Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ο μαθηματικός που βοήθησε τον Αϊνστάιν, αλλά απέρριψαν οι Έλληνες καθηγητές. Γιατί δεν σταδιοδρόμησε σε ελληνικό πανεπιστήμιο

Όταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν εργαζόταν πάνω στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα σε τρία βασικά θέματα. Έτσι ζήτησε τη βοήθεια από τους κορυφαίους επιστήμονες της εποχής.

Ένας από αυτούς που του απάντησαν με τρόπο απλό και κατατοπιστικό και βοήθησαν καθοριστικά στην εξέλιξη της θεωρίας ήταν ο Έλληνας μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένα από τα λαμπρότερα μυαλά που ανέδειξε η Ελλάδα. Όπως λένε οι θαυμαστές του, ίσως με δόση υπερβολής, το IQ του ήταν ανώτερο του Ευκλείδη και ισάξιο του Αϊνστάιν.

Ο “Κάρα” όπως τον αποκαλούσαν οι φοιτητές του στο πανεπιστήμιο της Γοτίγγης γεννήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου του 1873 και ήταν γιος του διπλωμάτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Στέφανου Καραθεοδωρή.

Το σπουδαίο ταλέντο και η κλίση του στα γράμματα και ειδικά στα Μαθηματικά ήταν ευδιάκριτα από τα μαθητικά του χρόνια.

Σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Ιούλιος Βερν έγραφαν στο λεύκωμά του ότι αν συνέχιζε το διάβασμα και την εξάσκηση θα γινόταν μια σπουδαία προσωπικότητα της επιστήμης. Σε ηλικία 16 ετών ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή κέρδισε δύο συνεχόμενες χρονιές το βραβείο του πανεθνικού διαγωνισμού μαθηματικών του Βελγίου, αφήνοντας τους πάντες άφωνους, καθώς κάτι τέτοιο δεν είχε ξαναγίνει ποτέ στο παρελθόν.

Στα 18 του γράφτηκε στο τμήμα μηχανικών της βελγικής στρατιωτικής σχολής και το 1898 υπηρέτησε στην Αίγυπτο όπου έλαβε μέρος σε αρδευτικά έργα του Νείλου και την πυραμίδα του Χέοπα. Τρία χρόνια νωρίτερα, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Κρήτη για να συναντήσει τον αδερφό του παππού του, γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μια γνωριμία που θα κρατούσε για πολλά χρόνια, καθώς ο Βενιζέλος εκτιμούσε πολύ τις ικανότητες του Καραθεοδωρή, ο οποίος  έγραφε και μελετούσε σε έξι γλώσσες.

Κι ενώ η καριέρα του ως μηχανικός άρχιζε να απογειώνεται, ο ανήσυχος νεαρός τα παράτησε όλα για να αφοσιωθεί στο πάθος του που δεν ήταν άλλο από τα Μαθηματικά. Οι διατριβές του έκαναν ιδιαίτερη αίσθηση και σταδιακά εξελίχθηκε σε μια από τις καλύτερες ερευνητικές υπογραφές, στα διάσημα και έγκυρα περιοδικά μαθηματικών της εποχής. Ο Καραθεοδωρή δημιουργεί νέες θεωρίες, αναμοχλεύει και «ανακαινίζει» παλιά αξιώματα.

Σαν να ήταν κάτι απλό ασχολείται με τον λογισμό των μαθηματικών με τον οποίο είχαν ασχοληθεί κορυφαίοι επιστήμονες και δίνει λύση στο πρόβλημα των ασυνεχών λύσεων όπου όλες οι ασκήσεις και οι μελέτες σταματούσαν. Όλοι ήταν πλέον εκστατικοί με τη διάνοια του Καραθεοδωρή.

Το ίδιο κάνει και με προβλήματα της Φυσικής όπου καταπιάνεται με τη Θερμοδυναμική και θεωρείται ως ένας από τους μεγάλους «πατέρες» της επιστήμης. Ο Καραθεοδωρή ασχολήθηκε συστηματικά και με τις τηλεπικοινωνίες και σήμερα πολλές από τις εφαρμογές του καταγράφονται στην κινητή τηλεφωνία.

Παρά το γεγονός ότι υπήρξε κορυφαίος επιστήμονας και καθηγητής σε διάσημα πανεπιστήμια, στην Ελλάδα γνώρισε την απόρριψη από την επιστημονική κοινότητα όταν προσπάθησε να γίνει καθηγητής. «Αν θες να γίνεις δάσκαλος σε κάποιο σχολείο της επαρχίας έχει καλώς», του είπαν χαρακτηριστικά, την περίοδο που είχε αναγορευτεί διδάκτωρ στο Γκέτιγκεν! Έτσι άνοιξε ο δρόμος για το εξωτερικό όπου γνώρισε αμέσως την αναγνώριση.

Το Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη και ο διάλογος με τον Στεργιάδη

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος όμως πίστευε σε αυτόν. Έτσι τον κάλεσε για πρώτη φορά το 1919 για ηγηθεί του νεοσύστατου ελληνικού πανεπιστημίου της Σμύρνης. Χωρίς δεύτερη σκέψη ο Καραθεοδωρή παράτησε την έδρα του στη Γερμανία και έσπευσε να βοηθήσει στην εκπλήρωση του οράματος του Βενιζέλου. Ονόμασε το πανεπιστήμιο συμβολικά “Φως εξ Ανατολών” και εκτός από την οργάνωσή του, έκανε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να καταστεί ένα κορυφαίο ίδρυμα έρευνας.

Έφερε όργανα και εξοπλισμό από το εξωτερικό και προσπάθησε μέσω της ιατρικής έρευνας να καταπολεμήσει την ελονοσία που εκείνο τον καιρό κυριολεκτικά «θέριζε».

Χαρακτηριστική του πνεύματος του Καραθεοδωρή ήταν και η στιχομυθία του με τον Ύπατο Αρμοστή της Σμύρνης  Αριστείδη Στεργιάδη την πρώτη φορά που συναντήθηκαν.

Η πρώτη φράση του Στεργιάδη ήταν: “Είσθε πολύ νέος!”

Και η απάντηση του Καραθεοδωρή: “Κύριε Αρμοστά, τούτο είναι πράγματι ένα μειονέκτημα. Να είσθε όμως βέβαιος πως αυτό θα ελαττούται από ημέρας εις ημέραν”.

Ο Καραθεοδωρή όμως δεν πρόλαβε να εκπληρώσει το έργο του, καθώς μεσολάβησε η ήττα και η Μικρασιατική Καταστροφή. Μόλις δύο ημέρες πριν κατάφερε να φυγαδεύσει την οικογένειά του, μένοντας πίσω για να διασώσει αρχεία και μελέτες. Με τη βοήθεια ενός δημοσιογράφου κατάφερε να φύγει τελικά και αυτός με το πλοίο Νάξος.

Το ακαδημαϊκό κατεστημένο 

Το 1922 διορίσθηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθήνας και το 1923 στο Μετσόβιο. Το 1924 απογοητευμένος από την κατάσταση στα φτωχά ελληνικά πανεπιστήμια έφυγε στο εξωτερικό. Έγινε καθηγητής στο Μόναχο δίπλα σε τεράστια ονόματα της επιστήμης.

Το 1929 ο Βενιζέλος ζήτησε για δεύτερη φορά τη βοήθειά του για την αναδιοργάνωση του Καποδιστριακού και του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου.

Η απόρριψή όμως από τους Έλληνες συναδέλφους του που δεν μπορούσαν να παραδεχτούν το επιστημονικό μεγαλείο του Καραθεοδωρή ήταν διαρκής. «Δεν χρειαζόμαστε τόσους επιστήμονες που δεν μορφώνονται σωστά και πανεπιστήμια που δεν πληρώνουν ανάλογα», συνήθιζε να λέει. Παρά τις αντιξοότητες αρκετές προτάσεις του εφαρμόστηκαν μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Μια από τις μεγαλύτερες μελέτες του Καραθεοδωρή που έγραψαν ιστορία ήταν για τους κίονες του Παρθενώνα υπό τον τίτλο «Περί των καμπυλών του στυλοβάτου του Παρθενώνα και περί της αποστάσεως των κιόνων αυτών». Ήταν αυτός που ανακάλυψε ότι οι μπροστινοί κίονες του Παρθενώνα έχουν τόξα από κύκλους με ακτίνα πέντε χιλιομέτρων, ενώ οι πίσω κίονες έχουν ακτίνα δέκα χιλιόμετρα, με αποτέλεσμα να μοιράζεται καλύτερα το βάρος πάνω στον κάθε κίονα.

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή και όχι Καραθεοδωρής όπως λανθασμένα αναφέρεται συχνά, δεν δίστασε να υψώσει το ανάστημά του και κατά του ναζισμού. Ως καθηγητής στη ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ έκανε λευκή απεργία, αλλά κανείς δεν τόλμησε να τον ενοχλήσει ή να τον συλλάβει, καθώς οι ναζί φοβούνταν τη διεθνή κατακραυγή.

Πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου 1950, σε ηλικία 77 ετών, στο Μόναχο το οποίο δεν εγκατέλειψε ούτε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μέχρι το τέλος της ζωής δεν σταμάτησε να μελετά και να ασχολείται με τη μεγάλη του αγάπη, τα Μαθηματικά.

 Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο άγνωστος Έλληνας μαθηματικός που έζησε 25 χρόνια σαν «ερημίτης» στο Πρίστον. Έγινε αντάρτης και έφυγε από την Ελλάδα ως «επικίνδυνος κομμουνιστής». Όμως διέπρεψε στις ΗΠΑ