Κόδρος, ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας που θυσιάστηκε για την πόλη και οδήγησε στην αλλαγή πολιτεύματος. Πώς σηματοδότησε τον εποικισμό της Μικρασίας

Ο Κόδρος διαδέχτηκε τον πατέρα του Μέλανθο στο θρόνο, τον 11ο αιώνα π.Χ., σε μια εποχή δύσκολη για την Αθήνα. Οι Δωριείς που ήταν εγκατεστημένοι στην Πελοπόννησο αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της ξηρασίας στις πόλεις τους και αυτό τους έκανε να έχουν επεκτατικές βλέψεις προς την Αττική, όπου τα εδάφη ήταν πιο εύφορα.

Πριν ξεκινήσουν την εκστρατεία τους, συμβουλεύτηκαν το μαντείο των Δελφών για την έκβασή της. Ο χρησμός που έλαβαν ήταν ότι η εκστρατεία τους θα ήταν επιτυχημένη, αν κατά τη διάρκεια της απέφευγαν να σκοτώσουν τον βασιλιά των Αθηνών.

Τα λόγια του μαντείου των Δελφών διαβιβάστηκαν ως διαταγή σε κάθε Πελοποννήσιο στρατιώτη, ενώ η πληροφορία αυτή διέρρευσε και έφτασε μέχρι την Αθήνα. Ο Κόδρος είχε μια δύσκολη απόφαση να λάβει. Αν ζούσε, η πόλη του θα υποδουλωνόταν στους Δωριείς. Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί αυτό ήταν να έβρισκε ο ίδιος τον θάνατο. Ο χρόνος τον πίεζε γιατί οι αντίπαλοι είχαν ήδη εισβάλλει στην Αττική και είχαν στρατοπεδεύσει κοντά στην πόλη.

Ο Κόδρος επέλεξε να θυσιαστεί για την πόλη του

Ο τελευταίος βασιλιάς των Αθηνών ντύθηκε με μερικά κουρέλια για να μοιάζει με χωρικό και ξεκίνησε να μαζεύει ξύλα. Σκοπός του ήταν να πλησιάσει το στρατόπεδο των Πελοποννήσιων και να αναμετρηθεί μαζί τους ώστε να βρει ηρωικό θάνατο. Όταν του δόθηκε η ευκαιρία, επιτέθηκε σε δύο στρατιώτες. Στη μάχη κατάφερε να σκοτώσει τον έναν με το δρεπάνι του, αλλά δέχτηκε θανατηφόρο χτύπημα από τον άλλον.

Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν το τέλος του βασιλιά τους, έστειλαν κήρυκα στο στρατόπεδο των Δωριέων και ζήτησαν να παραλάβουν τη σωρό για να τον θάψουν. Ο θάνατος του Κόδρου ματαίωσε την εκστρατεία των Πελοποννησίων, καθώς πήγαινε κόντρα με τον χρησμό του Μαντείου. Έτσι αποσύρθηκαν στα Μέγαρα.

Μετά από την ηρωική θυσία του Κόδρου, οι Αθηναίοι για να τιμήσουν τον ηγέτη τους δεν επέτρεψαν σε κανένα άλλο να φέρει τον τίτλο του βασιλιά. Όπως μαρτυρά και ο Παυσανίας, συνέχισαν να τον μνημονεύουν. Μάλιστα αιώνες μετά έστειλαν στους Δελφούς ένα άγαλμα με την μορφή του, έργο του Φειδία, με αφορμή την μεγάλη νίκη στον Μαραθώνα κατά των Περσών.

Μετά το θάνατό του, την εξουσία πήραν στα χέρια τους οι ευγενείς και το αθηναϊκό πολίτευμα μετασχηματίστηκε σταδιακά σε αριστοκρατικό.

Μια άλλη εκδοχή της ιστορίας

Υπάρχει μια προγενέστερη εκδοχή για το θάνατο του Κόδρου, μέσω της οποίας υποστηρίζεται ότι ο Αθηναίος βασιλιάς έχασε τη ζωή του στο πεδίο της μάχης. Αμέσως μετά, λέγεται ότι οι γιοι του, ο Μέδων και ο Νηλεύς ξεκίνησαν διαμάχη σχετικά με το ποιος θα γινόταν διάδοχος του θρόνου.

Το μαντείο των Δελφών επέλεξε τον Μέδωνα. Έτσι ο Νηλέας έφυγε από την πόλη, μαζί με άλλους Ίωνες και εποίκησε τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ίδρυσε την Ιωνική Δωδεκάπολη που αποτελούταν από τις πόλεις: Μίλητος, Χίος, Σάμος, Μυούς, Πριήνη, Έφεσος, Κολοφώνα, Λέβεδος, Τέως, Κλαζομενές, Φώκαια, Ερυθρές.

Οι δύο εκδοχές της ιστορίας που περιβάλλουν τη μορφή του Κόδρου εξυπηρετούν, σύμφωνα με τους ιστορικούς, την εξήγηση δύο σημαντικών πολιτικών μετασχηματισμών που συνέβησαν προς το τέλος των μυκηναϊκών χρόνων. Αφενός, της κατάργησης του θεσμού της βασιλείας και της συγκέντρωσης των εξουσιών σε ένα πρόσωπο και αφετέρου της μετακίνησης των Ιώνων στη Μικρά Ασία.