν ότι το σώμα του δεν θα τα κατάφερνε. Εκείνος δεν τους άκουσε. Ήθελε να διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες διαβίωσης και τα πολιτικά δικαιώματα της κατώτερης κάστας στην Ινδία. Άντεξε 21 μέρες στρέφοντας ξανά όλα τα βλέμματα πάνω στο ζήτημα που ήθελε.

Δέκα χρόνια αργότερα, το 1943, σε ηλικία πια 74 ετών, έκανε την τελευταία του μεγάλης διαρκείας απεργία πείνας. Την εποχή εκείνη, οι Άγγλοι τον είχαν συλλάβει ξανά και ο Ινδός σταμάτησε να τρώει μέσα στην φυλακή, διαμαρτυρόμενος για την αδικία που βίωνε και τον αυταρχισμό των Άγγλων.

Μέχρι και το τέλος, ο Γκάντι δεν σταμάτησε ποτέ να χρησιμοποιεί την αποχή από το φαγητό ως μέσο διαμαρτυρίας. Τον Ιανουάριο του 1948, και ενώ η χώρα του είχε πια απαλλαχθεί από τον βρετανικό ζυγό, ξεκίνησε την τελευταία απεργία της ζωής του. Αίτημά του αυτή τη φορά, η συμφιλίωση Ινδουιστών-Μουσουλμάνων στο Δελχί.

Μετά από 6 μέρες αφαγίας και ενώ “απειλούσε” ότι αν χρειαζόταν θα έφτανε ως τον θάνατο, οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων δέχθηκαν να προβούν σε ειρηνικές διαπραγματεύσεις και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Ο Γκάντι διέκοψε την απεργία στις 18 Ιανουαρίου του 1948. Και πάλι είχε πετύχει κάτι σπουδαίο, παραμένοντας πιστός στην αρχή της μη-βίας.

Δώδεκα ημέρες αργότερα, ωστόσο, δολοφονήθηκε.

Η ρουτίνα της αφαγίας

Σύμφωνα με τα ιστορικά ντοκουμέντα, πριν από κάθε απεργία πείνας, ο Γκάντι είχε καθιερώσει ένα συγκεκριμένο “τελετουργικό”.

Τις μέρες προτού ξεκινήσει την αφαγία, έπινε πολλές λεμονάδες, καθώς και αρκετά λίτρα ζεστού νερού με μέλι. Φρόντιζε ακόμα να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες από αλάτι.

Κατά τη διάρκεια της αυστηρής νηστείας, έπινε μόνο νερό. Προκειμένου να ελαχιστοποιήσει την απώλεια ενέργειας, κοιμόταν περισσότερο από το συνηθισμένο. Το κρεβάτι του είχε ρόδες, που του επέτρεπαν να τσουλά, αντί να περπατά. Με τον τρόπο αυτό, “εξοικονομούσε” επίσης δυνάμεις. Όποτε οι συνθήκες το επέτρεπαν, δεχόταν ειδικά μασάζ για την ανακούφιση του σώματός του.

Με τα χρόνια, είχε καταφέρει να εκπαιδεύσει τον οργανισμό του στο να αντέχει πολλές συνεχόμενες μέρες δίχως φαγητό. Αυτό άλλωστε αποδεικνύεται έμπρακτα από το γεγονός ότι συνέχισε τις νηστείες σχεδόν μέχρι τα 80 του.

Αν και έγινε παγκόσμιο σύμβολο δεν βρήκε πολλούς μιμητές. Τα μεγάλα επαναστατικά κινήματα του 60, έγιναν με ένοπλη βία. Ίσως γιατί οι συνθήκες και οι πολιτισμοί ήταν διαφορετικοί. Ίσως γιατί ο Γκάντι, ήταν μια μοναδική περίπτωση, που προσάρμοσε ένα κίνημα στον εαυτό του και δεν προσαρμόστηκε ο ίδιος στην πεπατημένη.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Μια υπέροχη ιστορία για τον Γκάντι και τον αλαζονικό καθηγητή του στο Λονδίνο. (Δυστυχώς όμως δεν είναι αληθινή!)