Ο Έλληνας της Μαριούπολης που συνέβαλε στη δημιουργία του σοβιετικού άρματος Τ-34. Εκτελέστηκε επί Στάλιν

Ένας από τους Έλληνες της Μαριούπολης στην Ουκρανία ήταν ο Κωνσταντίνος Τσελπάν (Konstantin Chelpan). Σήμερα το όνομά του είναι σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό. Όμως, είχε σημαντική συνεισφορά στη νίκη των Σοβιετικών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν ζούσε όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην ΕΣΣΔ το 1941. Είχε εκτελεστεί με διαταγή του Στάλιν τρία χρόνια πριν, με αφορμή την ελληνική του καταγωγή. Ο Τσελπάν υπήρξε ο βασικός σχεδιαστής του άρματος μάχης Τ-34, που βοήθησε αποφασιστικά τους Σοβιετικούς να συντρίψουν τη ναζιστική Γερμανία

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Κωνσταντίνος Τσελπάν

Ο Κωνσταντίνος Τσελπάν γεννήθηκε το 1899 στη Μαριούπολη της Ουκρανίας όταν ανήκε στη ρωσική αυτοκρατορία. Και οι δύο γονείς του, ο Θεόδωρος και η Ελισάμπετ, ήταν Έλληνες και ενεργά μέλη της τοπικής ελληνικής κοινότητας.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, ο Τσελπάν τάχθηκε με το μέρος των Μπολσεβίκων. Συμμετείχε στο ρωσικό εμφύλιο πόλεμο εναντίον των Λευκών Φρουρών, οπαδών του τσαρικού καθεστώτος.

Όταν έληξε ο εμφύλιος με νίκη των Μπολσβίκων, η Μαριούπολη έγινε τμήμα της νέας κρατικής οντότητας της ΕΣΣΔ. Ο Κωνσταντίνος Τσελπάν ως σοβιετικός πολίτης πλέον, σπούδασε στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Χαρκόβου. Εκεί αναδείχτηκε το ταλέντο του στη σχεδίαση κινητήρων εσωτερικής καύσης. Μετά την αποφοίτησή του, το 1924, ξεκίνησε να εργάζεται στην υπηρεσία του Εργοστασίου Κινητήρων του Χαρκόβου, γνωστής ως «Γραφείο Σχεδιασμού Κινητήρων». Σύντομα ανέλαβε τη διεύθυνση της υπηρεσίας.

Το 1928-1929, ο Τσελπάν έκανε μετεκπαίδευση στη Βρετανία, Ελβετία και Γερμανία.

Σχεδιαστής του κινητήρα του Τ-34

Ο Κωνσταντίνος Τσελπάν ήταν ο κύριος σχεδιαστής του διάσημου πετρελαιοκινητήρα V-2 του υπό σχεδίαση άρματος μάχης Τ-34.

Για το λόγο αυτό του απονεμήθηκε το παράσημο του Λένιν.

Ήταν χάρη στο σχεδιασμό αυτού του κινητήρα που έγινε δυνατή η κατασκευή του Τ-34, του σημαντικότερου σοβιετικού άρματος μάχης στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για το άρμα μάχης που βοήθησε τους Σοβιετικούς να κερδίσουν τον πόλεμο αφού αποδείχτηκε ανώτερο από τους διάφορους τύπους πάντσερ που οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν εναντίον του.

Όμως, όταν τα πρώτα T-34 βγήκαν από τη γραμμή παραγωγής το καλοκαίρι του 1940, ο Κωνσταντίνος Τσελπάν δεν ζούσε. Είχε δολοφονηθεί από πράκτορες του Στάλιν, δύο χρόνια πριν.

Η NKVD δολοφονεί τον Τσελπάν

Στα τέλη του 1937, η Σοβιετική Μυστική Αστυνομία του Στάλιν, γνωστή με το ακρωνύμιο NKVD, έθεσε σε εφαρμογή την «Ελληνική Επιχείρηση». Στόχος της ήταν η εξόντωση των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης, κυρίως στην Ουκρανία. Σύμφωνα μ’ ένα συντηρητικό υπολογισμό, μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, περίπου 38.000 Σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής δολοφονήθηκαν ή πέθαναν στα γκούλαγκ.

Στο πλαίσιο της «Ελληνικής Επιχείρησης», στις 15 Δεκεμβρίου 1937 πράκτορες της NKVD συνέλαβαν τον Κωνσταντίνο Τσελπάν. Κατηγορήθηκε ότι ηγήθηκε ελληνικής εθνικιστικής αντεπαναστατικής οργάνωσης που είχε ως στόχο να ανατινάξει το εργοστάσιο του στο Χάρκοβο.

Ο Τσελπάν βασανίστηκε ανελέητα και αναγκάστηκε να “ομολογήσει” όλα όσα τον κατηγορούσαν. Επιπλέον, ομολόγησε ότι ήταν Έλληνας κατάσκοπος. Στις 4 Φεβρουαρίου 1938 καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή εκτελέστηκε με μυστικότητα στις 10 Μαρτίου 1938 στη φυλακή του Χαρκόβου.

Χρόνια αργότερα, η χήρα του Τσελπάν έλαβε ένα πιστοποιητικό θανάτου του, που ψευδώς κατέγραφε ότι είχε πεθάνει στις 16 Μαΐου 1942 από καρδιακή ανεπάρκεια.

Το 1956, τρία χρόνια μετά το θάνατο του Στάλιν, η σοβιετική κυβέρνηση «αποκατέστησε» τον Τσελπάν, απαλλάσσοντας τον, μετά θάνατο, απ’ όλες τις κατηγορίες. Ωστόσο, μόνο το 1988 αποκαλύφθηκε η πραγματική αιτία του θανάτου του.

Αρχική εικόνα: Ένα T-34 στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο μετά την κατάληψή της από τους Σοβιετικούς το Μάιο του 1945. Πηγή: Pinterest.