Λήσταρχος Γκαντάρας. Η ιστορική φωτογράφιση στο βουνό και το αιματηρό τέλος μετά από επικήρυξη. Δείτε το χωριό του (drone)

Το χωριό Άκρη εκτείνεται σε ένα καταπράσινο οροπέδιο σε υψόμετρο 975 μέτρων και βρίσκεται στα σύνορα των νομών Λάρισας, Κοζάνης και Γρεβενών. Διοικητικά υπάγεται Δημοτική Ενότητα Αντιχασίων του Δήμου Ελασσόνας και έγινε γνωστό ως το χωριό του διαβόητου ληστή του μεσοπολέμου Θωμά Γκαντάρα.

Η θέα του χωριού «κόβει την ανάσα», καθώς στα ανατολικά βρίσκονται τα Καμβούνια Όρη, απέναντι από τον Όλυμπο και τον κάμπο της Ελασσόνας, στα νότια τα Αντιχάσια, στα δυτικά τα Χάσια και στα βόρεια τα Πιέρια Όρη.

Ο πληθυσμός αριθμεί 90 άτομα, αλλά το καλοκαίρι, και ειδικά τον Αύγουστο, γεμίζει από κόσμο, ξεπερνώντας τα 400.

Η αρχική του ονομασία ήταν Μπισιρτσιά ή Μπεσιριτσιά. Δημιουργήθηκε το 1860, όταν συγκεντρώθηκαν στην περιοχή ακτήμονες ως βοσκοί, αγρότες και ζευγάδες, για να εργαστούν στο μετόχι του μοναστηριού της Αγίας Τριάδας Γιαννωτάς. Λέγεται ότι η μονή διέθετε 2.000 γιδοπρόβρατα και γι’ αυτό χρειάζονταν εργατικά χέρια.

Την περίοδο από το τέλος του Α’ Βαλκανικού Πολέμου έως το 1935, το χωριό άνηκε στο μοναστήρι και έπειτα το αγόρασαν οι ακτήμονες ενώ ένα μεγάλο τμήμα της έκτασης πήρε το Λιβαδερό Κοζάνης. Παράλληλα, υπήρχε μεγάλη έξαρση της ληστείας.

Γνωστός λήσταρχος της περιοχής ήταν ο Θωμάς Γκαντάρας ή αλλιώς «Μαύρος λήσταρχος»

Παραμένει μυστήριο γιατί αναγκάστηκε να βρει καταφύγιο στα βουνά.

Μια ιστορία λέει ότι το 1917, κατέβηκε στην Ελασσόνα με τον πατέρα του να προμηθευτούν τρόφιμα. Ένας τσέλιγκας που τον έλεγαν Δαμάνη δέχτηκε να τους δώσει, αλλά τους ζήτησε πρώτα να τραγουδήσουν και να χορέψουν για εκείνον. Ο Γκαντάρας προσβεβλημένος τον σκότωσε.

Μια άλλη ιστορία τον θέλει να έχει σκοτώσει δύο ανθρώπους στο χωριό Βαλανίδα Ελασσόνας, επειδή τους θεώρησε υπεύθυνους για τον θάνατο του αδερφού του Βαγγέλη.

Όποια και να είναι η αλήθεια, η ουσία είναι ότι από την στιγμή που είχε βάψει τα χέρια του με αίμα δεν είχε πολλές επιλογές και βγήκε στην παρανομία.

Το 1919 συνελήφθη για πρώτη φορά σε σπίτι στην Τσαριτσάνη, μετά από προδοσία κάποιου Λιόλιου, παλιού ληστή που είχε διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην απαγωγή του Γερμανού μηχανολόγου Έντουαρτ Ρίχτερ το 1911, αλλά που πλέον συνεργαζόταν με τα αποσπάσματα.

Λέγεται ότι ο Γκαντάρας κατά την στιγμή της σύλληψης, υποσχέθηκε στον Λιόλιο ότι θα γύριζε και θα τον σκότωνε

Στις 21 Ιουλίου 1919 καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 14 ετών. Στις 21 Νοεμβρίου 1921 ο Γκαντάρας κατάφερε να δραπετεύσει σκάβοντας μια τρύπα στο κελί του.

Μαζί του διέφυγαν και οι Περικλής Παπαγεωργίου και Πέτρος Γκανάτσιος. Μόλις βρήκε την ελευθερία του, υλοποίησε την υπόσχεσή του στον Λιόλιο και τον σκότωσε στην περιοχή της Μελούνας.

Ο Γκαντάρας επικηρύχθηκε από το ελληνικό κράτος με το υπέρογκο ποσό για την εποχή των 40.000 δραχμών

Ακολουθώντας τον τρόπο δράσης παλαιότερων ληστών, οργάνωσε την δική του συμμορία που αποτελούνταν από τους Περικλή και Δημήτρη Παπαγεωργίου (αδέρφια από το χωριό Λουτρό Ελασσόνας), Λευτέρη Πλάτανο (πρώτο ξάδερφο του Θωμά) και Αντώνιο Ντούμο (από το Λουτρό Ελασσόνας).

Φημολογείται ότι η συμμορία του συνεργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα με τον αδίστακτο λήσταρχο Φώτη Γιαγκούλα.

Η ληστοκρατία ξεκίνησε ως ανάγκη βιοπορισμού για τους αγωνιστές του 1821 που μετά την απελευθέρωση βρέθηκαν ξεκρέμαστοι χωρίς περιουσία. Οι λήσταρχοι αντιμετωπίζονταν από τους χωρικούς με δέος ως σύμβολα αντίστασης ενάντια στην άδικη εξουσία. Μετά από έναν αιώνα, έγιναν συνώνυμο της βίας, της κερδοσκοπίας και της πολιτικής διαπλοκής.

Καλοκαίρι του 1923 η κυβέρνηση αύξησε τα ποσά των επικηρύξεων και νομοθέτησε ότι όποιος ληστής παρέδιδε άλλον ληστή, θα του δινόταν αμνηστία.

Εκείνη την εποχή ο Γκαντάρας είχε απαγάγει τον Ζήση Νταμάνη από το χωριό Μαγούλα Ελασσόνας και ζητούσε λύτρα. Τα αποσπάσματα έσφιξαν τον κλοιό γύρω από την συμμορία και κατάφεραν να τον εξοντώσουν.

Ο θάνατος τον βρήκε στις 5 Αυγούστου 1923 στην θέση “Ξερόλιμνη” , δύο ώρες μακριά από την Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα Παλαιοκαρυάς, προς την Δεσκάτη Γρεβενών. Ο ερευνητής Γιώργος Μπαλής μετά από ενδελεχή έρευνα εντόπισε την ιστορική αναφορά για τον τέλος του Γκαντάρα στο βιβλίο επισκεπτών της Μονής:

“ο υπογεγραμμένος ανθυπομοίραρχος Σταυρίδης Γεώργιος….σήμερον τη 9η Αυγούστου 1923 επί τω χαρμοσύνω γεγονότι του δύωρων της μονής ταύτη μακράν γενομένω φόνω του περιβοήτου ληστάρχου Θωμά Καντάρα την 5η τρέχοντος μηνός εις θέσιν ξερόλιμνη υπό του χωρ/κος Αλμπάνη Κωνσταντίνου…”

Μετά το τέλος της συμπλοκής, απελευθερώθηκε ο ιδιώτης Ζήσης Νταμάνης από την Μαγούλα της Ελασσόνας, ο οποίος ήταν όμηρος της συμμορίας. Ο ληστής Περικλής Παπαγεωργίου τράπηκε σε φυγή και διέφυγε τη σύλληψη.

Ο Γκαντάρας είχε παντρευτεί την Σουλτάνα από το Μέγαρο Γρεβενών και απέκτησε δύο κόρες, που μεγάλωσαν σε δύο διαφορετικές οικογένειες. Η μία δόθηκε στον Θανάση, αδερφό του Θωμά και η άλλη σε ανάδοχη οικογένεια στην Καλαμπάκα. Οι δύο αδερφές συναντήθηκαν για πρώτη φορά σε ηλικία 79 χρονών η μία και 80 η άλλη!

Η ληστοκρατία περιορίστηκε από το 1935 και μετά, με τις ενέργειες της τελευταίες κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου, όταν ανέλαβε καθήκοντα η χωροφυλακή.

Δείτε το τρέιλερ της εκπομπής «Ο Λήσταρχος Νταβέλης στη “Μηχανή του Χρόνου”. Ο μύθος και η πραγματικότητα».

Κοντά στη Άκρη υπάρχει μία τεχνητή λιμνούλα μέσα σε ένα πανέμορφο κεδροδάσος με πολλές φτέρες. Πηγή: Μάκης Θεοδώρου Nature drone

Το χωριό του Γκαντάρα

Κοντά στο χωριό  υπάρχει μια τεχνητή λίμνη. Η διαδρομή από την Άκρη μέχρι εκεί είναι γεμάτη από κέδρα, πουρνάρια και βελανιδιές.

Το σημαντικότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι το ρέμα Τσαίρια, το οποίο βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό. Το χειμώνα είναι βάλτος και την άνοιξη γεμίζει με νάρκισσους και πολλά λευκά λουλούδια.

Τη δεκαετία του 1960, πολλοί κάτοικοι της περιοχής μετανάστευσαν κυρίως σε Γερμανία, Ολλανδία και Ελβετία. Όσοι δεν εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, εργάστηκαν στους κάμπους, στη Βέροια, στην Κατερίνη, στην Καρδίτσα ενώ ασχολούνταν με τα καπνά, τα βαμβάκια και τα ροδάκινα.

Τη δεκαετία του 1980, σημειώθηκε εσωτερική μετανάστευση σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα, η Λάρισα και η Θεσσαλονίκη. Δείτε το βίντεο του συνεργάτη μας Μάκης Θεοδώρου:

 Διαβάστε ακόμα: Λήσταρχος Γιαγκούλας, ο «βασιλιάς των Ορέων». Το θρίλερ της εξόντωσής του

“Ο ωραιότερος και πιο αιμοβόρος ληστής του Μεσοπολέμου”. Πώς εξόντωσε με τον λήσταρχο Γκαντάρα ένα χωριό για να εκδικηθούν επειδή οι κάτοικοι κατέδωσαν έναν σύντροφό τους