Λαβουαζιέ, ο πατέρας της Χημείας που απέδειξε ότι η φωτιά οφείλεται στην πρόσληψη οξυγόνου. Αποκεφαλίστηκε στη Γαλλική Επανάσταση επειδή είχε ασκήσει κριτική σε έναν βουλευτή

Πηγή: Μια σταγόνα ιστορία, Δημήτρης Καμπουράκης, εκδόσεις Πατάκη

Κάθε φορά που μέσα σε μια τάξη οποιοσδήποτε σχολείου της υφηλίου ένας μαθητής μπροστά στον καθηγητή της Χημείας λέει την περίφημη αρχή της διατήρησης της μάζας, «στη φύση τίποτα δε δημιουργείται εκ του μηδενός, τίποτα δεν καταστρέφεται, όλα μεταβάλλονται», πρέπει να του έρχεται στο μυαλό ένας από τους λαμπρότερους επιστήμονες που πέρασαν ποτέ, ο Αντουάν Λοράν Λαβουαζιέ.

Έχει μείνει γνωστός ως πατέρας της Χημείας για τις εξαιρετικές του ανακαλύψεις, οι οποίες έθεσαν τις βάσεις της σύγχρονης επιστήμης. Ελάχιστοι όμως θυμούνται πια τον φρικτό του θάνατο, παντελώς ανάξιο ενός τόσο λαμπρού μυαλού.

Ο Λαβουαζιέ οδηγήθηκε στη λαιμητόμο στις 8 Μαΐου του 1794, πέμπτη χρονιά της Γαλλικής Επανάστασης, και το κεφάλι του κύλησε στο καλάθι όπου έπεφταν τα κεφάλια όσων εξέφραζαν την παλιά φρουρά των βασιλοφρόνων και των εκφραστών της φεουδαρχίας.

Ήταν μια από τις πιο ατυχείς στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, καθώς ο Λαβουαζιέ βρέθηκε μέσα στη δίνη της πιο άγριας στιγμής της επανάστασης, όταν η κοινή λογική δε λειτουργούσε και αντί γι’ αυτήν κυριαρχούσαν ο φανατισμός, η εκδικητικότητα και η μικρόνοια. Ο άνθρωπος αυτός είχε την ευτυχία να διαθέτει ένα καταπληκτικό επιστημονικό μυαλό, αλλά και την ατυχία να βρεθεί στο στρατόπεδο των ηττημένων.

Είχε λάβει εξαιρετική μόρφωση, καθώς ο πατέρας του ήταν γενικός φοροεισπράκτορας του κράτους, θέση που αργότερα κατέλαβε και ο ίδιος. Το λειτούργημα αυτό ήταν πολύ προσοδοφόρο τον καιρό της βασιλείας, αλλά πολύ ανθυγιεινό μετά την επανάσταση που κατέλυσε τη βασιλεία.

Οι φοροεισπράκτορες ήταν η πιο μισητή κάστα ανθρώπων μέσα στη φτωχή Γαλλία, πόσο μάλλον ο επικεφαλής τους.

Οι ανακαλύψεις του Λαβουαζιέ

Τι κι αν ο Λαβουαζιέ ασχολιόταν ελάχιστα με τη φοροείσπραξη κι έτρωγε τις ώρες του μέσα στο χημικό του εργαστήριο, όπου πραγματοποίησε εκπληκτικές ανακαλύψεις;

Μελέτησε τη συμπεριφορά των αερίων και ήταν ο πρώτος που έδωσε απάντηση στο άλυτο ως τότε επιστημονικό ερώτημα τι ακριβώς είναι η καύση, η φωτιά.

Εξήγησε ότι η καύση προέρχεται από την ένωση του οξυγόνου με άλλα στοιχεία. Διατύπωσε την αρχή της διατήρησης της μάζας, μελέτησε τη σύνθεση του νερού, εξήγησε τι ακριβώς είναι και πώς δουλεύει η αναπνοή στο ανθρώπινο σώμα, μελέτησε το φαινόμενο της ζυμώσεως. Στα 25 του χρόνια έγινε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Γαλλίας. Είχε κάνει όμως ένα λάθος που του κόστισε ακριβά.

Πριν από την επανάσταση, ένας νεαρός δικηγόρος ονόματι Μαρά είχε εκδώσει ένα εγχειρίδιο με το βαρύγδουπο τίτλο Φυσικές έρευνες επί του πυράς.

O Λαβουαζιέ διατύπωσε ευθαρσώς τη γνώμη του για την εργασία του Μαρά. Είπε δηλαδή ότι επρόκειτο για σκέτες ανοησίες. Όταν το 1789 ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση, ο Μαρά αναδείχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της. Σε συνδυασμό με τη θέση που κατείχε ως γενικός φοροεισπράκτορας του προηγούμενου καθεστώτος, ο μεγάλος επιστήμονας αποδείχθηκε εύκολος στόχος.

«Δεν θα αφήσουμε αυτές τις βδέλλες να αναπαύονται, προστατευμένες στη σκιά, χωρίς να πάρουμε πίσω όλο το αίμα που ρούφηξαν από το σώμα του λαού», φώναζε ο βουλευτής Μαρά μέσα στο κοινοβούλιο.

O Μαρά θυμήθηκε την κριτική που είχε ασκήσει ο Λαβουαζιέ στο εγχειρίδιό του πριν από χρόνια και άρχισε να γράφει φλογερά άρθρα εναντίον του στις εφημερίδες:

«Καταγγέλλω τον αγύρτη Λαβουαζιέ, μαθητευόμενο χημικό, γενικό φοροεισπράκτορα, τον υποτιθέμενο πατέρα όλων των ανακαλύψεων».

Οι επαναστάτες έκλεισαν γρήγορα το εργαστήριό του και λίγο αργότερα τον συνέλαβαν.

Κανένας από τους άλλους επιστήμονες δεν τόλμησε να αντιμιλήσει στη νέα εξουσία. Εκείνο τον καιρό οι πάντες είχαν εξαγριωθεί και οι επαναστατικές καρμανιόλες δούλευαν ασταμάτητα σε όλες τις πλατείες των γαλλικών πόλεων, εξοντώνοντας δήθεν τους εχθρούς του νέου καθεστώτος. Μόνος του ο Λαβουαζιέ απαρίθμησε στο δικαστήριο τα τεράστια σε όγκο ερευνητικά του επιτεύγματα, για να πάρει την ακόλουθη απάντηση από τον αγράμματο και φανατικό πρόεδρο: «Η δημοκρατία δε χρειάζεται επιστήμονες. Θάνατος».

Ο Λαβουαζιέ, μαζί με άλλους 27 καταδικασμένους, οδηγήθηκε αμέσως στη λαιμητόμο και το κεφάλι του έπεσε. Ενάμιση χρόνο αργότερα, μετά τον θάνατο του Ροβεσπιέρου και του Μαρά, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση το μετριοπαθέστερο Διευθυντήριο, επέτρεψαν στη γυναίκα του, Μαρί Ανν, να πάρει τα όργανα και τις σημειώσεις του νεκρού. Οι επίσημες Αρχές συνόδευσαν την άδεια παράδοσης των πραγμάτων του με ένα κρατικό σημείωμα γεμάτο ιστορική ειρωνεία, που έγραφε: «Στη χήρα του Λαβουαζιέ, που καταδικάστηκε αδίκως». Έτσι απλά καταδικάστηκε, έτσι απλά επανορθώθηκε το λάθος.

Ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες της ανθρωπότητας έφυγε αδίκως στα 51 του χρόνια και πάνω στην πιο παραγωγική του ηλικία, επειδή πολλά χρόνια νωρίτερα είχε ασκήσει -δίκαιη- κριτική σ’ ένα όντως κακό εγχειρίδιο. Λίγα χρόνια αργότερα, η γαλλική κυβέρνηση του έκανε και μια μεγαλοπρεπή κηδεία, διότι -λέει- δόξασε τη χώρα του σε ολόκληρη την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

Η πατρίς ευγνωμονούσα τον ήρωά της, που η ίδια τον έκανε κιμά, για να τον χωνέψει πιο εύκολα…

Πηγή: Μια σταγόνα ιστορία, Δημήτρης Καμπουράκης, εκδόσεις Πατάκη

Διαβάστε επίσης: Πώς ο Ιπποκράτης ανακάλυψε τις ευεργετικές ιδιότητες της ασπιρίνης πριν από 2.500 χρόνια. Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέχρι ο χημικός Φέλιξ Χόφμαν να δημιουργήσει το φάρμακο. Οι φαρμακοβιομηχανίες πλούτισαν και αυτός αποσύρθηκε χωρίς κέρδη