Ο άνθρωπος που πολέμησε τη μαφία του Λάκι Λουτσιάνο και του ελληνικού παρακράτους που λεηλατούσε τη βοήθεια της ΟΥΝΡΑ

του συνεργάτη μας και ιστορικού, Στέφανου Μίλεση

Ο Φιορέλλο Λα Γκουάρντια έγινε παγκόσμια γνωστός από το διεθνές αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης που σήμερα φέρει το όνομά του. Υπήρξε ο 99^ος δήμαρχος της Νέας Υόρκης, αναλαμβάνοντας για πρώτη φορά τα καθήκοντά του από το 1934 έως το 1945. Η πρώτη δήλωση που έκανε μόλις ανέλαβε απευθυνόμενος στους δημοσιογράφους ήταν ότι «τα προσεχή τέσσερα χρόνια θα είναι κόλαση».

Η πάταξη των γκάνγκστερς

Και πραγματικά τήρησε την υπόσχεσή του, και έκανε κόλαση για τέσσερα χρόνια τη ζωή των αντιπάλων του, που ήταν γκάνγκστερς, διεφθαρμένοι δημοτικοί υπάλληλοι, πολιτικοί που χρηματίζονταν, ιδιοκτήτες λεσχών, σωματέμποροι και διάφοροι κακοποιοί, που κυβερνούσαν την πόλη από τη θέση που ο καθένας κατείχε.

Από αυτούς η Νέα Υόρκη είχε μεταβληθεί σε ένα κέντρο διαφθοράς και συμμοριών. Πριν από τον Λα Γκουάρντια, πολλοί δήμαρχοι είχαν προσπαθήσει να “καθαρίσουν” την πόλη. Απέτυχαν, καθώς το πλέγμα της διαφθοράς είχε απλώσει τα δίχτυα του στην πολιτική, την δικαιοσύνη ή την αστυνομία.

Οι γκάνγκστερς χρηματοδοτούσαν τον προεκλογικό αγώνα των πολιτικών κομμάτων, με αντάλλαγμα την ατιμωρησία τους. Συνεργάτες των δημάρχων υπέκυπταν στους εκβιασμούς ή στον χρηματισμό. Η Νέα Υόρκη είχε γίνει συνώνυμη των γκαγκστερισμού και των λεσχών.

Ο Λα Γκουάρντια, όμως, εξαρχής έδειξε να μένει αδιάφορος στις απειλές, ίσως διότι προερχόταν από οικογένεια μεταναστών, με ταπεινή καταγωγή που από τα παιδικά του χρόνια είχε εξοικειωθεί με τη βία και τις συμμορίες.

Οι αντίπαλοί του έλεγαν για αυτόν ότι είχε την δυνατότητα να τους βρίζει σε πολλές γλώσσες που από μικρός άκουγε στα γκέτο που μεγάλωσε όπως στα αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, τσέχικα ή ακόμα και στα εβραϊκά (γίντις).

Ανέλαβε ο ίδιος προσωπικά τον αγώνα κατά των πολιτικών που ήταν διεφθαρμένοι και κατά των εγκληματικών οργανώσεων, μετέχοντας ως επικεφαλής στις εφόδους των αστυνομικών στις χαρτοπαιχτικές λέσχες, ενώ φωτογραφιζόταν με ένα σφυρί στο χέρι να σπάει τυχερά μηχανήματα που είχαν απαγορευθεί.

Διέταξε τη σύλληψη του αρχηγού της μαφίας, του διαβόητου Λάκι Λουτσιάνο, ενώ σε ραδιοφωνικές εκπομπές απευθυνόταν προς τους δημότες της πόλης με το σύνθημα «να διώξουμε τους αλήτες από την πόλη».

Το πλούσιο επαγγελματικό παρελθόν του τον είχε οδηγήσει να εργάζεται στα προξενεία των ΗΠΑ σε Βουδαπέστη, Τεργέστη. Επίσης, έκανε τον διερμηνέα στον έλεγχο μεταναστών του Ellis island, ενώ, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολέμησε ως αεροπόρος στην Ιταλία. Συνεπώς είχε αισθανθεί τον κίνδυνο, είχε βιώσει τη σκληρότητα της ζωής και είχε εκπαιδευτεί να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις.

Όταν ο Λα Γκουάρντια ανέλαβε Δήμαρχος της Νέας Υόρκης, ήταν 50 ετών. Όταν εκδηλωνόταν πυρκαγιά βρισκόταν επί τόπου στον τόπο του συμβάντος και γενικά, δεν υπήρχε περιστατικό στη Νέα Υόρκη που να μην λάμβανε γνώση με επιτόπια επίσκεψη.

Ο Λα Γκουάρντια δεν περιορίστηκε μόνο στον πόλεμο κατά των γκάνγκστερς της Νέας Υόρκης. Κατασκεύασε δημόσια κτήρια που προορίζονταν για κατοικίες, παιδικές χαρές, πάρκα και πολλά δημοτικά έργα. Με τις αερογέφυρες, τις υπόγειες σήραγγες και τους αυτοκινητόδρομους άλλαξε την όψη της πόλης.

Η σφοδρή κριτική στον Χίτλερ

Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανάληψη των δημαρχιακών καθηκόντων, εμφανίστηκε ο κίνδυνος του Ναζισμού. Όταν οι περισσότεροι συμπατριώτες του φλέρταραν με την ιδέα του φασισμού του Μουσολίνι και του ναζισμού, ο Λα Γκουάρντια υπήρξε ο μόνος Ιταλοαμερικάνος που απηύθυνε απειλές προς τον Χίτλερ, χαρακτηρίζοντάς τον άλλοτε ως υπεργκάγκστερ κι άλλοτε ως τον πρώτο παγκόσμιο κίνδυνο. Η φασιστική ιδεολογία που προσέγγιζε τους φτωχούς, τους απόκληρους και τους αδικημένους, είχε γοητεύσει πολλούς σε όλο τον κόσμο με τα ψέματα και το λαϊκισμό. Ορισμένοι όμως, όπως ο δήμαρχος, έβλεπαν τη μεγάλη εικόνα και την αλήθεια ενός  κινήματος που πίστευε στο δίκαιο του ισχυρού με την επιβολή της βίας και όχι στο νόμο.

Σε ομιλίες του απευθυνόμενος στον αρχηγό των Ναζί, τον αποκαλούσε δολοφόνο, εγκληματία και ότι στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης θα μπορούσε να εκτεθεί ένας «θάλαμος φρίκης» για τον φανατικό με τα καφέ πουκάμισα (Χίτλερ). Οι ομιλίες του από ραδιοφώνου στάθηκαν ικανές να μεταστρέψουν την Ιταλοαμερικανική κοινότητα της Νέας Υόρκης σε πολέμια του Φασισμού. ίσως επειδή και η μαφία ήταν κυνηγημένη και μάλιστα άγρια από τον Μουσολίνι, που δεν ήθελε κανέναν να αμφισβητεί την εξουσία του.

Αλλά και ο Χίτλερ, γνωρίζοντας τη ζημιά που του προξενούσε ο Λα Γκουάρντια, τον αποκαλούσε στις ομιλίες του, Εβραίο πίθηκο και γκάνγκστερ. Η καταγωγή του Λα Γκουάρντια ήταν ιταλική από την Τεργέστη αλλά όντως η μητέρα του ήταν ιουδαϊκής καταγωγής.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος ο Λα Γκουάρντια στήριξε εξαρχής τη συμπαράταξη των ΗΠΑ με την Αγγλία. Πολλοί Νεοϋορκέζοι τον έπιαναν και του ζητούσαν να μην μπλέξει την Αμερική σε έναν πόλεμο που δεν την αφορούσε.

Όμως η ιταλική καταγωγή του Λα Γκουάρντια τον ωθούσε να ασχολείται με τα ευρωπαϊκά ζητήματα, έχοντας πλέον στο πλευρό του χιλιάδες μετανάστες, Ιταλούς της Νέας Υόρκης. Συμμετείχε σε αντιναζιστικές συγκεντρώσεις και προώθησε νομοθεσία για τη διάσωση των Εβραίων προσφύγων.

Η επίσκεψή του στον Πειραιά και η συνεισφορά του στην καταπολέμηση της πείνας και την αναδιοργάνωση του λιμανιού

Μόλις ο Λα Γκουάρντια ολοκλήρωσε τη θητεία του στη δημαρχία, το 1946, ανέλαβε γενικός διευθυντής της UNRA.

Επρόκειτο για έναν οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών που είχε δημιουργηθεί λίγα χρόνια πριν το 1943, με αποστολή την παροχή οικονομικής βοήθειας στα ευρωπαϊκά κράτη που είχαν καταστραφεί στον Β’ Π.Π..

Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. είχε αναλάβει ουσιαστικά να χρηματοδοτεί το ήμισυ του προϋπολογισμού της UNRA. Μολονότι δεν ήταν πλούσιος, ο Λα Γκουάρντια παραιτήθηκε του μισθού του και ανέλαβε την οργάνωση της UNRA που χρειαζόταν στην ηγεσία έναν άνθρωπο αποφασισμένο, με σιδηρά θέληση και αποτελεσματικό.

Με την ανάληψη των καθηκόντων του βρέθηκε αντιμέτωπος με το σοβαρό πρόβλημα της ελληνικής επισιτιστικής κρίσης. Η βοήθεια εκ μέρους της UNRA είχε ξεκινήσει προς την Ελλάδα ωστόσο η εκφόρτωση των υλικών γινόταν με αργό ρυθμό.

Ο λαός πεινούσε, χρειαζόταν φάρμακα, η κυβέρνηση αυτοκίνητα, ιατρικά είδη. Για τα πάντα έπρεπε να γίνει εφοδιασμός εκ του μηδενός. Στον λαό η βοήθεια της UNRA δεν έφτανε όπως θα έπρεπε.

Η διαφθορά λειτουργούσε καλύτερα από τη γραφειοκρατία. Κυκλώματα κρατικά και παρακρατικά, εμπόδιζαν την γρήγορη κατανομή που θα βοηθούσε στην ανόρθωση της χώρας.

Έτσι, στις 18 Ιουλίου 1946, ο Λα Γκουάρντια αποφάσισε να κατέβει ο ίδιος στον Πειραιά, συνοδευόμενος από μέλη της αποστολής της ΟΥΝΡΑ, για να δει τα προβλήματα από κοντά. Έπρεπε να λάβει άμεσες αποφάσεις που αφορούσαν στην ανοικοδόμηση του λιμανιού, που ήταν σημαντικό για την αντιμετώπιση της πείνας που απειλούσε άμεσα την Αθήνα και τον Πειραιά.

Για την επαρκή βοήθεια της ΟΥΝΡΑ, έπρεπε να υπάρχουν κατάλληλες υποδομές στο λιμάνι για την υποδοχή των πλοίων και τη γρήγορη εκφόρτωσή τους. Η ΟΥΝΡΑ υπό την διεύθυνση του Λα Γκουάρντια είχε προγραμματίσει να προμηθεύσει την πρωτεύουσα με εφόδια 2,3 εκατομμυρίων τόνων συνολικής αξίας 330 εκατομμυρίων.

Μέρος των πρώτων εφοδίων της ΟΥΝΡΑ που είχαν φτάσει στον Πειραιά είχε εξαφανιστεί κάτω από την κακή οργανωτική δομή και διαχείριση. Ο Λα Γκουάρντια έφερε μαζί του τεχνικούς συμβούλους που θα αναλάμβαναν την διαχείριση της βοήθειας. Εκτός αυτού, οι ελλείψεις στους μηχανισμούς εκφόρτωσης πλοίων, ανάγκαζαν τους εργάτες του λιμανιού να προχωρούν στην εκφόρτωση χειρονακτικά, δηλαδή πολύ αργά.

Αυτή η εποχή θα έφτανε στο τέλος της, καθώς ο Λα Γκουάρντια είχε θέσει κατά προτεραιότητα τον εκσυγχρονισμό του λιμανιού που θα οδηγούσε με τη σειρά του στον εκσυγχρονισμό της χώρας.

Ένα άλλο πρόβλημα που είχε προκύψει ήταν οι χαμηλοί μισθοί των εργατών του λιμανιού για τη σκληρή εργασία που προσέφεραν. Ο Λα Γκουάρντια πρότεινε ότι από τα πωλούμενα αγαθά της ΟΥΝΡΑ θα μπορούσε το κράτος να αντλήσει χρήματα για τη βελτίωση της μισθοδοσίας των εργατών.

Η παρέμβαση του Λα Γκουάρντια με την επιτόπια επίσκεψη στο λιμάνι, θύμισε τις περιβόητες  επεμβάσεις του, όταν ήταν Δήμαρχος της Νέας Υόρκης. Έσπευδε στον τόπο να λύσει το πρόβλημα χωρίς πολλά λόγια, εισηγήσεις, αντιρρήσεις ή άλλες απόψεις.

Έδινε εντολές και οι τις εκτελούσαν. Έτσι απλά ξεκίνησε το λιμάνι να αυτοματοποιείται, με την παράλληλη αύξηση των μισθών των εκφορτωτών. Το πρόβλημα είχε αντιμετωπιστεί, η ανόρθωση ξεκινούσε.

Οι τιμές που έλαβε και το προσωνύμιο

Όταν επέστρεψε στις Η.Π.Α., ο Λα Γκουάρντια τιμήθηκε με την ονοματοθεσία του δευτέρου αεροδρομίου της Νέας Υόρκης με το όνομά του. Ήταν όμως σοβαρά άρρωστος από καρκίνο. Του έδειξαν την πλάκα με το όνομά του «Fiorello La Guardia airport».

Εκατό δέκα ημέρες αργότερα πέθανε. Το όνομά του για δεκαετίες θα παραμείνει, μέχρι και τις μέρες μας, να εκφράζει όλους εκείνους τους Ιταλούς που μετανάστευσαν στις Η.Π.Α. συνεισφέροντας με τον τρόπο τους στην παγκόσμια κοινότητα.

Σε παράφραση το όνομα του Λα Γκουάρντια, που ήταν Fiorello (λουλούδι), ταυτίστηκε με την παρουσία του, με τους Νεοϋορκέζους μέχρι σήμερα όταν λένε «Το λουλούδι της Νέας Υόρκης» να εννοούν τον αγαπημένο δήμαρχό τους Λα Γκουάρντια.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia