Κωνσταντίνος ο Κοπρώνυμος. Ο αυτοκράτορας που συκοφαντήθηκε από τους εικονολάτρες, τους οποίους πολέμησε με μένος

Ο Κωνσταντίνος Ε, γεννήθηκε στα χρόνια της εικονομαχίας (718-775),γνωστός και με το προσωνύμιο Κοπρώνυμος ήταν ένθερμος υποστηρικτής της εικονομαχίας. Πριν ανέβει ο Κωνσταντίνος στον θρόνο κυριαρχούσαν δεισιδαιμονίες και ακρότητες σχετικά με τις εικόνες.

Υπήρχε μια υπερβολή στην λατρεία των εικόνων που έφτανε και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούσε τα όρια της αίρεσης, εν αγνοία των πιστών. Προφανώς υπήρχε ακόμη επιρροή από την ειδωλολατρία και τις συνήθειές της στον ελλαδικό και ρωμαίικό χώρο. Έτσι πολλές δοξασίες και πρακτικές είχαν καταβολές στην λατρεία του δωδεκάθεου.

Την περίοδο που οι Άραβες είχαν εισβάλει στο Βυζάντιο τα πράγματα για την αυτοκρατορία άρχισαν να δυσκολεύουν.

Οι στρατιώτες της ανατολής όμως ήταν αυστηροί μονοθεϊστές. Άλλωστε στην ανατολή αυτό ήταν το κλίμα και σε άλλες θρησκείες όπως ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός. θρησκείες στις οποίες το θείο δεν απεικονίζεται, πόσω μάλλον να λατρεύονται αντικείμενα όπως οι εικόνες.

Άρχισε τότε να δημιουργείται μια διχογνωμία σχετικά με την λατρεία των εικόνων με τον ισχυρό και σημαντικό στρατό της ανατολής να θεωρεί ότι κάποιες ήττες οφείλονταν στη στρέβλωση της πίστης.

Ο θεός τιμωρούσε την αυτοκρατορία για τις αμαρτίες της! Η εικονολατρεία έπρεπε να σταματήσει.

Ο Λέων Γ, με καταγωγή από την Ανατολή, ήταν εκείνος που ξεκίνησε την εικονομαχία. Οι μοναχοί και οι ιερείς τάχθηκαν υπέρ των εικόνων. Ο στρατός άρχισε πάλι να νικά και να αντιμετωπίζει τον αραβικό κίνδυνο.

Παρά την στάση του Λέοντα κατά των εικόνων, για πολλά χρόνια επικράτησε μια σχετική ανοχή στην λατρεία τους αν και τοποθετήθηκαν ψηλά στις κολώνες και υπήρξαν διώξεις. Όταν ανέβηκε ο Κωνσταντίνος  στην εξουσία η εικονομαχία πέρασε στην χειρότερη φάση της.

Ένα χρόνο αφού ανέβηκε στην εξουσία, ο Αρτάβαζος του πήρε τον θρόνο. Υποστήριξε τις εικόνες και έφτιαξε ένα μεγάλο υποστηρικτικό ρεύμα που ήταν ενάντια στον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος υποστηρίχθηκε από εσωτερικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας και με νικηφόρες μάχες ξαναπήρε το θρόνο του. Κυνήγησε τον Αρτάβαζο και τον τύφλωσε, όπως και τους γιους του.

Η τυφλότητα στο βυζάντιο ήταν αξεπέραστο εμπόδιο για να γίνει κάποιος αυτοκράτορας. Ισοδυναμούσε με πολιτικό θάνατο.

Το 754 συγκάλεσε την σύνοδο της Ιέρειας με την οποία καταδίκασε την λατρεία των εικόνων και υποστήριξε ότι η απεικόνιση του Χριστού χώριζε τις δύο αχώριστες φύσεις τους. Την σύνοδο αυτή την χαρακτήρισε οικουμενική, παρά το γεγονός ότι δεν συμμετείχαν τα πατριαρχεία. Η σύνοδος αποφάσισε ότι η εικόνα του Χριστού δεν μπορεί να απεικονιστεί. Οι εικόνες πρέπει να καταστραφούν. Θεωρώντας τα μοναστήρια ως πυρήνα των υποστηρικτών των εικόνων τάχθηκε κατά των μοναχών και των μοναστηριών και ο διωγμός τους έγινε συστηματικός.

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε, η εικονομαχία έφτασε σε ακραία σημεία και δημιούργησε τεράστιες συνέπειες για ολόκληρη την αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Τα αποτελέσματα ήταν να διχαστεί ο λαός σε εκείνους που προσκυνούσαν τις εικόνες οι οποίοι ονομάστηκαν εικονολάτρες και σε εκείνους που ήταν εναντίον της λατρείας των εικόνων και ονομάστηκαν εικονομάχοι.

Επιπλέον οι συνέπειες όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική της αυτοκρατορίας αλλά και τον πολιτισμό ήταν ολέθριες. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η εκκλησία της Ρώμης, για πολιτικούς λόγους, στράφηκε προς τους ηγεμόνες των Φράγκων για να ζητήσει στήριξη αφού ήταν δυσαρεστημένη από τους εικονομάχους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, που την τιμώρησαν για τη στάση της. Ο αυτοκράτορας δεν κατανόησε την πολιτική αλλαγή στη Δύση και αμέλησε στρατιωτικά την περιοχή με καταστροφικά αποτελέσματα στο μέλλον.

Ακόμη, διατάχθηκε η καταστροφή των εικόνων στους τοίχους των μοναστηριών και των ναών με αποτέλεσμα πολλά έργα τέχνης να καταστραφούν και να αντικατασταθούν από τους εικονομάχους με σταυρούς, λουλούδια, φυτά και διακοσμητικά μοτίβα. Οι εικονόφιλοι τιμωρήθηκαν σκληρά με εξορίες, φυλακίσεις ακόμη και δεσμεύσεις περιουσιών. Βασανίστηκαν σκληρά με ξυλοδαρμούς, σπασίματα σε μέλη του σώματος, τους έκοβαν τις μύτες και χέρια με αποτέλεσμα πολλοί να πεθαίνουν κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων.

Μοναστήρια, έγιναν οίκοι ηδονής και  μοναχοί βασανίστηκαν και εξευτελίστηκαν. Στα βασανιστήρια αναφέρονται ότι τους έκοβαν την γλώσσα, τους ακρωτηρίαζαν και τους έκοβαν τα γένια. Εμφάνιζαν τους μοναχούς στον ιππόδρομο μαζί με μοναχές και τους υποχρέωναν να παντρευτούν.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο πατριάρχης Αναστάσιος τον οποίο διαπόμπευσαν πάνω σε γάιδαρο στον ιππόδρομο. Ήταν ο πατριάρχης που είχε υποστηρίξει τον αντίπαλό του Αρτάβαζο, αλλά τον διατήρησε στο θρόνο του.

Ο Στέφανος, ηγούμενος της μονής Αυξεντίου στην Κωνσταντινούπολη που οδηγήθηκε μπροστά στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο για να μεταπειστεί. Ο ηγούμενος συνέχισε να επιχειρηματολογεί υπερ των εικόνων με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας να διατάξει τον θάνατό του μέσω λιθοβολισμού. Έπειτα πέταξαν το πτώμα στην θάλασσα. Αργότερα οι πιστοί το έβγαλαν και το έθαψαν.

Ωστόσο αυτές οι πληροφορίες σώζονται από τους εικονολάτρες που μετά από πολλά χρόνια επικράτησαν και πολλές μαρτυρίες και ακρότητες αμφισβητούνται. Ο τρομερός όμως θρησκευτικός εμφύλιος και το πάθος που προκάλεσε είναι αδιαμφισβήτητος.

Πολλά μοναστήρια έκλεισαν επιφέροντας μια μαζική μετανάστευση των μοναχών προς τις περιοχές της νότιας Ιταλίας, όπου δημιούργησαν κέντρα Ελληνικού πολιτισμού αφού έφτιαξαν καινούρια μοναστήρια και σχολεία.

Η εικονομαχία εξαφάνισε την αναπαράσταση θείων προσώπων σε έργα τέχνης και γλυπτά. Επηρέασε αρνητικά με τον τρόπο αυτόν την Βυζαντινή τέχνη. Σπουδαίοι γλύπτες και ζωγράφοι της εποχής κατέφυγαν στην Δύση όπου και άνθισε η Βυζαντινή Χριστιανική τέχνη.

Κατά τα χρόνια της βασιλείας του πολλοί οπαδοί των εικόνων βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, εκτελέστηκαν ή τυφλώθηκαν. Για τον λόγο αυτό συκοφαντήθηκε από τους εικονόφιλους. Συχνά ο Κωνσταντίνος Έ αναφέρεται και ως ”Κοπρώνυμος”, παρατσούκλι το οποίο του έδωσαν οι εικονολάτρες της εποχής για να τον υποτιμήσουν, ισχυριζόμενοι ότι κατά την διάρκεια της βάπτισής του αφόδευσε στην κολυμπήθρα.

Αργότερα ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος ανέλαβε την υποστήριξη του ονόματος του Κωνσταντίνου λέγοντας ότι «ενώ ουδεμία εκ των αποδιδομένων εις τον Κωνσταντίνον κακιών πιστοποιείται αποχρώντως, πολλαί των αρετών αυτού συνομολογούνται και υπ’ αυτών των ασπονδοτέρων του ανδρός πολεμίων».

Σύμφωνα με τον Θεοφάνη, ο Κωνσταντίνος Έ ήταν «πανώλης και εμβρόντητος αιμοβόρος τε και αγριώτατος θηρ» δηλαδή παραδιδόμενος σε κάθε είδους διαστροφή και κακία. Ήταν ακραίος και εκρηκτικός χαρακτήρας. Χώρισε την γυναίκα του και παντρεύτηκε την ερωμένη του, παρά τις αντιδράσεις της οικογένειάς του αλλά και του πατριάρχη. Επίσης κατηγορείται ότι έκανε όργια στο παλάτι. Σίγουρα κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του αληθεύουν, όπως είναι βέβαιο ότι προβλήθηκαν με υπερβολή.

Ωστόσο από τον Νικηφόρο, μαθαίνουμε μια άλλη εκδοχή για την πολιτική ζωή του Κωνσταντίνου αφού μας πληροφορεί για τις πολύ σημαντικές στρατιωτικές του επιτυχίες, την σωστή πολιτική του διοίκηση αλλά και οικονομική πολιτική. Οι άραβες υπέστησαν πολλές ήττες και εδαφικές απώλειες εξαιτίας της στρατιωτικής του δεινότητας.

Οι στρατιωτικές του εκστρατείες επικεντρώθηκαν κυρίως κατά των Αράβων και των Βουλγάρων. Στα χρόνια μεταξύ 746 και 752 Μ.Χ κατάφερε πολλές νίκες σε Συρία και Αρμενία. Υπέγραψε ειρήνη με τους Άραβες το 752 Μ.Χ.  Σύμφωνα με τον ιστορικό J. J. Norwich ο Κωνσταντίνος Έ ήταν “θαρραλέος μαχητής, λαμπρός στην τακτική και ως ηγέτης. Από όλους τους υπηκόους του, οι στρατιώτες του τον αγαπούσαν περισσότερο”.

Αργότερα το 756 Μ.Χ. ο Κωνσταντίνος στράφηκε προς τις απειλές από τον Βορρά και πιο συγκεκριμένα προς τους Βούλγαρους, οι οποίοι από καιρό δημιουργούσαν προβλήματα στα Βαλκάνια. Οι Βούλγαροι απασχόλησαν τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο μέχρι τον θάνατό του το 775 Μ.Χ. Τους υπέταξε και τους ανάγκασε σε ταπεινωτική συμφωνία. Ήταν ο πρώτος που τους πολέμησε μέχρι υποταγής.

Τον διαδέχθηκε ο γιος του Λέων Δ. Η εικονομαχία συνεχίσθηκε και όταν νικούσαν οι άραβες γινόταν πιο έντονη…